„Hvalsey“: Munur á milli breytinga

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Efni eytt Efni bætt við
Cessator (spjall | framlög)
SpillingBot (spjall | framlög)
m robot Bæti við: it:Hvalsey
Lína 28: Lína 28:


[[en:Hvalsey]]
[[en:Hvalsey]]
[[it:Hvalsey]]

Útgáfa síðunnar 22. ágúst 2007 kl. 09:57

Bærinn og kirkjan í Hvalseyjarfirði (í sumum heimildum er kirkjustaðurinn nefndur Hvalsey) er einn af þekktari stöðum frá tímum norrænna manna á Grænlandi. Bæði er að þar eru mestu rústir uppistandandi frá þessum tímum og að síðustu rituðu heimildir frá norrænum Grænlendingunum fjalla um þennan stað. Í Landnámabók er Þorkell farserkur nefndur sem landnámsmaður þar, einnig er sagt að hann hafi verið heygður í túninu og gengið aftur til að fylgjast með afkomendum sínum. Hvalseyjarfjörður var í miðri Eystribyggð ekki langt frá Bröttuhlíð og biskupssetrinu á Görðum.

Hvalseyjarfjörður er í næsta nágrenni við Qaqortoq, höfuðbyggð Suður-Grænlands, og nefnist nú Qaqortukulooq, fjörðurinn sjálfur Qaqortup Imaa og eyjan Hvalsey heitir Arpatsivik.

Rústir og bæjarstæði

Rúst af kirkjunni í Hvalseyjarfirði

Miðaldabærinn í Hvalseyjarfirði stóð undir því fjalli sem nú heitir Qaqortoq sem er um 1000 m hátt, hvað hinir fornu Grænlendingar kölluðu fjallið er óþekkt. Undirlendi er fremur lítið mest löng og mjó landræma milli fjalls og fjöru. Góð höfn var í firðinum og hefur það verið mikill kostur. Fjölda rústa er að finna í Hvalseyjarfirði og hafa 14 hús verið á heimabænum. Er kirkjan í sérflokki enda eftir atvikum mjög vel varðveitt, hlaðin úr sérvöldu grjóti og standa veggirnir enn. Að ytra máli er kirkjubyggingin um 16 x 8 m og veggirnir um 1,5 á þykkt. Gaflarnir eru enn á milli 5 og 6 m á hæð og hafa sennilega verið um tveimur metrum hærri meðan þeir voru óskemmdir. Langveggirnir eru um 4 m á hæð og hafa verið eitthvað hærri frá upphafi. Sennilegast hefur kirkjan verið timburklædd að innan og með tyrfðu timburþaki, en engar leifar hafa fundist af því né aðrir hlutir í kirkjunni. Af byggingarlagi álykta fræðimenn að byggingin hafi verið reist í upphafi 14. aldar.

Rústir af tveimur veisluskálum hafa fundist. Svo nefndur gamli skáli er fyrir miðju í bæjarstæðinu. Hann hefur verið 14 metra langur og þrír til fjórir og hálfur metrar á breidd en er mjög illa farinn af malaskriðum úr fjallshlíðinni, sem hafa runnið yfir hann. Svo kallaður nýi veisluskáli er sennilega með yngstu byggingum í Hvalseyjarfirði, um 8 metra langur og 5 metra breiður. Hann er vel varðveittur enda hlaðinn á saman hátt og kirkjan.

Fyrir utan bústað, fjós (reyndar tvö með básum fyrir 16 kýr samanlagt) og önnur gripahús og smiðju hefur fundist rúst af skemmu. Var það algengt við stærri bæi í Eystribyggð og var þar sennilega safnað rostungstönnum og feldum og öðru sem selt var til kaupmanna.

Búðkaupið 1408

„Þúsund og fjögurhundruð átta árum eftir fæðingu Herra vors Jesú Krists vorum við viðstaddir, sáum og hlýddum á á Hvalsey á Grænlandi, að Sigríður Björnsdóttir giftist Þorsteini Ólafssyni.“ Þetta gerðist á fyrsta sunnudegi eftir Krossmessu (Exaltatio Sancte Crucis). Krossmessa (á hausti sem álitið er að hér sé um að ræða) ber alltaf upp á 14. september og sunnudagurinn næst þar á eftir árið 1408 var 16. september. Um þetta brúðkaup vitnuðu þeir Brandur Halldórsson, Þórður Jörundarson, Þórbjörn Bárðarson og Jón Jónsson á Ökrum í Blönduhlíð á Íslandi árið 1414. Tíu árum síðar, 1424, vitna þeir Sæmundur Oddsson og Þorgrímur Sölvason einnig um það sama á sama stað. Í bréfi sem dagsett er 19. apríl 1409 og skrifað á biskupssetrinu í Görðum á Grænlandi vitna þeir prestarnir Eindriði Andreasson og Páll Hallvarðsson um að þeir hafi lýst rétt með þeim hjónum og að margmenni hafi verið við brúðkaupið.

Þau Þorsteinn og Sigríður voru bæði stórættuð af Norðurlandi eins og öll ofannefnd vitni og settust að á Ökrum þegar þau sneru aftur frá Grænlandi. Sennilega hafa erfðadeilur gert að þau hjón þurftu á þessum staðfestingum að halda um brúðkaup sem átt hafði sér stað árum áður.

Allir þessir Íslendingar höfðu verið á skipi sem var á leið frá Noregi til Íslands 1406 en rak af leið og náði loks í land á Grænlandi. Í Íslenskum Annálum er sagt frá því að þau hafi komið aftur til Íslands 1410.

Þetta eru síðustu ritaðar heimildir um hina norrænu Grænlendinga en fornleifarannsóknir sýna að þeir héldu áfram búsetu þar að minnsta kosti í 50 ár í viðbót.

Heimildir

  • Saga trails, Jette Arneborg, Danmarks Nationalmuseeum, ISBN: 87-988378-3-4
  • Grønlands forhistorie, red. Hans Christian Gulløv, Gyldendal 2005, ISBN:87-02-01724-5
  • Á hjara veraldar, Guðmundur J. Guðmundsson, Sögufélagið, 2005, ISBN: 9979-9636-8-9