„Venus (reikistjarna)“: Munur á milli breytinga

Venus
	Mynd af Venusi í raunverulegum litum. Yfirborðið er hulið þykkum lofthjúpi.
Heiti
Nefnd eftir	Venus
Einkenni sporbaugs
	Viðmiðunartími J2000
Sólnánd	107.477.000 km; 0,718440 AU
Sólfirrð	108.939.000 km; 0,728213 AU
Hálfur langás	108.208.000 km; 0,723327 AU
Miðskekkja	0,006756
Umferðartími	224,698 s; 0,615190 á
Sólbundinn umferðartími	583,92 s
Meðal sporbrautarhraði	35,02 km/s
Meðalbrautarhorn	50.,115°
Brautarhalli	3,39458° (miðað við sólbaug); 3,86° (miðað við miðbaug sólar); 2,19° (miðað við fastasléttu)
Rishnútslengd	76,678°
Stöðuhorn nándar	55,186°
Tungl	engin
Eðliseinkenni
Meðalgeisli	6.051,8 ± 1.0 km; 0,9499 jörð
Pólfletja	0
Flatarmál yfirborðs	4,60×108km2; 0,902 jörð
Rúmmál	9.28×1011 km3; (0,866 jörð)
Massi	4,8685×1024 kg; (0,815 jörð)
Þéttleiki	5,243 g/cm3
Þyngdarafl við miðbaug	8,87 m/s2 (0,904 g)
Lausnarhraði	10,36 km/s
Stjarnbundinn snúningstími	−243,0185 s (bakhreyfing)
Snúningshraði við miðbaug	6,52 km/klst (1,81 m/s)
Möndulhalli	177,3°
Stjörnulengd norðurpóls	272,76°
Stjörnubreidd norðurpóls	67,16°
Endurskinshlutfall	0,67
Sýndarbirta	björtust −4,9 (hálfmáni); −3,8 (full)
Sýndarþvermál	9,7"–66,0
Lofthjúpur
Loftþrýstingur við yfirborð	9,2 MPa (92 atm)
Samsetning	~96,5% koltvísýringur; ~3,5% nitur; 0,015% brennisteinstvísýringur; 0,007% argon; 0,002% vatnsgufa; 0,0017% kolsýringur; 0,0012% helín; 0,0007% neon; snefill karbónýl súlfíð; snefill vetnisklóríð; snefill vetnisflúoríð;

Fletta í gegnum breytingarskrá

← Eldri breyting Nýrri breyting →

Efni eytt Efni bætt við

MyndræntWiki-texti

Innfellt

Útgáfa síðunnar 13. janúar 2022 kl. 15:38

Fyrir rómversku gyðjuna, sjá Venus (gyðja). Fyrir aðrar merkingar má sjá aðgreiningarsíðuna.

Venus er önnur reikistjarnan frá sól og sú sjötta stærsta. Sporbraut Venusar er sú sem kemst næst því að vera hringlaga af öllum reikistjörnunum og nemur skekkjan frá hringlögun einungis einu prósenti. Þvergöngur Venusar eru tiltölulega sjaldgæfar og líður oft rúm öld á milli þeirra. Menn hafa þekkt Venus síðan á forsögulegum tíma. Hún er bjartasti hlutur á himinhvelfingunni fyrir utan sólina og tunglið. Eins og Merkúr var algengt að hún væri talin vera tveir aðskildir hlutir, þ.e. morgunstjarnan Eosphorus og kvöldstjarnan Hesperus. Grísku stjörnufræðingarnir vissu þó betur.

Venus er jarðstjarna og er stundum kölluð systurpláneta jarðar enda eru þær á margan hátt mjög líkar: Venus er aðeins örlítið minni en jörðin (95% af þvermáli jarðar og 80% af massa jarðar); fáir lofsteinagígar eru á yfirborði hvorrar um sig, sem bendir til þess að yfirborð þeirra sé í yngra lagi; eðlisþyngd þeirra og efnafræðileg samsetning er svipuð. Vegna ofangreindra þátta var talið að neðan við þykka skýjahulu sína væri Venus mjög lík jörðinni og að þar væri jafnvel líf að finna. Frekari rannsóknir hafa þó leitt í ljós að í mörgum veigamiklum atriðum er Venus gjörólík jörðinni og jafnvel sú reikistjarna innan sólkerfis okkar sem er hvað fjandsamlegust öllu lífi. Þrýstingur lofthjúpsins við yfirborð Venusar er 90 loftþyngdir. Þetta er nokkurn veginn sami þrýstingur og á 1 km dýpi í höfum jarðarinnar. Lofthjúpurinn er að mestu leyti úr koltvísýringi (CO₂) og honum má skipta í nokkurra kílómetra þykk lög sem eru að mestu úr brennisteinssýru. Það eru þessi skýjalög sem valda því að ókleift er að skoða yfirborð reikistjörnunnar með sjónaukum. Þéttur lofthjúpur Venusar hefur valdið þar svokölluðum gróðurhúsaáhrifum, sem hækkað hafa yfirborðshita upp í allt að 450 °C. Hitastigið er í raun tvisvar sinnum hærra en á Merkúri þrátt fyrir næstum tvöfalt meiri fjarlægð frá sólinni. Lengd dags á Venusi er fjandsamleg lífríki eins og það hefur þróast á jörðinni. Einn dagur á Venus (einn snúningur plánetunnar um sjálfa sig) er ígildi 243 daga á jörðu. Árið er styttra á Venusi en dagurinn, það tekur plánetuna aðeins 224 daga að snúast um sólu.

Venus er nefnd eftir hinni rómversku gyðju Venus, sem var gyðja ástar og fegurðar. Nafnið er líklega komið til vegna birtu og litar Venusar eins og hún sést frá jörðu en hún hefur þótt afar falleg. Fyrirbæri á yfirborði Venusar hafa verið nefnd kvenkyns nöfnum (með nokkrum undantekningum þó). Í kínverskri, japanskri, kóreskri og víetnamskri menningu er hún kölluð Málmstjarnan, byggt á frumefnunum fimm. Venus á sér nokkur heiti á íslensku: Blóðstjarna, Friggjarstjarna, Glaðastjarna, Kvöldstjarna og Morgunstjarna.

Könnun Venusar hófst fremur snemma vegna nálægðar plánetunnar við jörð. Sovéska könnunarfarið Venera 1 flaug þar framhjá 1961 og Venera 7 varð fyrsta könnunarfarið sem tókst að lenda á annarri reikistjörnu og senda þaðan gögn til jarðar árið 1970. Þykk skýjahula hindrar könnun yfirborðs Venusar og fyrstu kortin af plánetunni birtust ekki fyrr en geimkönnunarfarið Magellan kortlagði hana með ratsjá 1991. Hugmyndir hafa verið uppi um könnun yfirborðsins með geimbílum eða öðrum hætti, en aðstæður á yfirborði Venusar eru mjög erfiðar sökum hita og þrýstings.

Tenglar

@@ Lína 57: / Lína 57: @@
 * snefill [[vetnisflúoríð]]}}
 }}
-'''Venus''' er önnur [[reikistjarna]]n frá [[Sólin|sól]] og sú sjötta stærsta. [[Sporbraut]] Venusar er sú sem kemst næst því að vera hringlaga af öllum reikistjörnunum og nemur [[skekkja]]n frá hringlögun einungis einu [[prósent]]i. [[Þverganga|Þvergöngur]] Venusar eru tiltölulega sjaldgæfar og líður oft rúm [[öld]] á milli þeirra.
+'''Venus''' er önnur [[reikistjarna]]n frá [[Sólin|sól]] og sú sjötta stærsta. [[Sporbraut]] Venusar er sú sem kemst næst því að vera hringlaga af öllum reikistjörnunum og nemur [[skekkja]]n frá hringlögun einungis einu prósenti. [[Þverganga|Þvergöngur]] Venusar eru tiltölulega sjaldgæfar og líður oft rúm [[öld]] á milli þeirra. Menn hafa þekkt Venus síðan á forsögulegum tíma. Hún er bjartasti hlutur á [[himinhvelfing]]unni fyrir utan sólina og [[tunglið]]. Eins og [[Merkúr (reikistjarna)|Merkúr]] var algengt að hún væri talin vera tveir aðskildir hlutir, þ.e. morgunstjarnan Eosphorus og kvöldstjarnan Hesperus. [[Grikkland|Grísku]] [[stjörnufræðingur|stjörnufræðingarnir]] vissu þó betur.
+Venus er [[jarðstjarna]] og er stundum kölluð systurpláneta jarðar enda eru þær á margan hátt mjög líkar: Venus er aðeins örlítið minni en [[jörðin]] (95% af [[þvermál]]i jarðar og 80% af [[massi|massa]] jarðar); fáir [[loftsteinagígur|lofsteinagígar]] eru á yfirborði hvorrar um sig, sem bendir til þess að yfirborð þeirra sé í yngra lagi; [[eðlisþyngd]] þeirra og [[efnafræði]]leg samsetning er svipuð. Vegna ofangreindra þátta var talið að neðan við þykka skýjahulu sína væri Venus mjög lík jörðinni og að þar væri jafnvel líf að finna. Frekari rannsóknir hafa þó leitt í ljós að í mörgum veigamiklum atriðum er Venus gjörólík jörðinni og jafnvel sú reikistjarna innan sólkerfis okkar sem er hvað fjandsamlegust öllu [[líf]]i. [[Þrýstingur]] [[lofthjúpur|lofthjúpsins]] við yfirborð Venusar er 90 [[loftþyngd]]ir. Þetta er nokkurn veginn sami þrýstingur og á 1 km dýpi í höfum jarðarinnar. Lofthjúpurinn er að mestu leyti úr [[koltvíoxíð|koltvísýring]]i (CO₂) og honum má skipta í nokkurra kílómetra þykk lög sem eru að mestu úr [[brennisteinssýra|brennisteinssýru]]. Það eru þessi skýjalög sem valda því að ókleift er að skoða yfirborð reikistjörnunnar með [[sjónauki|sjónaukum]]. Þéttur lofthjúpur Venusar hefur valdið þar svokölluðum [[gróðurhúsaáhrif]]um, sem hækkað hafa yfirborðshita upp í allt að 450&nbsp;°C. [[Hitastigið]] er í raun tvisvar sinnum hærra en á Merkúri þrátt fyrir næstum tvöfalt meiri fjarlægð frá sólinni. Lengd dags á Venusi er fjandsamleg lífríki eins og það hefur þróast á jörðinni. Einn dagur á Venus (einn snúningur plánetunnar um sjálfa sig) er ígildi 243 daga á jörðu. [[Ár]]ið er styttra á Venusi en dagurinn, það tekur plánetuna aðeins 224 daga að snúast um sólu.
-Venus er nefnd eftir hinni [[Rómarveldi|rómversku]] [[Gyðja (guðfræði)|gyðju]] Venus, sem var gyðja ástar og fegurðar. Nafnið er líklega komið til vegna birtu og litar Venusar eins og hún sést frá [[Jörðin|jörðu]] en hún hefur þótt afar falleg. Fyrirbæri á yfirborði Venusar hafa verið nefnd kvenkyns nöfnum (með nokkrum undantekningum þó). Í [[Kína|kínverskri]], [[japan]]skri, [[Kórea|kóreskri]] og [[víetnam]]skri menningu er hún kölluð ''Málmstjarnan'', byggt á [[Frumefnin fimm|frumefnunum fimm]].
+Venus er nefnd eftir hinni rómversku gyðju [[Venus (gyðja)|Venus]], sem var gyðja ástar og fegurðar. Nafnið er líklega komið til vegna birtu og litar Venusar eins og hún sést frá jörðu en hún hefur þótt afar falleg. Fyrirbæri á yfirborði Venusar hafa verið nefnd kvenkyns nöfnum (með nokkrum undantekningum þó). Í [[Kína|kínverskri]], [[japan]]skri, [[Kórea|kóreskri]] og [[víetnam]]skri menningu er hún kölluð Málmstjarnan, byggt á [[Frumefnin fimm|frumefnunum fimm]]. Venus á sér nokkur heiti á íslensku: Blóðstjarna, Friggjarstjarna, Glaðastjarna, Kvöldstjarna og Morgunstjarna.
-Menn hafa þekkt Venus síðan á forsögulegum tíma. Hún er bjartasti hlutur á [[himinhvelfing]]unni fyrir utan sólina og [[tunglið]]. Eins og [[Merkúr (reikistjarna)|Merkúr]] var algengt að hún væri talin vera tveir aðskildir hlutir, þ.e. morgunstjarnan Eosphorus og kvöldstjarnan Hesperus. [[Grikkland|Grísku]] [[stjörnufræðingur|stjörnufræðingarnir]] vissu þó betur.
+[[Könnun Venusar]] hófst fremur snemma vegna nálægðar plánetunnar við jörð. Sovéska könnunarfarið ''[[Venera 1]]'' flaug þar framhjá 1961 og ''[[Venera 7]]'' varð fyrsta könnunarfarið sem tókst að lenda á annarri reikistjörnu og senda þaðan gögn til jarðar árið 1970. Þykk skýjahula hindrar könnun yfirborðs Venusar og fyrstu kortin af plánetunni birtust ekki fyrr en geimkönnunarfarið ''[[Magellan (geimfar)|Magellan]]'' kortlagði hana með ratsjá 1991. Hugmyndir hafa verið uppi um könnun yfirborðsins með geimbílum eða öðrum hætti, en aðstæður á yfirborði Venusar eru mjög erfiðar sökum hita og þrýstings.
-Venus er stundum kölluð systurpláneta jarðar enda eru þær á margan hátt mjög líkar:
-* Venus er aðeins örlítið minni en [[jörðin]] (95% af [[þvermál]]i jarðar og 80% af [[massi|massa]] jarðar).
-* Fáir [[loftsteinagígur|lofsteinagígar]] eru á yfirborði hvorrar um sig, sem bendir til þess að yfirborð þeirra sé í yngra lagi.
-* [[Eðlisþyngd]] þeirra og [[efnafræði]]leg samsetning er svipuð.
-Venus á sér nokkur heiti á íslensku. Þau eru: '''Blóðstjarna''', '''Friggjarstjarna''', '''Glaðastjarna''', '''Kvöldstjarna''' og '''Morgunstjarna'''.
-== Líf ==
-Vegna ofangreindra þátta var talið að neðan við þykka skýjahulu sína væri Venus mjög lík jörðinni og að þar væri jafnvel líf að finna. Frekari rannsóknir hafa þó leitt í ljós að í mörgum veigamiklum atriðum er Venus gjörólík jörðinni og jafnvel sú reikistjarna innan sólkerfis okkar sem er hvað fjandsamlegust öllu [[líf]]i.
-[[Þrýstingur]] [[lofthjúpur|lofthjúpsins]] við yfirborð Venusar er 90 [[loftþyngd]]ir. Þetta er nokkurn veginn sami þrýstingur og á 1 km dýpi í höfum jarðarinnar. Lofthjúpurinn er að mestu leyti úr [[koltvíoxíð|koltvísýring]]i (CO₂) og honum má skipta í nokkurra kílómetra þykk lög sem eru að mestu úr [[brennisteinssýra|brennisteinssýru]]. Það eru þessi skýjalög sem valda því að ókleift er að skoða yfirborð reikistjörnunnar með [[sjónauki|sjónaukum]]. Þéttur lofthjúpur Venusar hefur valdið þar svokölluðum [[gróðurhúsaáhrif]]um, sem hækkað hafa yfirborðshita upp í allt að 450&nbsp;°C. [[Hitastigið]] er í raun tvisvar sinnum hærra en á Merkúri þrátt fyrir næstum tvöfalt meiri fjarlægð frá sólinni.
-Lengd dags á Venusi er fjandsamleg lífríki eins og þróast hefur á jörðinni. Einn dagur á Venus (einn snúningur plánetunnar um sjálfa sig) er ígildi 243 daga á jörðu. [[Ár]]ið er styttra á Venusi en dagurinn, það tekur plánetuna aðeins 224 daga að snúast um sólu.
-Venus á sér mörg [[samheiti]] í íslensku. Má þar til dæmis nefna:'' Blóðstjarna'', ''Friggjarstjarna'', ''Glaðastjarna'', ''Kvöldstjarna'' og ''Morgunstjarna''.
 == Tenglar ==

s r b Sólkerfið
Sólin Merkúr Venus Jörðin (Tunglið) Mars Smástirnabeltið Júpíter Satúrnus Úranus Neptúnus Plútó Kuiper-beltið Oort-skýið
Reikistjörnur	Jarðstjörnur Merkúr Venus Jörðin Mars Gasrisar Júpíter Satúrnus Ísrisar Úranus Neptúnus Dvergreikistjörnur Seres Orkus Plútó Haumea Quaoar Makemake Gonggong Eris Sedna Salasía
Fylgitungl	Jörðin Tunglið Mars Fóbos Deimos Júpíter Ganýmedes Kallistó Íó Evrópa öll 79 Satúrnus Títan Rea Japetus Díóne Teþis Enkeladus Mímas Hýperíon Föbe öll 82 Úranus Títanía Óberon Úmbríel Aríel Míranda öll 27 Neptúnus Tríton Próteus Nereid öll 14
Sjá einnig stjarnfræðileg fyrirbæri, og fyrirbæri í sólkerfinu, eftir radíus og massa