Gönguskarðsá

Gönguskarðsá er bergvatnsá í Skagafirði sem rennur til sjávar í Gönguskarðsárósi í Skarðskrók (litlum innsveig á ströndinni rétt norðan bæjarins) norður af Sauðárkrók. Hún er stundum sögð mesta manndrápsá Skagafjarðarsýslu.

Gönguskarðsá kemur úr Gönguskörðum og er dragá sem safnar í sig vatni úr mörgum smærri ám, bæði ofan úr Tindastóli og Molduxa og fjallendinu þar á milli. Hún er straumhörð og erfið yfirferðar í vatnavöxtum og hefur verið mjög mannskæð; sagt er að nærri tuttugu manns hafi drukknað þar. Einn þeirra var Guðmundur, faðir söngvarans Stefáns Íslandi, sem drukknaði í ánni vorið 1917. Hún var fyrst brúuð árið 1875.

Í Landnámu er sagt frá því að sumir landnámsmanna hafi lent skipum sínum í Gönguskarðsárósi en þar hefur engin lending verið í margar aldir. Áin hefur nú verið brúuð niðri við ósinn en eldri brú var nokkru ofar.

Gönguskarðsá var virkjuð á árunum 1947-1949 og vatn leitt úr litlu lóni ofan við Sauðárkrók og að aflstöð nyrst í bænum. Á miðri pípunni er jöfnunarturn (þrýstivatnsturn) úr steinsteypu, hinn fyrsti á landinu. Vorið 2007 gaf aðveitupípa Gönguskarðsárvirkjunar sig og varð mikið tjón þegar aur og vatn flæddu inn í hús í kaupstaðnum.

Svo er að skilja heimildir sem áin breyti um nafn við "Kamba" (þegar hún á 9 km ógengna til sjávar) án þess að í hana falli önnur stór á, og heitir þaðan aftur úr Víðidalsá. Samtals mun áin Gönguskarðsá og Víðidalsá vera um 27 km.