„Vatnajökull“: Munur á milli breytinga

Hnit: 64°24′00″N 16°48′00″V / 64.40000°N 16.80000°V / 64.40000; -16.80000
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip
Merki: Breyting tekin til baka Farsímabreyting Breyting frá farsímavef
Lína 8: Lína 8:
'''Vatnajökull''' (fyrrum nefndur '''Klofajökull'''<ref>[https://www.visindavefur.is/svar.php?id=72209 Var einu sinni íslaus dalur í miðjum Vatnajökli?]Vísindavefur, skoðað 16. apríl, 2020</ref>) er [[þíðjökull]] staðsettur á [[milliáttir|suðausturhluta]] [[Íslands]] innan [[Vatnajökulsþjóðgarður|Vatnajökulsþjóðgarðs]]. Hann er stærsti jökull landsins bæði að [[flatarmál]]i og [[rúmmál]]i og þriðji stærsti jökull [[Evrópa|Evrópu]] að flatarmáli. Hæð jökulsins er yfirleitt 1.400 til 1.800 metrar yfir sjávarmáli.<ref>[http://www.mbl.is/greinasafn/grein/164406/] Mbl.is. Skoðað 30. janúar, 2016.</ref>
'''Vatnajökull''' (fyrrum nefndur '''Klofajökull'''<ref>[https://www.visindavefur.is/svar.php?id=72209 Var einu sinni íslaus dalur í miðjum Vatnajökli?]Vísindavefur, skoðað 16. apríl, 2020</ref>) er [[þíðjökull]] staðsettur á [[milliáttir|suðausturhluta]] [[Íslands]] innan [[Vatnajökulsþjóðgarður|Vatnajökulsþjóðgarðs]]. Hann er stærsti jökull landsins bæði að [[flatarmál]]i og [[rúmmál]]i og þriðji stærsti jökull [[Evrópa|Evrópu]] að flatarmáli. Hæð jökulsins er yfirleitt 1.400 til 1.800 metrar yfir sjávarmáli.<ref>[http://www.mbl.is/greinasafn/grein/164406/] Mbl.is. Skoðað 30. janúar, 2016.</ref>


Stærsti jökull Evrópu er Severny-jökull á Novaya Zemlya, Rússlandi, 20,500 km2. Annar stærsti er [[Austfonna]] á [[Nordaustlandet]] á [[Svalbarði|Svalbarða]], 7,800 km2 (2012)<ref>Moholdt, G. & Kääb, A. A new DEM of the Austfonna ice cap by combining differential SAR interferometry with ICESat laser altimetry. Polar Res 31, 18460, https://doi.org/10.3402/polar.v31i0.18460 (2012).</ref> eða 2500 km3<ref>[https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/2014GL062255 Rapid dynamic activation of a marine‐based Arctic ice cap]</ref>. Flatarmál Vatnajökuls mældist 7700[[ferkílómetri|km²]] árið 2017 og er hann um 3000 km3<ref>[https://www.vatnajokulsthjodgardur.is/is/svaedin/horfandi-joklar/vatnajokull/21-stadreyndir Vatnajökull staðreyndir] Vatnajökulsþjóðgarður, sótt 20. apríl 2020</ref>. [[meðaltal|Meðalþykkt]] hans er um 400 [[metri|metrar]] en mesta þykkt hans er allt að einum [[kílómetri|kílómetra]]. Vatnajökull er stærstur jökla Evrópu utan heimskautasvæðanna.
Stærsti jökull Evrópu er Severny-jökull á Novaya Zemlya, Rússlandi, 20,500 km2. Annar stærsti er [[Austfonna]] á [[Nordaustlandet]] á [[Svalbarði|Svalbarða]], 7,800 km2 (2012)<ref>Moholdt, G. & Kääb, A. A new DEM of the Austfonna ice cap by combining differential SAR interferometry with ICESat laser altimetry. Polar Res 31, 18460, https://doi.org/10.3402/polar.v31i0.18460 (2012).</ref> eða 2500 km3<ref>[https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/2014GL062255 Rapid dynamic activation of a marine‐based Arctic ice cap]</ref>. Flatarmál Vatnajökuls mældist 7700[[ferkílómetri|km²]] árið 2017 og er hann um 3000 km3<ref>[https://www.vatnajokulsthjodgardur.is/is/svaedin/horfandi-joklar/vatnajokull/21-stadreyndir Vatnajökull staðreyndir] Vatnajökulsþjóðgarður, sótt 20. apríl 2020</ref>. [[meðaltal|Meðalþykkt]] hans er um 400 [[metri|metrar]] en mesta þykkt hans er allt að einum [[kílómetri|kílómetra]]. Vatnajökull er gayastur jökla Evrópu utan heimskautasvæðanna.


== Saga jökulsins ==
== Saga jökulsins ==

Útgáfa síðunnar 11. nóvember 2020 kl. 08:38

64°24′00″N 16°48′00″V / 64.40000°N 16.80000°V / 64.40000; -16.80000

Gervihnattamynd af Vatnajökli ásamt skriðjöklum þeim er út úr honum ganga sem tekin var 9. september 2002. (yfirlitsmynd)
Grímsvötn í Vatnajökli
Kort sem sýnir helstu jökla og eldstöðvar í og við Vatnajökul

Vatnajökull (fyrrum nefndur Klofajökull[1]) er þíðjökull staðsettur á suðausturhluta Íslands innan Vatnajökulsþjóðgarðs. Hann er stærsti jökull landsins bæði að flatarmáli og rúmmáli og þriðji stærsti jökull Evrópu að flatarmáli. Hæð jökulsins er yfirleitt 1.400 til 1.800 metrar yfir sjávarmáli.[2]

Stærsti jökull Evrópu er Severny-jökull á Novaya Zemlya, Rússlandi, 20,500 km2. Annar stærsti er Austfonna á Nordaustlandet á Svalbarða, 7,800 km2 (2012)[3] eða 2500 km3[4]. Flatarmál Vatnajökuls mældist 7700km² árið 2017 og er hann um 3000 km3[5]. Meðalþykkt hans er um 400 metrar en mesta þykkt hans er allt að einum kílómetra. Vatnajökull er gayastur jökla Evrópu utan heimskautasvæðanna.

Saga jökulsins

Fyrir 14. öld var Vatnajökull miklu minni en hann er nú, síðan 1930 hefur hann verið í stöðugri rýrnun, en þá mun stærð hans hafa verið í hámarki.[heimild vantar]

Eldvirkni

Undir Vatnajökli eru einhverjar mestu eldstöðvar landsins, Grímsvötn er þeirra þekktust ásamt Öræfajökli. Einnig má nefna Gjálp og Þórðarhyrnu og Bárðarbungu. Gos úr Vatnajökli hafa komið í hrinum í tímans rás og telja jarðvísindamenn að slík goshrina hefjist í náinni framtíð. Gætu þá gos í Vatnajökli orðið mjög tíð næstu hálfa öldina eða rúmlega það.[heimild vantar]

Þjóðgarðar

Hluti jökulsins í kringum Skaftafell var gerður að þjóðgarði 1967. Þann 28. október 2004 varð allur syðri hluti Vatnajökuls hluti af þjóðgarðinum í Skaftafelli. Árið 2007 varð allur Vatnajökull þjóðgarður með stofnun Vatnajökulsþjóðgarðs. Þjóðgarðurinn í Skaftafelli og Þjóðgarðurinn í Jökulsárgljúfrum urðu jafnframt hluti Vatnajökulsþjóðgarðs.[6]

Skriðjöklar

Út frá Vatnajökli ganga um það bil 30 skriðjöklar. Hér á eftir fylgir listi yfir skriðjökla sem falla frá Vatnajökli, skipt niður eftir stjórnunarumdæmum Vatnajökulsþjóðgarðs[7]. Þetta er ekki tæmandi listi.

Suðursvæði

Austursvæði

Norðursvæði

Vestursvæði

Heimildir

  1. Var einu sinni íslaus dalur í miðjum Vatnajökli?Vísindavefur, skoðað 16. apríl, 2020
  2. [1] Mbl.is. Skoðað 30. janúar, 2016.
  3. Moholdt, G. & Kääb, A. A new DEM of the Austfonna ice cap by combining differential SAR interferometry with ICESat laser altimetry. Polar Res 31, 18460, https://doi.org/10.3402/polar.v31i0.18460 (2012).
  4. Rapid dynamic activation of a marine‐based Arctic ice cap
  5. Vatnajökull staðreyndir Vatnajökulsþjóðgarður, sótt 20. apríl 2020
  6. Fræðsla og fróðleikur, Skoðað 27. október 2012.
  7. „Heildarkort“. Vatnajökulsþjóðgarður, Skoðað 25. október 2012.

Tenglar

  Þessi Íslandsgrein sem tengist landafræði er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.