„Einir“: Munur á milli breytinga
m Vélmenni: Uppfæri flokkaheiti |
Ekkert breytingarágrip |
||
| Lína 37: | Lína 37: | ||
**subsp. ''alpina'' var. ''jackii'' Rehder – vestari Norður Ameríka (vafasamt hvort sé aðgreind frá var. ''alpina'') |
**subsp. ''alpina'' var. ''jackii'' Rehder – vestari Norður Ameríka (vafasamt hvort sé aðgreind frá var. ''alpina'') |
||
Sumir grasafræðingar telja subsp. ''alpina'' frekar sem afbrigði, sem væri þá rétt skráð sem ''Juniperus communis'' var. ''saxatilis'' Pallas,<ref name=adams/> þó nafnið ''Juniperus communis'' var. ''montana'' sé stundum notað; aðrir, yfirleitt í austur Evrópu og Rússlandi, telji hann sem sérstaka tegund ''J. sibirica'' Burgsd. (syn. ''J. nana'' Willd., ''J. alpina'' S.F.Gray).<ref>Association Ecosystem (Russia): [http://www.ecosystema.ru/08nature/photo/eng/pages/03006182A.htm ''Juniperus sibirica'']</ref> |
Sumir grasafræðingar telja subsp. ''alpina'' frekar sem afbrigði, sem væri þá rétt skráð sem ''Juniperus communis'' var. ''saxatilis'' Pallas,<ref name=adams/> þó nafnið ''Juniperus communis'' var. ''montana'' sé stundum notað; aðrir, yfirleitt í austur Evrópu og Rússlandi, telji hann sem sérstaka tegund ''J. sibirica'' Burgsd. (syn. ''J. nana'' Willd., ''J. alpina'' S.F.Gray).<ref>Association Ecosystem (Russia): [http://www.ecosystema.ru/08nature/photo/eng/pages/03006182A.htm ''Juniperus sibirica'']</ref><ref name="rushforthc">Rushforth, K. (1987). ''Conifers''. Helm ISBN 0-7470-2801-X.</ref><ref name="adams">Adams, R. P. (2004). ''Junipers of the World: The genus Juniperus''. Victoria: Trafford. ISBN 1-4120-4250-X.</ref><ref name=adv>Arboretum de Villardebelle: [http://www.pinetum.org/cones/JUcones.htm ''Juniperus'']</ref> |
||
<ref name="rushforthc">Rushforth, K. (1987). ''Conifers''. Helm ISBN 0-7470-2801-X.</ref><ref name="adams">Adams, R. P. (2004). ''Junipers of the World: The genus Juniperus''. Victoria: Trafford. ISBN 1-4120-4250-X.</ref><ref name=adv>Arboretum de Villardebelle: [http://www.pinetum.org/cones/JUcones.htm ''Juniperus'']</ref> |
|||
== Notkun á Íslandi == |
== Notkun á Íslandi == |
||
Forn trú á [[Ísland]]i var að til að afstýra húsbruna væri ráð að hafa eini í húsinu. Einirinn var hér áður fyrr einnig notaður til að búa til jólatré (en einnig til að skreyta það), til að búa til [[te (drykkur)|te]], bragðbæta [[brennivín]] og til að reykja [[lax]]. Í bók sinni ''Grasnytjum'' segir [[Björn Halldórsson]] í [[Sauðlauksdalur|Sauðlauksdal]] samtímamenn sína (á 18. öld) hafa mikla trú á heilsubætandi áhrifum einiberja og telji þau gagnast við fjölda kvilla, allt frá niðurgangi til holdsveiki. |
Forn trú á [[Ísland]]i var að til að afstýra húsbruna væri ráð að hafa eini í húsinu. Einirinn var hér áður fyrr einnig notaður til að búa til jólatré (en einnig til að skreyta það), til að búa til [[te (drykkur)|te]], bragðbæta [[brennivín]] og til að reykja [[lax]]. Í bók sinni ''Grasnytjum'' segir [[Björn Halldórsson]] í [[Sauðlauksdalur|Sauðlauksdal]] samtímamenn sína (á 18. öld) hafa mikla trú á heilsubætandi áhrifum einiberja og telji þau gagnast við fjölda kvilla, allt frá niðurgangi til holdsveiki.<ref>{{cite web|url=https://www.ruv.is/frett/hvad-er-einiberjarunnur|title=Hvað er einiberjarunnur?|publisher=ruv.is|date=26 December 2019|accessdate=27 December 2019}}</ref> |
||
== Tenglar == |
== Tenglar == |
||
* [http:// |
* [http://floraislands.is/junipcom.html ''Einir''] - floraislands.is |
||
* [ |
* [https://timarit.is/page/3406265?iabr=on#page/n38/mode/1up ''Einir''] - Morgunblaðið, 18. september 2001, bls. 39 |
||
==Gallerí== |
==Gallerí== |
||
Útgáfa síðunnar 27. desember 2019 kl. 02:16
| Einir | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Ástand stofns | ||||||||||||||
| Vísindaleg flokkun | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Tvínefni | ||||||||||||||
| Juniperus communis L. | ||||||||||||||
 Útbreiðsla á heimsvísu
|
Einir (einitré eða einirunni) (fræðiheiti: Juniperus communis) er runni af einisætt. Einir er útbreiddastur allra trjáplantna heims og finnst um allt norðurhvel jarðar, í Norður-Ameríku, Asíu og Evrópu á kaldtempruðum norðlægum breiddargráðum.
Einirinn er með nálarlaga blöð, u.þ.b. 10 mm löng. Hér á landi vex einirinn í hrauni, kjarri og mólendi. Einirunnar eru oftast jarðlægir, en sumir runnar reisa upp greinarnar og geta þá orðið allt að 120 cm háir.
Fyrst þegar einiberið myndast er það grænt, en verður dökkblátt þegar það er orðið fullþroskað. Úr einiberjum er víða unnið Genever (=Sjenever eða gin).
Undirtegundir
Eins og búast má við af tegund með jafn mikla útbreiðslu er J. communis mjög breytilegur með nokkrum undirtegundum ("infraspecific taxa"); afmörkun undirtegunda er enn óvís, þar sem genagreining samsvarar ekki formgerð vel.[1][2][3][4][5][6][7][8]
- subsp. communis – Yfirleitt uppréttur runni eða lítið tré; nálar langar, 8–20(–27) mm; könglar smáir, 5–8 mm, yfirleitt styttri en nálarnar; á láglendi til lágt til fjalla á tempruðum svæðum.
- subsp. communis var. communis – Evrópa, megnið af Norður Asíu
- subsp. communis var. depressa Pursh – Norður Ameríka, Sierra Nevada í Kaliforníu
- subsp. communis var. hemisphaerica (J.Presl & C.Presl) Parl. – fjöll við Miðjarðarhafið
- subsp. communis var. nipponica (Maxim.) E.H.Wilson – Japan (staða óvís, oft skráð sem J. rigida var. nipponica)
- subsp. alpina (Suter) Čelak. – (syn. J. c. subsp. nana, J. c. var. saxatilis Pallas, J. sibirica Burgsd.). Yfirleitt jarðlægur runni; nálarnar stuttar, 3–8 mm; könglarnir yfirleitt stærri, 7–12 mm; vex í subarctic svæðum og háfjöllum á tempruðum svæðum.
- subsp. alpina var. alpina – Grænland, Ísland, Evrópa og Asía
- subsp. alpina var. megistocarpa Fernald & H.St.John – Austur Kanada (vafasamt hvort sé aðgreind frá var. alpina)
- subsp. alpina var. jackii Rehder – vestari Norður Ameríka (vafasamt hvort sé aðgreind frá var. alpina)
Sumir grasafræðingar telja subsp. alpina frekar sem afbrigði, sem væri þá rétt skráð sem Juniperus communis var. saxatilis Pallas,[2] þó nafnið Juniperus communis var. montana sé stundum notað; aðrir, yfirleitt í austur Evrópu og Rússlandi, telji hann sem sérstaka tegund J. sibirica Burgsd. (syn. J. nana Willd., J. alpina S.F.Gray).[9][1][2][3]
Notkun á Íslandi
Forn trú á Íslandi var að til að afstýra húsbruna væri ráð að hafa eini í húsinu. Einirinn var hér áður fyrr einnig notaður til að búa til jólatré (en einnig til að skreyta það), til að búa til te, bragðbæta brennivín og til að reykja lax. Í bók sinni Grasnytjum segir Björn Halldórsson í Sauðlauksdal samtímamenn sína (á 18. öld) hafa mikla trú á heilsubætandi áhrifum einiberja og telji þau gagnast við fjölda kvilla, allt frá niðurgangi til holdsveiki.[10]
Tenglar
Gallerí
-
Juniperus communis subsp. alpina, í Vitosha, Búlgaríu -
Juniperus communis subsp. communis á Lüneburg heiði, Þýskalandi -
Juniperus communis viðarbútar með U.S. sent til samanburðar, sýnir hve mjóir árhringirnir eru.
Tilvísanir
- ↑ 1,0 1,1 Rushforth, K. (1987). Conifers. Helm ISBN 0-7470-2801-X.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Adams, R. P. (2004). Junipers of the World: The genus Juniperus. Victoria: Trafford. ISBN 1-4120-4250-X.
- ↑ 3,0 3,1 Arboretum de Villardebelle: Juniperus
- ↑ Flora Europaea: Juniperus communis
- ↑ Adams, R. P., Pandey, R. N., Leverenz, J. W., Dignard, N., Hoegh, K., & Thorfinnsson, T. (2003). Pan-Arctic variation in Juniperus communis: Historical Biogeography based on DNA fingerprinting. Biochem. Syst. Ecol. 31: 181-192 pdf file.
- ↑ Adams, R. P., & Pandey, R. N. (2003). Analysis of Juniperus communis and its varieties based on DNA fingerprinting. Biochem. Syst. Ecol. 31: 1271-1278. pdf file
- ↑ Adams, R. P., & Nguyen, S. (2007). Post-Pleistocene geographic variation in Juniperus communis in North America. Phytologia 89 (1): 43-57. pdf file
- ↑ Den Virtuella Floran: Juniperus communis distribution
- ↑ Association Ecosystem (Russia): Juniperus sibirica
- ↑ „Hvað er einiberjarunnur?“. ruv.is. 26. desember 2019. Sótt 27. desember 2019.
