„Ísland“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
mEkkert breytingarágrip |
Tæmdi síðuna Merki: Tæming blanking Sýnileg breyting |
||
Lína 1: | Lína 1: | ||
{{Land |
|||
| nafn = Ísland<ref name="vísindav-nafn">{{H-vefur | url = http://www.visindavefur.is/svar.php?id=54970 | titill = Hvert er formlegt heiti landsins okkar? | höfundur = Ari Páll Kristinsson | dagsútgefið = 11.1.2010 | miðill = Vísindavefurinn | dags skoðað = 07.01.2013}}</ref> |
|||
| nafn_í_eignarfalli = Íslands |
|||
| nafn_á_frummáli = |
|||
| fáni = Flag of Iceland.svg |
|||
| skjaldarmerki = Coat_of_arms_of_Iceland.svg |
|||
| kjörorð = |
|||
| þjóðsöngur = [[Lofsöngur]] [[Mynd:Lofsöngur.ogg]] |
|||
| staðsetningarkort = Iceland (orthographic projection).svg |
|||
| höfuðborg = [[Reykjavík]] |
|||
| tungumál = [[íslenska]] |
|||
| stjórnarfar = [[Lýðveldi]] |
|||
| titill_leiðtoga1 = [[Forseti Íslands|Forseti]] |
|||
| nafn_leiðtoga1 = [[Guðni Th. Jóhannesson]] |
|||
| titill_leiðtoga2 = [[Forsætisráðherra Íslands|Forsætisráðherra]] |
|||
| nafn_leiðtoga2 = [[Katrín Jakobsdóttir]] |
|||
| staða = Sjálfstæði |
|||
| atburður1 = [[Þjóðveldið|Þjóðveldi]] |
|||
| dagsetning1 = 930 |
|||
| atburður2 = ''[[Gamli sáttmáli|Norsk hjálenda]]'' |
|||
| dagsetning2 = 1262 |
|||
| atburður3 = ''[[Kílarsamningurinn|Dönsk hjálenda]]'' |
|||
| dagsetning3 = 14. janúar 1814 |
|||
| atburður4 = [[Stjórnarskrá]] veitt |
|||
| dagsetning4 = 1. desember 1874 |
|||
| atburður5 = [[Heimastjórnartímabilið|Heimastjórn]] |
|||
| dagsetning5 = 1. febrúar 1904 |
|||
| atburður6 = [[Saga Íslands#Fullveldi|Fullveldi]] |
|||
| dagsetning6 = 1. desember 1918 |
|||
| atburður7 = [[Lýðveldið Ísland|Lýðveldi]] |
|||
| dagsetning7 = 17. júní 1944 |
|||
| flatarmál = 103.125 |
|||
| stærðarsæti = 108 |
|||
| hlutfall_vatns = 2,7% |
|||
| fólksfjöldi = 355.620 |
|||
| mannfjöldaár = 1. september 2018 |
|||
| mannfjöldasæti = 178 |
|||
| íbúar_á_ferkílómetra = 3,1 |
|||
| VLF = 14,488 |
|||
| VLF_ár = 2015 |
|||
| VLF_sæti = 142 |
|||
| VLF_á_mann = 44.575 |
|||
| VLF_á_mann_sæti = 23 |
|||
| VÞL = {{stöðugt}} 0.895 |
|||
| VÞL_sæti = 13 |
|||
| gjaldmiðill = [[íslensk króna|króna]] (ISK) |
|||
| tímabelti = [[UTC]]+0 (enginn sumartími) |
|||
| umferð = hægra |
|||
| tld = is |
|||
| símakóði = 354 |
|||
}} |
|||
'''Ísland''' er [[eyríki]] í [[Atlantshafið|Norður-Atlantshafi]] á milli [[Grænland]]s, [[Færeyjar|Færeyja]] og [[Noregur|Noregs]]. Ísland er um 103.000 [[ferkílómetri|km²]] að stærð, næststærsta [[eyja]] [[Evrópa|Evrópu]] á eftir Bretlandi og sú átjánda stærsta í heimi. Á Íslandi búa um 355.000 manns. |
|||
''[[Landnámabók]]'' segir frá hvernig [[landnám Íslands]] hófst kringum árið 874 þegar [[Ingólfur Arnarson]] nam hér land, þó aðrir hefðu áður dvalið tímabundið á landinu. Á næstu áratugum og öldum flutti fjöldi fólks til Íslands á tímabili sem nefnt er [[landnámsöld]]. Ísland komst með [[Gamli sáttmáli|Gamla sáttmála]] undir vald [[Noregur|Noregs]] árið 1262 og var undir stjórn Norðmanna og [[Danmörk|Dana]] til ársins 1918, þegar það hlaut [[Sjálfstæðisbarátta Íslendinga|fullveldi]]. Danska ríkið fór þó með utanríkismál og landhelgisgæslu fyrir hönd Íslands og löndin höfðu sameiginlegan konung þar til [[lýðveldi]] var stofnað á Íslandi 1944. |
|||
Á síðari hluta [[20. öld|20. aldar]] jókst [[Verg landsframleiðsla|þjóðarframleiðsla]] Íslendinga til muna og innviðir og [[velferðarkerfi]] landsins efldust. Árið 2007 var Ísland þróaðasta land heims samkvæmt [[Vísitala um þróun lífsgæða|vísitölu SÞ um þróun lífsgæða]], en árið 2008 hófst [[Efnahagskreppan á Íslandi 2008–2011|efnahagskreppan á Íslandi 2008–2011]]. Ísland er meðlimur í [[SÞ]], [[EFTA]], [[NATO]] og [[EES]]. |
|||
== Saga == |
|||
{{Aðalgrein|Saga Íslands|Heiti yfir Ísland}} |
|||
Ísland var, samkvæmt [[Íslendingabók Ara fróða|Íslendingabók]], fyrst numið af [[Noregur|norskum]] og [[Keltar|gelískum]] ([[Skotland|skoskum]] og [[Írland|írskum]]) [[landnemi|landnemum]] undir lok [[9. öldin|níundu]] og [[10. öldin|tíundu aldar]]. [[Þjóðveldið]] var sett á stofn með [[Alþingi]] árið 930 en það er meðal elstu [[þing|þjóðþinga]] sem enn eru starfandi. [[Færeyska lögþingið]] og hið [[mön (Írlandshafi)|manska]] [[w:en:Tynwald|Tynwaldsþing]] eru þau norrænnu þing sem hafa sambærilegan aldur og Alþingi Íslendinga. |
|||
Flestir landsnámsmanna voru [[ásatrú]]ar þó nokkrir [[kristni]]r og höfðu þeir flestir kynnst kristinni trú og látið skírast á [[Bretlandseyjar|Bretlandseyjum]]. Um svipað leyti sendi [[Haraldur blátönn]] Danakonungur [[Saxland|saxneskan]] biskup til Íslands til kristniboðs. Ekki gekk það alltaf og komu fleiri kristniboðar hingað á næstu árum og varð þeim nokkuð ágengt. [[Ólafur Tryggvason]] Noregskonungur var mjög áhugasamur um að kristna Ísland — með góðu eða illu. Á Alþingi sumarið 1000 ákváðu Íslendingar að taka kristni að ráðum [[Þorgeir Ljósvetningagoði Þorkelsson|Þorgeirs ljósvetningagoða]] sem þó var ásatrúar sjálfur fram að því. |
|||
[[Mótmælendatrú]] var innleidd í [[Danmörk]]u árið 1536 og áhrif [[Marteinn Lúther|Lúthers]] bárust hingað um það leyti með [[Þýskaland|Þýskum]] veiði- og verslunarmönnum. [[Jón Arason]], síðasti kaþólski biskup Norðurlanda var tekinn af lífi í [[Skálholt]]i 7. nóvember árið 1550 og eru [[siðaskiptin]] á Íslandi oftast miðuð við þann dag. |
|||
{{Saga Íslands}} |
|||
Ísland var ekki sett undir erlend ríki fyrr en næstum fjórum [[öld]]um eftir að það var fyrst numið. Þá fór svo að [[Listi yfir Noregskonunga|Noregskonungur]] náði landinu undir sína krúnu árið 1262. Síðar varð Ísland svo hluti af [[Kalmarsambandið|Kalmarsambandinu]] árið 1397, en [[Danmörk|danskir]] þjóðhöfðingar höfðu verið yfir Noregi og Íslandi frá 1380. |
|||
[[Svíþjóð]] leysti sig úr þessu sambandi árið 1523, og hét það þar eftir [[Dansk-norska ríkið]] og var gjarnan kallað Danaveldi. Seinna við aldamót [[18. öld|18.]] og [[19. öld|19. aldar]], í [[Napóleonsstyrjaldirnar|Napóleonsstyrjöldunum]] svokölluðu, reyndu Svíþjóð og Danmörk að halda hlutleysi sínu og árið 1800 gengu bæði löndin í svokallað ''Samband vopnaðs hlutleysis'' <small>[[:En:Second League of Armed Neutrality|(en)]] [[:Da:Væbnede neutralitetsforbund|(da)]]</small>. |
|||
[[Mynd:Denmark-Norway in 1780.svg|300px|thumb|left|Kort sem sýnir umfang Dansk-norska ríkisins um 1780]] |
|||
[[Bretland|Bretar]] töldu þetta ógn og réðust þar með á [[Kaupmannahöfn]] árið 1801. Eftir það gekk Danmörk úr því fyrirnefnda sambandi og gekk í bandalag við [[Napóleon Bonaparte|Napóleon]], [[Frakkland|Frakkakeisara]]. Bretar réðust því aftur á Kaupmannahöfn 1807 og hafði Svíþjóð þá gengið í lið við Breta. Þar sem Napóleoni hafði verið í nöp við Bretland síðan 1803, neyddi hann Dani til að lýsa yfir stríði á hendur Svíþjóð árið 1808. — Svíar hófu þar með innrás í Noreg, en á sama tíma réðust [[Rússland|Rússar]] á [[Finnland]] sem þá var undir sænskum yfirráðum. Þetta tveggja hliða stríð reyndist Svíum hörmung því allt Finnland var síðan fært undir yfirráð Rússa. |
|||
Árið 1814, þegar Danmörk var um það bil að tapa fyrir sænskum, rússneskum og þýskum hermönnum, samþykkti [[Friðrik VI|Friðrik VI Danakonungur]] [[Kílarsamningurinn|Kílarsamninginn]] um að færa Noreg undir [[Svíakonungar|Svíakonung]] í skiptum fyrir hið [[Pommern|sænska Pommern]] til að forðast hernám [[Jótland]]sskaga. Hinsvegar yrðu norsku eignirnar Ísland, [[Færeyjar]] og [[Grænland]] enn undir dönskum yfirráðum. Samningurinn tók aldrei formlega gildi, og lýsti Noregur yfir skammvinnu sjálfstæði og varð Pommern seinna undir [[Prússland|Prússneskum]] völdum. Með þessum hætti komst Ísland undir vald Danakonungs og varð hluti Danaveldis. |
|||
Ísland fékk [[stjórnarskrá]] og takmarkaða heimastjórn árið 1874 á þjóðhátíð í tilefni af [[1000 ára afmæli Íslandsbyggðar]], þar sem núverandi [[þjóðsöngur]] Íslands, [[Lofsöngur]] var frumfluttur. [[Fullveldi]] fylgdi í kjölfarið árið 1918 með [[Sambandslögin|Sambandslögunum]]. [[Kristján X]] var þar með sameiginlegur þjóðhöfðingi Danmerkur og Íslands til ársins 1944, þegar lýðveldið var stofnað. Bar hann titilinn ''konungur Íslands'' og var sá eini sem gerði það. |
|||
Árið 1949 gekk Ísland í varnarbandalagið [[NATÓ]]. Samningurinn var umdeildur og [[Óeirðirnar á Austurvelli 1949|urðu átök í kjölfarið]]. Ísland gerði varnarsamning við Bandaríkin. Ennfrem styrk hlaut landið styrk í formi [[Marshall-aðstoðin|Marshall-aðstoðarinnar]]. Fyrir styrkinn keyptu stjórnvöld fjölda togara og sjávarútvegur efldist. [[Varnarlið Íslands|Varnarlið Bandaríkjanna]] var á landinu frá 1951 til 2006. |
|||
Á 7. áratug aldarinnar hófst stóriðja með tilkomu [[Búrfellsvirkjun]]ar og [[Álverið í straumsvík|Álversins í Straumsvík]]. |
|||
Landhelgisdeila við Breta braust út í formi [[Þorskastríðin|Þorskastríðanna]] (1958-1976 með hléum) sem varð til þess að landhelgin var aukin í 200 mílur. |
|||
Árið 1970 gekk Ísland í [[Fríverslunarsamtök Evrópu]] (EFTA) sem stuðla átti að frjálsri verslun. [[Handritamálið|Danir afhentu Íslendingum fornhandrit]] árið eftir; 1971. |
|||
[[Leiðtogafundurinn í Höfða|Árið 1986 var leiðtogafundur]] [[Mikhaíl Gorbatsjev]] og [[Ronald Reagan]] sem var mikilvægur í þíðu samskipta Bandaríkjanna og Sovétríkjanna í [[Kalda stríðið|Kalda stríðinu]]. |
|||
Árið 1994 gerði Ísland samning um [[Evrópska efnahagssvæðið]] (EES) sem er sameiginlegt markaðssvæði 31 ríkis í Evrópu. |
|||
[[Efnahagskreppan á Íslandi 2008–2011|Á árunum 2008-2011 var efnahagskreppa á landinu]] sem kom í kjölfar alþjóðlegrar efnahagskreppu. En frá 2001 höfðu íslenskir bankar verið einkavæddir og var skuldastaða þeirra mjög neikvæð þegar alþjóðkreppan skall á. |
|||
Á öðrum áratugi 21. aldar jókst tala ferðamanna til Íslands til muna. |
|||
== Stjórnmál == |
|||
{{Aðalgrein|Íslensk stjórnmál}} |
|||
Ísland er [[lýðveldi]] með þingbundinni stjórn. [[Framkvæmdavald]]ið liggur hjá [[Forseti Íslands|forseta]] og [[Ríkisstjórn Íslands|ríkisstjórn]]. Æðsti maður ríkisstjórnar er [[Forsætisráðherra Íslands|forsætisráðherra]]. Ríkisstjórnin ber ábyrgð gagnvart [[Alþingi]], sem er handhafi [[löggjafarvald]]sins ásamt forseta. [[Dómsvald]] er í höndum [[Dómstólar Íslands|dómstóla]]; æðsti dómstóll landsins er [[Hæstiréttur Íslands|Hæstiréttur]]. |
|||
[[Forseti Íslands]] er [[þjóðhöfðingi]] landsins og er þjóðkjörinn í beinni kosningu allra kjörbærra manna. Kjörtímabil hans er 4 ár. Forseti er ábyrgðarlaus á ríkisstjórnarathöfnum og lætur [[ráðherra]] framkvæma vald sitt. Hann veitir formönnum stjórnmálaflokka umboð til stjórnarmyndunar eftir kosningar til Alþingis og skipar ráðherra en oftast er þessu ferli í raun stýrt af stjórnmálaflokkunum sjálfum, aðeins þegar þeir geta ómögulega komist að niðurstöðu sjálfir nýtir forsetinn sér þetta vald og skipar sjálfur ríkisstjórn. Þetta hefur þó ekki gerst í sögu lýðveldisins en gerðist 1942 þegar [[Sveinn Björnsson]], þáverandi [[ríkisstjóri Íslands]], skipaði [[utanþingsstjórn]]. Forseti Íslands hefur málskotsrétt gagnvart þinglögum samkvæmt stjórnarskrá og ber þá að efna til þjóðaratkvæðagreiðslu en lögin taka samt gildi, þangað til þau eru afnumin eða staðfest með þjóðaratkvæði.<ref>Deildar meiningar eru um raunveruleg völd forsetans, þá sérstaklega hvort hann geti neitað að skrifa undir lög og hvort slíkur gjörningur hafi einhverjar afleiðingar. Í [[Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands|stjórnarskránni]] er sagt að slík synjun kalli á [[Þjóðaratkvæðagreiðsla|þjóðaratkvæðagreiðslu]] um lögin, en hins vegar lætur forseti ráðherra framkvæma vald sitt og eru margir á þeirri skoðun að það gildi um þetta vald eins og önnur völd forseta.</ref> [[Ólafur Ragnar Grímsson]], þáverandi forseti, nýtti sér málskotsréttinn fyrstur forseta á Íslandi, þegar hann neitaði að skrifa undir fjölmiðlalögin árið 2004. |
|||
[[Alþingi]], [[löggjafarþing]] Íslands, starfar í einni deild. 63 þingmenn þess eru kjörnir hlutfallskosningu í 6 [[Kjördæmi Íslands|kjördæmum]]. Kjörtímabilið er 4 ár en getur verið styttra ef það kemur til þingrofs en vald til að rjúfa þing liggur hjá ríkisstjórninni. Ráðherrar eiga einnig sæti á Alþingi en hafa ekki atkvæðarétt nema þeir séu einnig þingmenn en sú er reyndar venjan. Alþingi velur sér forseta til að hafa yfirumsjón með fundum þess. Ríkisstjórnir á Íslandi eru nánast ávallt samsteypustjórnir tveggja eða fleiri flokka en einnig eru dæmi til um minnihlutastjórnir, einkum og sér í lagi vegna þess að enginn flokkur hefur hlotið hreinan meirihluta á þingi, í það minnsta ekki frá endurreisn lýðveldis. |
|||
== Skipting í stjórnsýsluumdæmi == |
|||
=== Kjördæmi === |
|||
{{Aðalgrein|Kjördæmi Íslands}} |
|||
Íslandi er skipt upp í sex [[kjördæmi]] sem kjósa sína fulltrúa á [[Alþingi]]. |
|||
=== Sveitarstjórn === |
|||
{{Aðalgrein|Sveitarfélög á Íslandi}} |
|||
Íslandi er skipt upp í 73 sveitarfélög sem eru mikilvægustu stjórnsýslueiningar landsins og hafa víðtæk völd á sviði skólamála, skipulags, samgangna og félagsmála. |
|||
=== Sýslur === |
|||
{{Aðalgrein|Sýslur á Íslandi}} |
|||
Íslandi hefur frá fornu fari verið skipt upp í sýslur til umboðsstjórnar. Hinar gömlu landfræðilegu sýslur eru ekki lengur formlegar stjórnsýslueiningar á Íslandi, [[sýslumenn]] eru enn þá við lýði en umdæmi þeirra fylgja ekki alltaf gömlu sýsluskiptingunni. |
|||
== Landafræði == |
|||
[[Mynd:Map of Iceland.svg|thumb|Kort.]] |
|||
[[Mynd:Iceland sat cleaned.png|thumb|250px|right|Samsett [[gervihnattarmynd]] af Íslandi]] |
|||
{{Aðalgrein|Landafræði Íslands}} |
|||
Ísland er staðsett á [[heitur reitur|heitum reit]] á [[Atlantshafshryggurinn|Atlantshafshryggnum]]. Það er 102.800 ferkílómetrar að stærð. Þar eru tugir virkra [[Eldfjöll Íslands|eldfjalla]] og ber þar helst að nefna [[Hekla|Heklu]] (1491 m) og [[Eyjafjallajökull|Eyjafjallajökul]] (1666 m). [[Miðhálendið]] þekur um 40% landsins. Um það bil 10% eyjarinnar er undir [[Jöklar á Íslandi|jöklum]]. Á Íslandi eru [[hver]]ir víða, og gnótt jarðhita færir íbúunum heitt vatn, sem meðal annars er notað til húshitunar. |
|||
Ísland er önnur stærsta eyja Evrópu, á eftir [[Bretland]]i. Eyjan er vogskorin, og flestir bæir standa við [[fjörður|firði]], [[vík]]ur og [[vogur|voga]]. Helstu þéttbýlisstaðir eru [[höfuðborg]]in [[Reykjavík]], [[Keflavík]], þar sem einn af [[alþjóðlegur flugvöllur|alþjóðlegum flugvöllum]] landsins er, og [[Akureyri]]. |
|||
Ísland liggur á tveimur jarðskorpuflekum, Norður-Ameríkuflekanum og Evrasíuflekanum. Landið telst sögulega til [[Evrópa|Evrópu]]. |
|||
[[Ystu punktar Íslands]] eru þeir staðir sem eru lengst til höfuðáttanna. |
|||
===Dýralíf=== |
|||
Á Íslandi eru [[fuglar]] mest áberandi og hafa sést hér [[Listi yfir fugla Íslands|330 tegundir]], þar af verpa 85 tegundir. <ref>[https://www.nat.is/Fuglar/fuglar_Islands.htm Fuglar Íslands]Nat.is, skoðað 22. janúar, 2019.</ref> |
|||
[[Heimskautarefur]] er eina landspendýr sem barst hingað á fyrirstilli manna. |
|||
== Efnahagsmál == |
|||
{{Aðalgrein|Efnahagur Íslands}} |
|||
[[Efnahagur]] þjóðarinnar byggir enn að talsverðu leyti á [[Fiskveiðar|fiskveiðum]], sem afla nær 40% útflutningstekna og veita 8% vinnandi manna störf. Þar sem aðrar [[náttúruauðlindir]] skortir (fyrir utan jarðhita og fallvötn til virkjunar), er efnahagslíf á Íslandi viðkvæmt og háð heimsmarkaðsverði á fiski og sjávarafurðum. Auk þess geta minnkandi fiskstofnar í [[efnahagslögsaga|efnahagslögsögu]] landsins haft töluverð áhrif á sveiflur í efnahagslífinu og heimsmarkaðsverð á [[ál]]i og [[kísilgúr]]i sem eru stærstu útflutningsvörur Íslendinga á eftir sjávarafurðum. |
|||
Stjórn [[Sjálfstæðisflokkurinn|Sjálfstæðis-]] og [[Framsóknarflokkurinn|Framsóknarflokks]], sat við stjórnartaumana frá 1995 til 2007. Hún hafði á stefnuskránni að draga úr ríkisumsvifum og einkavæða ríkisfyrirtæki. Ríkisútgjöld, sem hlutfall af þjóðarframleiðslu, hafa þó vaxið síðustu ár. |
|||
Fjölbreytileiki í efnahagslífinu hefur aukist undanfarna tvo áratugi. [[Ferðaþjónusta]] verður æ fyrirferðameiri, og reyna Íslendingar að laða til sín útlendinga með auglýsingum um hreina og ómengaða náttúru og öflugt næturlíf. |
|||
Nokkuð dró úr hagvexti á árunum 2000 til 2002, en árið 2002 var hann neikvæður um 0,6%, frá 2003 hefur hagvöxtur hins vegar verið drjúgur en efnahagur í samanburði við nágrannalönd einkennst af óstöðugleika. |
|||
== Íbúar == |
|||
{{Aðalgrein|Íbúar á Íslandi}} |
|||
Íslendingar eru í megindráttum [[Norðurlönd|norræn]] þjóð. Landið byggðist upphaflega norrænum mönnum, einkum frá [[Noregur|Noregi]], [[Svíþjóð]], [[Danmörk|Danmerkur]] og [[Keltar|Keltum]] frá nýlendum [[Víkingar|víkinga]] á [[Bretlandseyjar|Bretlandseyjum]] og Íslendingar hafa í gegnum tíðina átt mest samskipti við helstu fiskveiðiþjóðir á [[Norður-Atlantshaf]]i. Til er kenning um að Íslendingar séu að uppruna sérstakur þjóðflokkur, aðgreindur frá öðrum þjóðflokkum á norðurlöndum („[[Herúlakenningin]]“) en sú kenning hefur ekki fengið mikinn hljómgrunn. Á síðari tímum hafa ýmsar kenningar um uppruna þjóðarinnar verið settar fram með [[erfðafræði]]legum rökum. Þá er talað um að flestar konur sem hingað komu hafi verið keltneskar (flestar ambáttir) en karlarnir að miklu leyti norrænir. |
|||
Íbúafjöldi landsins sveiflaðist á milli um 30.000 og 80.000 við hefðbundinn efnahag í bændasamfélagi fyrri alda. Á [[19. öldin|19.]] og [[20. öldin|20. öld]] hefur Íslendingum fjölgað nokkuð ört og nú eru íbúar landsins rúmlega 330.000 auk nokkurra þúsunda af íslenskum uppruna sem ekki eru búsett á Íslandi. Árleg fólksfjölgun mælist um 2,2%.<ref name="mannfjöldi">{{Vefheimild|url=http://www.hagstofa.is/Pages/95?NewsID=3224|titill=Mannfjöldatölur frá Hagstofu Íslands|ár=2008|mánuður=22. desember|útgefandi=Hagstofa Íslands}}</ref> Árið 2011 gaf [[Hagstofa Íslands]] út þrjár tegundir mannfjöldaspáa fyrir 1. janúar 2060: lágspá sem spáir fólksfjöldanum 386.500, miðspá sem spáir fyrir 436.500 og háspá sem spáir 493.800 manns.<ref>[http://www.hagstofa.is/Pages/95?NewsID=5218 Spá um mannfjölda 2010-2060]{{sic}}, [https://hagstofa.is/lisalib/getfiletrack.aspx?ItemID=11237 Spá um mannfjölda 2010–2060 (Population projection 2010–2060)]</ref><ref>{{mbl|innlent/2011/05/31/islendingar_433_000_arid_2060|Íslendingar 433.000 árið 2060}}</ref> |
|||
===Trúmál=== |
|||
Á Íslandi eru um 65% íbúa landsins meðlimir í hinni [[Evangelísk-lúthersk kirkja|evangelísk-lúthersku]] [[Þjóðkirkjan|þjóðkirkju]] og eru flestar fermingar, skírnir og jarðarfarir hjá henni.<ref>[http://px.hagstofa.is/pxis/sq/e47c92ca-c407-42a8-81ae-277333efce0c Mannfjöldi eftir trú og lífsskoðunarfélögum 1998-2016] Hagstofa.is. Skoðað 11. apríl, 2016.</ref> Önnur kristin trúfélag sem eru fjölmenn eru Kaþólska kirkjan og fríkirkjur. Fækkað hefur í Þjóðkirkjunni á síðustu árum. |
|||
===Íþróttir=== |
|||
Vinsælasta íþrótt á Íslandi er [[knattspyrna]]. [[Handbolti]] hefur þó verið kallaður þjóðaríþrótt Íslendinga og hefur íslenska handboltalandsliðið hefur náð langt á stórmótum. |
|||
=== [[Innflytjendur á Íslandi]] === |
|||
Erlendum ríkisborgurum hefur fjölgað mjög á Íslandi á 21. öld. Árið 2005 var fjölgunin 29,5% og 34,7% árið eftir.<ref name="innflytjendur">{{Vefheimild|url=http://mbl.is/mm/frettir/innlent/2008/03/11/6_8_prosent_ibua_erlendir_rikisborgarar/|titill=6,8% íbúa erlendir ríkisborgarar|ár=2008|mánuður=11. mars|útgefandi=Mbl.is}}</ref> Árið 2007 voru erlendir ríkisborgarar 18.563 talsins (6[[%]] af íbúum Íslands), og þann 1. janúar 2008 voru 21.434 erlendir ríkisborgarar skráðir (6,8[[%]] af íbúum Íslands).<ref name="innflytjendur"/> Það er 15,5% fjölgun árið 2007. Hlutfall erlendra ríkisborgara af heildarmannfjölda Íslands er nú hærra en annars staðar á [[Norðurlöndin|Norðurlöndum]], en árið 2006 var það næst hæst í [[Svíþjóð]] eða um 5,4%.<ref name="innflytjendur"/> Konur voru jafnan fjölmennari í hópi erlendra ríkisborgara til árins 2003, en síðan 2004 hafa karlar verið fjölmennari en konur. Í árslok 2007 voru karlar með erlent ríkisfang 8,1% allra karla en konur 5,5% allra kvenna.<ref name="innflytjendur"/> Árið 2018 var samkvæmt Hagstofunni hlutfall innflytjenda 12,6%, tæplega 40% af þeim eru [[Pólland|pólskir]]. |
|||
Samkvæmt viðhorfskönnun sem var gerð árið 2009 meðal um 800 innflytjenda kom fram að dræm íslenskukunnátta hamlaði þeim helst í því að nýta menntun sína í starfi.<ref>{{mbl|innlent/2009/11/09/rumlega_helmingur_innflytjenda_adlagast_vel|Rúmlega helmingur innflytjenda aðlagast vel}}</ref> |
|||
== Menning == |
|||
{{Aðalgrein|Íslensk menning}} |
|||
=== Kvikmynda- og bókmenntaverðlaun === |
|||
Árlega eru veitt verðlaun fyrir afrek liðins árs í bókmenntum og [[kvikmyndagerð á Íslandi]]. [[Edduverðlaunin]] eru verðlaun sem veitt eru þeim sem þykja hafa skarað fram úr á sviði kvikmynda og sjónvarps. Síðar á árinu eru [[Íslensku bókmenntaverðlaunin]] afhent því fólki sem talið er hafa borið af á ritvellinum. |
|||
== Tilvísanir == |
|||
<div class="references-small"><references/></div> |
|||
== Tengt efni == |
|||
* [[Alþingisbækur Íslands]] |
|||
* [[Heiti yfir Ísland]] |
|||
* [[Island.is|Ísland.is]] |
|||
* [[Íslensk sendiráð]] |
|||
== Tenglar == |
|||
{{commons|Iceland|Íslandi}} |
|||
{{Wiktionary|Ísland}} |
|||
* [http://www.althingi.is/ Alþingi] |
|||
* http://www.islandsmyndir.is/ |
|||
* [http://www.raduneyti.is Ríkisstjórnin] |
|||
* {{Vísindavefurinn|6590|Hvað er séríslenskt?}} |
|||
* {{Vísindavefurinn|54970|Hvert er formlegt heiti landsins okkar?}} |
|||
=== Blaðagreinar === |
|||
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3312088 ''Hinir syndugu kvaldir í ísi og eldi''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1996] |
|||
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3293834 ''Hver var fyrstur?''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1971] |
|||
* [http://timarit.is/direct_links_init.jsp?pageId=3292070 ''Hverjir fundu Ísland?''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1968] |
|||
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?gegnirId=000560276 ''Ísland og Íslendingar''; grein í Tímariti hins íslenska bókmenntafélags 1887] |
|||
{{Evrópa}} |
|||
{{Evrópuráðið}} |
|||
{{Norðurlandaráð}} |
|||
{{Vestnorræna ráðið}} |
|||
{{Atlantshafsbandalagið}} |
|||
{{Efnahags- og framfarastofnunin}} |
|||
{{Fríverslunarsamtök Evrópu}} |
|||
{{S|1944}} |
|||
[[Flokkur:Ísland| ]] |