„Ósonlagið“: Munur á milli breytinga
m Removing Link GA template (handled by wikidata) |
Þetta er flott |
||
| Lína 1: | Lína 1: | ||
[[Mynd:Hole_in_the_Ozone_Layer_Over_Antarctica_-_GPN-2002-000117.jpg|thumb|right|Mynd sem sýnir gatið í ósonlaginu yfir Suðurskautslandinu]] |
[[Mynd:Hole_in_the_Ozone_Layer_Over_Antarctica_-_GPN-2002-000117.jpg|thumb|right|Mynd sem sýnir gatið í ósonlaginu yfir Suðurskautslandinu]] |
||
'''Ósonlagið''' er í [[andrúmsloft jarðar|andrúmslofti jarðar]] lag þar sem þéttleiki [[óson]]s (O<sub>3</sub>) er meiri en annars staðar. Þéttleikinn er samt sem áður mjög lítill, eða innan við tíu [[milljónarhluti|milljónarhlutar]], en meðaltalið í andrúmsloftinu er 0,6. Ósonlagið er aðallega að finna í [[heiðhvolf]]inu í um 20-30km hæð, þótt það sé breytilegt eftir svæðum og árstímum. Óson og tvísúrefni (O<sub>2</sub>) ná að sía burt alla [[útfjólublátt ljós|útfjólubláa geisla]] frá [[sólin]]ni á bylgjulengdinni 280–100nm (UV-C) og ósonið síar auk þess út hluta þeirrar geislunar sem er aðalorsakavaldur [[sólbruni|sólbruna]] á bylgjulengdinni 315–280nm (UV-B) sem er 350 milljón sinnum sterkara efst í gufuhvolfinu en við yfirborð jarðar. Vegna þessa olli það miklum áhyggjum þegar í ljós kom að manngerð [[halógenkolefni]], einkum [[klórflúorkolefni]] og [[brómflúorkolefni]], eyddu upp ósonlaginu með því að hvata efnahvörfum. Vegna þessa ákváðu ríkisstjórnir [[Bandaríkin|Bandaríkjanna]], [[Kanada]] og [[Noregur|Noregs]] að banna notkun klórflúorkolefna í [[úðabrúsi|úðabrúsum]] árið 1978. Þegar gatið í ósonlaginu yfir [[Suðurskautið|Suðurskautinu]] uppgötvaðist árið 1985 var ákveðið að takmarka slík efni bæði í úðabrúsum og kælitækjum. Árið 1987 var [[Montreal-bókunin]] gerð og eftir 1995 hefur framleiðsla á klórflúorkolefni verið bönnuð í flestum þróuðum ríkjum. Árið 2003 kom í ljós að hægt hafði verulega á rýrnun ósonlagsins vegna bannsins. |
'''Ósonlagið''' er í [[andrúmsloft jarðar|andrúmslofti jarðar]] lag þar sem þéttleiki [[óson]]s (O<sub>3</sub>) er meiri en annars staðar. Þéttleikinn er samt sem áður mjög lítill, eða innan við tíu [[milljónarhluti|milljónarhlutar]], en meðaltalið í andrúmsloftinu er 0,6. Ósonlagið er aðallega að finna í [[heiðhvolf]]inu í um 20-30km hæð, þótt það sé breytilegt eftir svæðum og árstímum. Óson og tvísúrefni (O<sub>2</sub>) ná að sía burt alla [[útfjólublátt ljós|útfjólubláa geisla]] frá [[sólin]]ni á bylgjulengdinni 280–100nm (UV-C) og ósonið síar auk þess út hluta þeirrar geislunar sem er aðalorsakavaldur [[sólbruni|sólbruna]] á bylgjulengdinni 315–280nm (UV-B) sem er 350 milljón sinnum sterkara efst í gufuhvolfinu en við yfirborð jarðar. Vegna þessa olli það miklum áhyggjum þegar í ljós kom að manngerð [[halógenkolefni]], einkum [[klórflúorkolefni]] og [[brómflúorkolefni]], eyddu upp ósonlaginu með því að hvata efnahvörfum. Vegna þessa ákváðu ríkisstjórnir [[Bandaríkin|Bandaríkjanna]], [[Kanada]] og [[Noregur|Noregs]] að banna notkun klórflúorkolefna í [[úðabrúsi|úðabrúsum]] árið 1978. Þegar gatið í ósonlaginu yfir [[Suðurskautið|Suðurskautinu]] uppgötvaðist árið 1985 var ákveðið að takmarka slík efni bæði í úðabrúsum og kælitækjum. Árið 1987 var [[Montreal-bókunin]] gerð og eftir 1995 hefur framleiðsla á klórflúorkolefni verið bönnuð í flestum þróuðum ríkjum. Árið 2003 kom í ljós að hægt hafði verulega á rýrnun ósonlagsins vegna bannsins. Kveðja, Bragi Hallgrímss. |
||
{{commonscat|Ozone layer|ósonlaginu}} |
{{commonscat|Ozone layer|ósonlaginu}} |
||
Útgáfa síðunnar 10. desember 2018 kl. 15:56
Ósonlagið er í andrúmslofti jarðar lag þar sem þéttleiki ósons (O3) er meiri en annars staðar. Þéttleikinn er samt sem áður mjög lítill, eða innan við tíu milljónarhlutar, en meðaltalið í andrúmsloftinu er 0,6. Ósonlagið er aðallega að finna í heiðhvolfinu í um 20-30km hæð, þótt það sé breytilegt eftir svæðum og árstímum. Óson og tvísúrefni (O2) ná að sía burt alla útfjólubláa geisla frá sólinni á bylgjulengdinni 280–100nm (UV-C) og ósonið síar auk þess út hluta þeirrar geislunar sem er aðalorsakavaldur sólbruna á bylgjulengdinni 315–280nm (UV-B) sem er 350 milljón sinnum sterkara efst í gufuhvolfinu en við yfirborð jarðar. Vegna þessa olli það miklum áhyggjum þegar í ljós kom að manngerð halógenkolefni, einkum klórflúorkolefni og brómflúorkolefni, eyddu upp ósonlaginu með því að hvata efnahvörfum. Vegna þessa ákváðu ríkisstjórnir Bandaríkjanna, Kanada og Noregs að banna notkun klórflúorkolefna í úðabrúsum árið 1978. Þegar gatið í ósonlaginu yfir Suðurskautinu uppgötvaðist árið 1985 var ákveðið að takmarka slík efni bæði í úðabrúsum og kælitækjum. Árið 1987 var Montreal-bókunin gerð og eftir 1995 hefur framleiðsla á klórflúorkolefni verið bönnuð í flestum þróuðum ríkjum. Árið 2003 kom í ljós að hægt hafði verulega á rýrnun ósonlagsins vegna bannsins. Kveðja, Bragi Hallgrímss.
