„Andorra“: Munur á milli breytinga

Breyta tenglum
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Fletta í gegnum breytingarskrá
← Eldri breytingNýrri breyting →
Efni eytt Efni bætt við
MyndræntWiki-texti
Ekkert breytingarágrip
viðbót, skipti í undirkafla...
Lína 42: Lína 42:
'''Andorra''' ([[katalónska]]: ''Principat d'Andorra'')er [[landlukt]] [[furstadæmi]] í austurhluta [[Pýreneafjöll|Pýreneafjalla]], milli [[Frakkland]]s og [[Spánn|Spánar]]. Höfuðborgin heitir [[Andorra la Vella]] og sú höfuðborg Evrópu sem stendur hæst, í 1.023 metra hæð. Landið er aðeins 468 ferkílómetrar að flatarmáli og er því sjötta minnsta land Evrópu.
'''Andorra''' ([[katalónska]]: ''Principat d'Andorra'')er [[landlukt]] [[furstadæmi]] í austurhluta [[Pýreneafjöll|Pýreneafjalla]], milli [[Frakkland]]s og [[Spánn|Spánar]]. Höfuðborgin heitir [[Andorra la Vella]] og sú höfuðborg Evrópu sem stendur hæst, í 1.023 metra hæð. Landið er aðeins 468 ferkílómetrar að flatarmáli og er því sjötta minnsta land Evrópu.


==Söguágrip==
Furstadæmið var stofnað árið 1278 til að sætta átök milli biskupsins af [[Urgell]] (sýsla í Katalóníu) og greifans af [[Foix]] (sýsla í suður-Frakklandi). Áður hafði það verið undir stjórn [[Konungsríkið Aragónía|konungsríkisins Aragóníu]]. [[Hinrik 4. Frakkakonungur]] réð yfir svæðinu í byrjun 17. aldar og gerði konung Frakka og biskupinn af Urgell að þjóðhöfðingjum Andorra (sem gildir enn í dag en þjóðhöfðingi [[Frakkland]]s er nú [[Frakklandsforseti]]. ). Andorra hlaut sjálfstæði frá Frökkum árið 1814 eftir [[Napóleonsstyrjaldirnar]]. Árið 1982 var stofnað þing í landinu og embætti forsætisráðherra.
Furstadæmið var stofnað árið 1278 til að sætta átök milli biskupsins af [[Urgell]] (sýsla í Katalóníu) og greifans af [[Foix]] (sýsla í suður-Frakklandi). Áður hafði það verið undir stjórn [[Konungsríkið Aragónía|konungsríkisins Aragóníu]]. [[Hinrik 4. Frakkakonungur]] réð yfir svæðinu í byrjun 17. aldar og gerði konung Frakka og biskupinn af Urgell að þjóðhöfðingjum Andorra (sem gildir enn í dag en þjóðhöfðingi [[Frakkland]]s er nú [[Frakklandsforseti]]. ). Andorra hlaut sjálfstæði frá Frökkum árið 1814 eftir [[Napóleonsstyrjaldirnar]]. Árið 1982 var stofnað þing í landinu og embætti forsætisráðherra.

==Samfélag==
Meðal íbúa Andorra mæla flestir katalónsku (39%) og næstflestir spænsku (35%). Þvínæst kona portúgalska (15%) og franska (5%). Aðeins þriðjungur landsmanna eru andorrískir að uppruna. Í grunnskólakerfinu er kennt á 3 tungumálum; katalónsku, spænsku og frönsku.


Andorra er vinsæll ferðamannastaður sem fær yfir 10 milljónir ferðamanna árlega. Þar eru vinsæl skíðasvæði. Landið er auk þess [[skattaskjól]]. Það er ekki í [[Evrópusambandið|Evrópusambandinu]] en [[evra]] er engu að síður notuð sem ''de facto'' gjaldmiðill. Lífslíkur í Andorra voru þær mestu í heimi árið 2013, 81 ár.
Andorra er vinsæll ferðamannastaður sem fær yfir 10 milljónir ferðamanna árlega. Þar eru vinsæl skíðasvæði. Landið er auk þess [[skattaskjól]]. Það er ekki í [[Evrópusambandið|Evrópusambandinu]] en [[evra]] er engu að síður notuð sem ''de facto'' gjaldmiðill. Lífslíkur í Andorra voru þær mestu í heimi árið 2013, 81 ár.

⚫
[[Mynd:Grandvalira ski resort, Andorra5.jpg|thumb|Skíðasvæði í Andorra.]]
== Landafræði ==
== Landafræði ==
⚫
[[Mynd:Grandvalira ski resort, Andorra5.jpg|thumb|Skíðasvæði í Andorra.]]
Andorra skiptist í sjö [[kirkjusókn]]ir:
Andorra skiptist í sjö [[kirkjusókn]]ir:
* [[Andorra la Vella]]
* [[Andorra la Vella]]
Lína 70: Lína 75:
#Canillo
#Canillo
#Arinsal
#Arinsal

Hvorki flugvellir né lestarsamgöngur eru í landinu og fara íbúar helst til [[Toulouse]] og [[Barcelona]] í flug. Þó eru þyrlupallar. Vegakerfið er 279 kílómetrar að lengd.


{{commons|Andorra|Andorra}}
{{commons|Andorra|Andorra}}

Útgáfa síðunnar 7. desember 2018 kl. 13:17

Principat d'Andorra
Fáni Skjaldarmerki
Kjörorð:
Virtus Unita Fortior
(latína: Dygð sameinuð er sterkari)
Þjóðsöngur:
El Gran Carlemany, Mon Pare
Höfuðborg Andorra la Vella
Opinbert tungumál Katalónska
Stjórnarfar Stjórnarskrárbundin konungsstjórn

Frakklandsforseti
Biskupinn af Urgell
Landstjóri 		Emmanuel Macron
Joan Enric Vives i Sicilia
Jaume Bartumeu Cassany
Sjálfstæði 1278
Flatarmál
 • Samtals
 • Vatn (%) 		191. sæti
468 km²
ómarktækt
Mannfjöldi
 • Samtals (2016)
 • Þéttleiki byggðar 		199. sæti
77.281

180/km²
VLF (KMJ) áætl. 2016
 • Samtals 3,249 millj. dala (166. sæti)
 • Á mann 36.978 dalir (26. sæti)
VÞL (2016) 0.838 (32. sæti)
Gjaldmiðill Evra
Tímabelti UTC+1 (UTC+2 á sumrin)
Þjóðarlén .ad
Landsnúmer +376

Andorra (katalónska: Principat d'Andorra)er landlukt furstadæmi í austurhluta Pýreneafjalla, milli Frakklands og Spánar. Höfuðborgin heitir Andorra la Vella og sú höfuðborg Evrópu sem stendur hæst, í 1.023 metra hæð. Landið er aðeins 468 ferkílómetrar að flatarmáli og er því sjötta minnsta land Evrópu.

Söguágrip

Furstadæmið var stofnað árið 1278 til að sætta átök milli biskupsins af Urgell (sýsla í Katalóníu) og greifans af Foix (sýsla í suður-Frakklandi). Áður hafði það verið undir stjórn konungsríkisins Aragóníu. Hinrik 4. Frakkakonungur réð yfir svæðinu í byrjun 17. aldar og gerði konung Frakka og biskupinn af Urgell að þjóðhöfðingjum Andorra (sem gildir enn í dag en þjóðhöfðingi Frakklands er nú Frakklandsforseti. ). Andorra hlaut sjálfstæði frá Frökkum árið 1814 eftir Napóleonsstyrjaldirnar. Árið 1982 var stofnað þing í landinu og embætti forsætisráðherra.

Samfélag

Meðal íbúa Andorra mæla flestir katalónsku (39%) og næstflestir spænsku (35%). Þvínæst kona portúgalska (15%) og franska (5%). Aðeins þriðjungur landsmanna eru andorrískir að uppruna. Í grunnskólakerfinu er kennt á 3 tungumálum; katalónsku, spænsku og frönsku.

Andorra er vinsæll ferðamannastaður sem fær yfir 10 milljónir ferðamanna árlega. Þar eru vinsæl skíðasvæði. Landið er auk þess skattaskjól. Það er ekki í Evrópusambandinu en evra er engu að síður notuð sem de facto gjaldmiðill. Lífslíkur í Andorra voru þær mestu í heimi árið 2013, 81 ár.

Landafræði

Skíðasvæði í Andorra.

Andorra skiptist í sjö kirkjusóknir:

Kort.

Landið er mjög fjalllent. Meðalhæð yfir sjávarmáli er 1.996 metrar og hæsta fjallið er Coma Pedrosa sem nær 2.942 metra hæð. Milli fjallanna eru mjóir dalir sem mætast við lægsta punkt landsins, þar sem áin Gran Valira rennur til Spánar. Í landinu er ýmist alpaloftslag eða meginlandsloftslag.

Helstu borgir og bæir

Eftir mannfjölda:

  1. Andorra la Vella
  2. Escaldes-Engordany
  3. Encamp
  4. Sant Julià de Lòria
  5. La Massana
  6. Santa Coloma
  7. Ordino
  8. El Pas de la Casa
  9. Canillo
  10. Arinsal

Hvorki flugvellir né lestarsamgöngur eru í landinu og fara íbúar helst til Toulouse og Barcelona í flug. Þó eru þyrlupallar. Vegakerfið er 279 kílómetrar að lengd.

Wikimedia Commons er með margmiðlunarefni sem tengist Andorra.
  Þessi landafræðigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.
Sótt frá „https://is.wikipedia.org/w/index.php?title=Andorra&oldid=1617199“