„Enska borgarastyrjöldin“: Munur á milli breytinga

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip
Innflutt stríðsátaka-snið af ensku Wiki.
Lína 1: Lína 1:
{{Stríðsátök
[[Mynd:DelarocheCromwell.jpg|thumbnail|hægri|Cromwell og lík Karls 1. Málverk eftir [[Paul Delaroche]] (1797-1859).]]
|conflict = Enska borgarastyrjöldin
|partof = [[Þríríkjastríðin|þríríkjastríðunum]]
|image = File:Battle of Naseby.jpg
|image_size = 300px
|caption =
|alt_title = "Battle of Naseby" by an unknown artist
|date = 22. ágúst 1642 – 3. september 1651
|place = Konungdæmi Englands, Írlands, og Skotlands
|result = Sigur þingssinna
* [[Karl 1. Englandskonungur]] drepinn
* [[Karl 2. Englandskonungur]] í útlegð
* [[Enska samveldið]] stofnað
|combatant1 = Konungssinnar
|combatant2 = Þingssinnar
|commander1 = {{unbulleted list |[[Karl 1. Englandskonungur]] {{Executed}} |[[Róbert Rínarfursti]]|[[Karl 2. Englandskonungur]]}}
|commander2 = {{unbulleted list |{{nowrap|Jarlinn af Essex}} |[[Thomas Fairfax]] |[[Oliver Cromwell]]}}
|casualties1 = 50.000<ref name="Dope">{{cite web |url=http://www.history.com/topics/british-history/english-civil-wars|title=ENGLISH CIVIL WARS |last= |first= |publisher=''[[History.com]]'' |date= |accessdate=4 October 2014 }}</ref>
|casualties2 = 34.000<ref name="Dope"/>
|casualties3 = 127.000 önnur dauðsföll, þar af 40.000 óbreyttir borgarar<!-- (Ath: á ensku útgáfunni er notað footnote snið sem ég veit ekki hvort sé til á íslensku) -->
}}

'''Enska borgarastyrjöldin''' var röð [[vopnuð átök|vopnaðra átaka]] milli fylgismanna enska þingsins og fylgismanna konungs í [[England]]i [[1642]] til [[1651]]. [[Fyrsta enska borgarastríðið|Fyrsta]] ([[1642]]-[[1646]]) og [[Annað enska borgarastríðið|annað]] ([[1648]]-[[1649]]) borgarastríðið börðust stuðningsmenn [[Karl 1. Englandskonungur|Karls 1.]] við her [[Langa þingið|Langa þingsins]], en í [[Þriðja enska borgarastríðið|þriðja borgarastríðinu]] ([[1649]]-[[1651]]) börðust stuðningsmenn [[Karl 2. Englandskonungur|Karls 2.]] við [[Afgangsþingið]]. Borgarastyrjöldinni lyktaði með sigri þingsins í [[orrustan við Worchester|orrustunni við Worcester]] [[3. september]] [[1651]].
'''Enska borgarastyrjöldin''' var röð [[vopnuð átök|vopnaðra átaka]] milli fylgismanna enska þingsins og fylgismanna konungs í [[England]]i [[1642]] til [[1651]]. [[Fyrsta enska borgarastríðið|Fyrsta]] ([[1642]]-[[1646]]) og [[Annað enska borgarastríðið|annað]] ([[1648]]-[[1649]]) borgarastríðið börðust stuðningsmenn [[Karl 1. Englandskonungur|Karls 1.]] við her [[Langa þingið|Langa þingsins]], en í [[Þriðja enska borgarastríðið|þriðja borgarastríðinu]] ([[1649]]-[[1651]]) börðust stuðningsmenn [[Karl 2. Englandskonungur|Karls 2.]] við [[Afgangsþingið]]. Borgarastyrjöldinni lyktaði með sigri þingsins í [[orrustan við Worchester|orrustunni við Worcester]] [[3. september]] [[1651]].


Afleiðingar borgarastyrjaldarinnar voru þær að Karl 1. var settur af og hálshöggvinn og sonur hans, Karl 2., hrakinn í útlegð. Í stað konungs tók [[Enska samveldið]] við [[1649]] til [[1653]] og síðan [[verndarríkið]] [[1653]] til [[1659]] sem var í raun einræði [[Oliver Cromwell|Olivers Cromwell]]. Einokun [[Enska biskupakirkjan|ensku biskupakirkjunnar]] á trúarlífi í landinu lauk, og sigurvegararnir styrktu enn í sessi [[yfirtaka mótmælenda|yfirtöku mótmælenda]] á [[Írland]]i. Borgarastyrjöldin festi í sessi þá hugmynd að breskir konungar gætu ekki ríkt án stuðnings þingsins ([[þingbundin konungsstjórn]]) þótt það væri ekki formlega staðfest fyrr en með [[Dýrlega byltingin|dýrlegu byltingunni]] síðar á [[17. öldin|17. öld]].
Afleiðingar borgarastyrjaldarinnar voru þær að Karl 1. var settur af og hálshöggvinn og sonur hans, Karl 2., hrakinn í útlegð. Í stað konungs tók [[Enska samveldið]] við [[1649]] til [[1653]] og síðan [[verndarríkið]] [[1653]] til [[1659]] sem var í raun einræði [[Oliver Cromwell|Olivers Cromwell]]. Einokun [[Enska biskupakirkjan|ensku biskupakirkjunnar]] á trúarlífi í landinu lauk, og sigurvegararnir styrktu enn í sessi [[yfirtaka mótmælenda|yfirtöku mótmælenda]] á [[Írland]]i. Borgarastyrjöldin festi í sessi þá hugmynd að breskir konungar gætu ekki ríkt án stuðnings þingsins ([[þingbundin konungsstjórn]]) þótt það væri ekki formlega staðfest fyrr en með [[Dýrlega byltingin|dýrlegu byltingunni]] síðar á [[17. öldin|17. öld]].

[[Mynd:DelarocheCromwell.jpg|thumbnail|left|Cromwell og lík Karls 1. Málverk eftir [[Paul Delaroche]] (1797-1859).]]


Ólíkt öðrum enskum borgarastyrjöldum, sem snerust fyrst og fremst um það hver skyldi verða konungur, snerist enska borgarastyrjöldin öðrum þræði um tegund stjórnarfars. Sumir sagnfræðingar vilja því nota hugtakið „enska byltingin“ um ensku borgarastyrjöldina.
Ólíkt öðrum enskum borgarastyrjöldum, sem snerust fyrst og fremst um það hver skyldi verða konungur, snerist enska borgarastyrjöldin öðrum þræði um tegund stjórnarfars. Sumir sagnfræðingar vilja því nota hugtakið „enska byltingin“ um ensku borgarastyrjöldina.

Útgáfa síðunnar 4. desember 2018 kl. 23:35

Enska borgarastyrjöldin
Hluti af þríríkjastríðunum
Dagsetning22. ágúst 1642 – 3. september 1651
Staðsetning
Konungdæmi Englands, Írlands, og Skotlands
Niðurstaða

Sigur þingssinna

Stríðsaðilar
Konungssinnar Þingssinnar
Leiðtogar
Mannfall og tjón
50.000[1] 34.000[1]
127.000 önnur dauðsföll, þar af 40.000 óbreyttir borgarar


Enska borgarastyrjöldin var röð vopnaðra átaka milli fylgismanna enska þingsins og fylgismanna konungs í Englandi 1642 til 1651. Fyrsta (1642-1646) og annað (1648-1649) borgarastríðið börðust stuðningsmenn Karls 1. við her Langa þingsins, en í þriðja borgarastríðinu (1649-1651) börðust stuðningsmenn Karls 2. við Afgangsþingið. Borgarastyrjöldinni lyktaði með sigri þingsins í orrustunni við Worcester 3. september 1651.

Afleiðingar borgarastyrjaldarinnar voru þær að Karl 1. var settur af og hálshöggvinn og sonur hans, Karl 2., hrakinn í útlegð. Í stað konungs tók Enska samveldið við 1649 til 1653 og síðan verndarríkið 1653 til 1659 sem var í raun einræði Olivers Cromwell. Einokun ensku biskupakirkjunnar á trúarlífi í landinu lauk, og sigurvegararnir styrktu enn í sessi yfirtöku mótmælenda á Írlandi. Borgarastyrjöldin festi í sessi þá hugmynd að breskir konungar gætu ekki ríkt án stuðnings þingsins (þingbundin konungsstjórn) þótt það væri ekki formlega staðfest fyrr en með dýrlegu byltingunni síðar á 17. öld.

Cromwell og lík Karls 1. Málverk eftir Paul Delaroche (1797-1859).

Ólíkt öðrum enskum borgarastyrjöldum, sem snerust fyrst og fremst um það hver skyldi verða konungur, snerist enska borgarastyrjöldin öðrum þræði um tegund stjórnarfars. Sumir sagnfræðingar vilja því nota hugtakið „enska byltingin“ um ensku borgarastyrjöldina.

  Þessi sögugrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.
  1. 1,0 1,1 „ENGLISH CIVIL WARS“. History.com. Sótt 4. október 2014.