„Þórðargleði“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip |
Minnumst líka á „skaðagleði“ |
||
| Lína 1: | Lína 1: | ||
'''Þórðargleði'''<ref>Orðið „þórðargleði“ er ritað með litlum staf (samanber [http://www.rettritun.is/?id=namsefni_k1_r3 réttritun.is])</ref><ref>[http://www.arnastofnun.is/solofile/1011132 II. STÓR OG LÍTILL STAFUR] á [[Árnastofnun|Árnastofnun.is]]</ref> er er sú „gleði“ að hlakka yfir óförum annarra. |
'''Þórðargleði'''<ref>Orðið „þórðargleði“ er ritað með litlum staf (samanber [http://www.rettritun.is/?id=namsefni_k1_r3 réttritun.is])</ref><ref>[http://www.arnastofnun.is/solofile/1011132 II. STÓR OG LÍTILL STAFUR] á [[Árnastofnun|Árnastofnun.is]]</ref> eða '''skaðagleði'''<ref>[https://nyyrdi.arnastofnun.is/nyyrdi/3090 „skaðagleði“ á [[Árnastofnun|Árnastofnun.is]]</ref> er er sú „gleði“ að hlakka yfir óförum annarra. Bæði „þórðargleði“ og „skaðagleði“ orðin eiga uppruna sinn í [[þýska]] orðinu „Schadenfreude“, „þórðargleði“ sem séríslenskt orð til að lýsa þeirri tilfinningu sem „Schadenfreude“ lýsir, og svo er „skaðagleði“ bein þýðing á því („Schaden“ = skaði; „freude“ = gleði). |
||
== Uppruni == |
|||
Uppruni orðsins „þórðargleði“ mun vera úr ''[[Ævisaga Árna prófasts Þórarinssonar|Ævisögu Árna prófasts Þórarinssonar]]'' sem [[Þórbergur Þórðarson]] skráði. Þórbergur segir svo frá í orðastað séra Árna: |
|||
{{Tilvitnun2|Þórður hét maður og bjó á bæ nokkrum í [[prestakall]]i mínu. Einn dag á [[sláttur|slætti]] kom hann út á [[engi|engjar]] til fólks síns og fékk þá engu orði upp komið fyrir hlátri: „He-he-he-he; he-he-he-he-he! Nú er það skemmtilegt hjá þeim Norðlingunum. Ég var að lesa [[Ísafold]]. Ekki þornað af strái í allt sumar þar fyrir norðan. Öll hey grotnuð niður. Enginn baggi kominn í hlöðu og nú kominn [[höfuðdagur]]“. Svo hnippir hann í mann sem hann stóð hjá og segir ískrandi: |
{{Tilvitnun2|Þórður hét maður og bjó á bæ nokkrum í [[prestakall]]i mínu. Einn dag á [[sláttur|slætti]] kom hann út á [[engi|engjar]] til fólks síns og fékk þá engu orði upp komið fyrir hlátri: „He-he-he-he; he-he-he-he-he! Nú er það skemmtilegt hjá þeim Norðlingunum. Ég var að lesa [[Ísafold]]. Ekki þornað af strái í allt sumar þar fyrir norðan. Öll hey grotnuð niður. Enginn baggi kominn í hlöðu og nú kominn [[höfuðdagur]]“. Svo hnippir hann í mann sem hann stóð hjá og segir ískrandi: |
||
„Skratti væri nú gaman að sjá, hvernig þeir taka sig út núna, greyin. He-he-he-he!“ |
„Skratti væri nú gaman að sjá, hvernig þeir taka sig út núna, greyin. He-he-he-he!“ |
||
Þetta hugarfar, sem gleðst yfir óförum manna, kalla Danir ''Skadefrohed'' og ''[[wikt:en:skadefryd#Danish|Skadefryd]]''. Við eigum ekkert orð í íslenzku, sem nær gleðinni í þessari illgirni. En síðan ég heyrði söguna af Þórði bónda í prestakalli mínu, hef ég nefnt þennan hugsunarhátt þórðargleði og þann mann þórðarglaðan, sem kætist yfir því, er öðrum gengur illa. En mikil fádæma hugarfarsspilling er nú þetta.|Þórbergur Þórðarson, Ævisaga Árna prófasts Þórarinssonar, 2. bindi 1986, 40}} |
Þetta hugarfar, sem gleðst yfir óförum manna, kalla Danir ''Skadefrohed'' og ''[[wikt:en:skadefryd#Danish|Skadefryd]]''. Við eigum ekkert orð í íslenzku, sem nær gleðinni í þessari illgirni. En síðan ég heyrði söguna af Þórði bónda í prestakalli mínu, hef ég nefnt þennan hugsunarhátt þórðargleði og þann mann þórðarglaðan, sem kætist yfir því, er öðrum gengur illa. En mikil fádæma hugarfarsspilling er nú þetta.|Þórbergur Þórðarson, Ævisaga Árna prófasts Þórarinssonar, 2. bindi 1986, 40}} |
||
== Neðanmálsgreinar == |
== Neðanmálsgreinar == |
||
Útgáfa síðunnar 3. desember 2018 kl. 21:09
Þórðargleði[1][2] eða skaðagleði[3] er er sú „gleði“ að hlakka yfir óförum annarra. Bæði „þórðargleði“ og „skaðagleði“ orðin eiga uppruna sinn í þýska orðinu „Schadenfreude“, „þórðargleði“ sem séríslenskt orð til að lýsa þeirri tilfinningu sem „Schadenfreude“ lýsir, og svo er „skaðagleði“ bein þýðing á því („Schaden“ = skaði; „freude“ = gleði).
Uppruni
Uppruni orðsins „þórðargleði“ mun vera úr Ævisögu Árna prófasts Þórarinssonar sem Þórbergur Þórðarson skráði. Þórbergur segir svo frá í orðastað séra Árna:
| Þórður hét maður og bjó á bæ nokkrum í prestakalli mínu. Einn dag á slætti kom hann út á engjar til fólks síns og fékk þá engu orði upp komið fyrir hlátri: „He-he-he-he; he-he-he-he-he! Nú er það skemmtilegt hjá þeim Norðlingunum. Ég var að lesa Ísafold. Ekki þornað af strái í allt sumar þar fyrir norðan. Öll hey grotnuð niður. Enginn baggi kominn í hlöðu og nú kominn höfuðdagur“. Svo hnippir hann í mann sem hann stóð hjá og segir ískrandi:
„Skratti væri nú gaman að sjá, hvernig þeir taka sig út núna, greyin. He-he-he-he!“ Þetta hugarfar, sem gleðst yfir óförum manna, kalla Danir Skadefrohed og Skadefryd. Við eigum ekkert orð í íslenzku, sem nær gleðinni í þessari illgirni. En síðan ég heyrði söguna af Þórði bónda í prestakalli mínu, hef ég nefnt þennan hugsunarhátt þórðargleði og þann mann þórðarglaðan, sem kætist yfir því, er öðrum gengur illa. En mikil fádæma hugarfarsspilling er nú þetta. |
||
— Þórbergur Þórðarson, Ævisaga Árna prófasts Þórarinssonar, 2. bindi 1986, 40
|
Neðanmálsgreinar
- ↑ Orðið „þórðargleði“ er ritað með litlum staf (samanber réttritun.is)
- ↑ II. STÓR OG LÍTILL STAFUR á Árnastofnun.is
- ↑ [https://nyyrdi.arnastofnun.is/nyyrdi/3090 „skaðagleði“ á Árnastofnun.is
Þessi Íslandsgrein sem tengist menningu er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.