„Mjanmar“: Munur á milli breytinga
lagfæring |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 51: | Lína 51: | ||
==Samfélag== |
==Samfélag== |
||
[[Mynd:Burma en.png|thumb|Fylki og héruð |
[[Mynd:Burma en.png|thumb|Fylki og héruð Mjanmar.]] |
||
[[Rangoon]] (Yangon) var höfuðstaður landsins þar til 2005 en í dag er það borgin [[Naypyidaw]]. Rangoon er stærst með um 5 milljónir íbúa. Aðrar meginborgir eru [[Mandalay]], [[Mawlamyine]] og [[Bago]]. Landinu er skipt niður í sjö fylki og sjö héruð. Fylkin fylgja nokkurn vegin þjóðernislínum í landinu. Landið er eitt það fátækasta í heiminum og starfa 2/3 vinnuafls í landbúnaði. Helstu þjóðernishópar eru: Búrmíar, Shan, Karen og Rakhine. |
[[Rangoon]] (Yangon) var höfuðstaður landsins þar til 2005 en í dag er það borgin [[Naypyidaw]]. Rangoon er stærst með um 5 milljónir íbúa. Aðrar meginborgir eru [[Mandalay]], [[Mawlamyine]] og [[Bago]]. Landinu er skipt niður í sjö fylki og sjö héruð. Fylkin fylgja nokkurn vegin þjóðernislínum í landinu. Landið er eitt það fátækasta í heiminum og starfa 2/3 vinnuafls í landbúnaði. Helstu þjóðernishópar eru: Búrmíar, Shan, Karen og Rakhine. |
||
Útgáfa síðunnar 8. ágúst 2018 kl. 03:30
Pyi-daung-zu Myan-ma Naing-ngan-daw | |
Fáni | Skjaldarmerki |
Kjörorð: óþekkt/ekkert | |
Þjóðsöngur: Gba Majay Bma | |
Höfuðborg | Naypyidaw |
Opinbert tungumál | búrmíska |
Stjórnarfar | herforingjastjórn
|
leiðtogi meirihluta Forseti |
Aung San Suu Kyi Htin Kyaw[1] |
Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
39. sæti 676.578 km² 3,06% |
Mannfjöldi • Samtals (2014) • Þéttleiki byggðar |
27. sæti 51.400.000 76/km² |
VLF (KMJ) | áætl. [[]] |
• Samtals | 74.530 millj. dala (60. sæti) |
• Á mann | 1.800 dalir |
Gjaldmiðill | kjat (MMK) |
Tímabelti | UTC+6:30 |
Þjóðarlén | .mm |
Landsnúmer | +95 |
Mjanmar, einnig þekkt sem Búrma, er stærsta ríki á meginlandi Suðaustur-Asíu. Það á landamæri að Alþýðulýðveldinu Kína í norðri, Laos í austri, Taílandi í suðaustri, Bangladess í vestri og Indlandi í norðvestri. Það á strönd að Andamanhafi í suðri og Bengalflóa í vestri.
Saga
Á fimmtu öld fyrir Krist var stofnað konungsríki í þorpinu Tagaung sem er staðsett við efri hluta Irawadi-fljóts, um 160 km norðan núverandi Mandalay. Þar ríktu fimmtíu konungar af sömu ætt þar til Tatarar réðust inn í landið úr norðri og lögðu það undir sig. Þá flúði afkomandi síðasta konungsins suður til Sri Khettara og stofnaði nýtt konungsríki meðal Pyu-ættbálksins. Á svipuðum tíma kom fólk af þjóðflokki Mon-Kmera (annaðhvort kallað Mon eða Talaing (hindí: Telegana)) frá Indlandi og settist að í óshólmum Irawadi. Þetta fólk flutti með sér búddatrú.
Á fyrstu öld fyrir Krist komst konungsríki Pyu undir stjórn Mon. Frændi 27. Pyu-konungsins safnaði saman fólki af Pye ættbálki og leiddi í tólf ára göngu til Pagan, þar sem annað fólk af ættbálki Pyu hafði setzt að. Þar varð til hin fræga Paganhöfðingjaætt en mestur konunga hennar var hinn 42. (Anawrahta)sem ríkti á blómaskeiði ríkisins á 11. öld.
Paganríkið leið undir lok á 13. öld með innrás Mongóla. Innrás Mongóla og ríkið skiptist upp í lítil furstadæmi. Ríkið var sameinað á ný af höfðingjaætt Ava sem ríkti í Ava (nærri núverandi Mandalay) árin 1364-1555. Höfðingjaætt Toungoo ríkti árin 1486-1752. Þekktastur konunga hennar var Bayinnaung sem ríkti árin 1651-1681. Undir hans stjórn varð Börma að öflugasta og virtasta ríki Suðaustur-Asíu. Árið 1767 kom til styrjaldar við nágrannaríkið Tæland.
Toungoo-ættin missti völdin aftur til Mon höfðingjaættarinnar sem endurreisti ríki sitt í Pegu. Monættin lagði meðal annars undir sig Arakan (1785) og Manipur og Assan (1819). Mjanmarar háðu þrjár styrjaldir við Breta, 1824-26, 1852 og 1885 sem enduðu með ósigri Mjanmara og innlimun landsins í breska heimsveldið. Bretar fluttu árið 1886 síðasta konung Mon-ættarinnar, Thibaw (1878-1885), til Indlands og gerðu Mjanmar að indversku héraði.
Mjanmar fékk eigin stjórnarskrá árið 1937 og var aðskilið frá Indlandi. Fimm árum síðar fóru Bretar brott áður en Japanir gerðu innrás í landið. Japanska hernámið stóð fjögur ár. Bretar hröktu Japani á brott 1945 og leiðtogi Mjanmara, Bogyoke Aung San forseti hóf baráttu fyrir sjálfstæði landsins. Hann var myrtur skömmu áður en Mjanmar lýsti yfir sjálfstæði.
Hinn 2. maí 1962 stýrði Ne Win hershöfðingi valdatöku hersins til að koma í veg fyrir skiptingu ríksins og settist að völdum. Stjórn hans þjóðnýtti alla mikilvægustu atvinnuvegi og leyfði aðeins einn stjórnmálaflokk. Landinu var stýrt að meira eða minna leyti af herforingjastjórn frá árinu 1962 og þar til ársins 2011. Árið 1988 urðu mikil mótmæli gegn herforingjastjórninni sem voru barin á bak aftur. Herinn gaf loks síðar eftir völdin og þingkosningar voru haldnar fyrst árið 2010. Í kosningunum árið 2015 komst lýðræðisflokkur Aung San Suu Kyi til valda en hún hafði setið í stofufangelsi eftir mótmælin 1988.
Frá árinu 2016 hafa hrakningar Róhingja-fólks komist í hámæli og talað hefur verið um þjóðernishreinsanir hersins á þeim.
Samfélag
Rangoon (Yangon) var höfuðstaður landsins þar til 2005 en í dag er það borgin Naypyidaw. Rangoon er stærst með um 5 milljónir íbúa. Aðrar meginborgir eru Mandalay, Mawlamyine og Bago. Landinu er skipt niður í sjö fylki og sjö héruð. Fylkin fylgja nokkurn vegin þjóðernislínum í landinu. Landið er eitt það fátækasta í heiminum og starfa 2/3 vinnuafls í landbúnaði. Helstu þjóðernishópar eru: Búrmíar, Shan, Karen og Rakhine.
Theravada búddismi eru helstu trúarbrögðin eða um 90% mannfjöldanum. Minnihluti múslima og kristinna koma þar á eftir.