„Beryllín“: Munur á milli breytinga
m Removing Link GA template (handled by wikidata) |
smávægilegt |
||
Lína 14: | Lína 14: | ||
Suðumark = 3243,15| |
Suðumark = 3243,15| |
||
Efnisástand = Málmur}} |
Efnisástand = Málmur}} |
||
'''Beryllín'''<ref name="efnaf"/><ref name="edlis">[http://www.ordabanki.hi.is/wordbank/terminfo?idTerm=323823&FirstResult=0&mainlanguage=IS Eðlisfræði]</ref><ref name="laeknis">[http://www.ordabanki.hi.is/wordbank/terminfo?idTerm=362704&FirstResult=0&mainlanguage=IS Læknisfræði]</ref> eða '''beryllíum'''<ref name="efnaf"/><ref name="laeknis"/> (úr [[gríska|grísku]]: βήρυλλος; „[[beryll]]“ ) er [[frumefni]] með [[efnatákn]]ið '''Be'''<ref name="efnaf"/> og |
'''Beryllín'''<ref name="efnaf"/><ref name="edlis">[http://www.ordabanki.hi.is/wordbank/terminfo?idTerm=323823&FirstResult=0&mainlanguage=IS Eðlisfræði]</ref><ref name="laeknis">[http://www.ordabanki.hi.is/wordbank/terminfo?idTerm=362704&FirstResult=0&mainlanguage=IS Læknisfræði]</ref> eða '''beryllíum'''<ref name="efnaf"/><ref name="laeknis"/> (úr [[gríska|grísku]]: βήρυλλος; „[[beryll]]“ ) er [[frumefni]] með [[efnatákn]]ið '''Be'''<ref name="efnaf"/> og sætistöluna 4 í [[Lotukerfið|lotukerfinu]]. Það er eitrað og tvígilt frumefni. Beryllín er stálgrár, sterkur, léttur en þó stökkur [[jarðalkalímálmur]], sem er aðallega notaður sem [[hersluefni]] í málmblöndur. Í náttúrunni finnst beryllín í efnasamböndum í [[steind]]um á borð við [[beryll|beryl]] ([[akvamarín]], [[smaragður]]) og [[krýsóberyll|krýsóberyl]]. |
||
Beryllín er fremur sjaldgæft efni þar sem það |
Beryllín er fremur sjaldgæft efni þar sem það verður ekki til við hefðbundna [[sólstjörnukjarnamyndun]] heldur aðeins í [[Miklihvellur|Miklahvell]]<nowiki/>i og síðar vegna áhrifa [[geimgeisli|geimgeisla]] á [[geimryk]]. Efnið nýtist ekki neinum [[lífvera|lífverum]] svo vitað sé. Beryllínryk tærir lífræna vefi og getur valdið lífshættulegu ofnæmi í lungum, [[beryllíneitrun]]. |
||
== Einkenni == |
== Einkenni == |
||
Lína 24: | Lína 24: | ||
== Notkun == |
== Notkun == |
||
Vegna þess hve |
Vegna þess hve [[röntgengeisli|röntgengeislar]] fara auðveldlega í gegnum beryllín eru hreinar beryllínflögur gjarnan notaðar í geislaglugga í [[röntgenlampi|röntgenlömpum]]. |
||
Vegna þess hve það er stíft, létt og með hátt bræðslumark er beryllín notað í hluta [[geimfar]]a og [[eldflaug]]a. |
Vegna þess hve það er stíft, létt og með hátt bræðslumark er beryllín notað í hluta [[geimfar]]a og [[eldflaug]]a. |
Nýjasta útgáfa síðan 10. febrúar 2018 kl. 17:34
Litín | Beryllín | Bór | |||||||||||||||||||||||
Magnesín | |||||||||||||||||||||||||
|
Beryllín[1][2][3] eða beryllíum[1][3] (úr grísku: βήρυλλος; „beryll“ ) er frumefni með efnatáknið Be[1] og sætistöluna 4 í lotukerfinu. Það er eitrað og tvígilt frumefni. Beryllín er stálgrár, sterkur, léttur en þó stökkur jarðalkalímálmur, sem er aðallega notaður sem hersluefni í málmblöndur. Í náttúrunni finnst beryllín í efnasamböndum í steindum á borð við beryl (akvamarín, smaragður) og krýsóberyl.
Beryllín er fremur sjaldgæft efni þar sem það verður ekki til við hefðbundna sólstjörnukjarnamyndun heldur aðeins í Miklahvelli og síðar vegna áhrifa geimgeisla á geimryk. Efnið nýtist ekki neinum lífverum svo vitað sé. Beryllínryk tærir lífræna vefi og getur valdið lífshættulegu ofnæmi í lungum, beryllíneitrun.
Einkenni[breyta | breyta frumkóða]
Beryllín hefur hæsta bræðslumark allra léttra málma. Það er einstaklega stíft (um helmingi stífara en stál). Það hefur mikla hljóð- og hitaleiðni og er besti hitaleiðarinn af málmum miðað við þyngd.
Beryllín oxast ekki greiðlega í lofti við staðalhita og staðalþrýsting.
Notkun[breyta | breyta frumkóða]
Vegna þess hve röntgengeislar fara auðveldlega í gegnum beryllín eru hreinar beryllínflögur gjarnan notaðar í geislaglugga í röntgenlömpum.
Vegna þess hve það er stíft, létt og með hátt bræðslumark er beryllín notað í hluta geimfara og eldflauga.