„Múhameð Mossadek“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
TKSnaevarr (spjall | framlög) Ekkert breytingarágrip |
TKSnaevarr (spjall | framlög) Ekkert breytingarágrip |
||
| Lína 2: | Lína 2: | ||
'''Mohammad Mosaddegh''' (محمد مصدق á persnesku) (16. júní 1882 – 5. mars 1967) var [[Íran|íranskur]] stjórnmálamaður. Hann var leiðtogi lýðræðislega kjörinnar ríkisstjórnar<ref>Andrew Burke, Mark Elliott & Kamin Mohammadi, ''Iran'' (Lonely Planet, 2004, bls. 34.</ref><ref>''Cold War and the 1950s'' (Social Studies School Service, 2007, bls. 108.</ref><ref>Loretta Capeheart and Dragan Milovanovic, ''Social Justice: Theories, Issues, and Movements'' (Rutgers University Press, 2007), bls. 186.</ref> og sat sem forsætisráðherra Írans frá 1951 til 1953 en þá var stjórn hans [[Valdaránið í Íran 1953|steypt af stóli í valdaráni]] sem [[Central Intelligence Agency|bandarísku]] og [[Breska leyniþjónustan|bresku leyniþjónusturnar]] studdu.<ref>{{cite web | url=https://www.nytimes.com/library/world/mideast/041600iran-cia-chapter3.html | title =SECRETS OF HISTORY The C.I.A. in Iran THE COUP First Few Days Look Disastrous | author =[[James Risen]]| publisher =nytimes.com | year =2000}}</ref><ref name="All the Shah's Men">{{cite web | url=https://www.cia.gov/library/center-for-the-study-of-intelligence/csi-publications/csi-studies/studies/vol48no2/article10.html | title =All the Shah's Men: An American Coup and the Roots of Middle East Terror | author = Stephen Kinzer, John Wiley | author2 =David S. Robarge | publisher =[[Central Intelligence Agency]]| date =12 April 2007}}</ref> |
'''Mohammad Mosaddegh''' (محمد مصدق á persnesku) (16. júní 1882 – 5. mars 1967) var [[Íran|íranskur]] stjórnmálamaður. Hann var leiðtogi lýðræðislega kjörinnar ríkisstjórnar<ref>Andrew Burke, Mark Elliott & Kamin Mohammadi, ''Iran'' (Lonely Planet, 2004, bls. 34.</ref><ref>''Cold War and the 1950s'' (Social Studies School Service, 2007, bls. 108.</ref><ref>Loretta Capeheart and Dragan Milovanovic, ''Social Justice: Theories, Issues, and Movements'' (Rutgers University Press, 2007), bls. 186.</ref> og sat sem forsætisráðherra Írans frá 1951 til 1953 en þá var stjórn hans [[Valdaránið í Íran 1953|steypt af stóli í valdaráni]] sem [[Central Intelligence Agency|bandarísku]] og [[Breska leyniþjónustan|bresku leyniþjónusturnar]] studdu.<ref>{{cite web | url=https://www.nytimes.com/library/world/mideast/041600iran-cia-chapter3.html | title =SECRETS OF HISTORY The C.I.A. in Iran THE COUP First Few Days Look Disastrous | author =[[James Risen]]| publisher =nytimes.com | year =2000}}</ref><ref name="All the Shah's Men">{{cite web | url=https://www.cia.gov/library/center-for-the-study-of-intelligence/csi-publications/csi-studies/studies/vol48no2/article10.html | title =All the Shah's Men: An American Coup and the Roots of Middle East Terror | author = Stephen Kinzer, John Wiley | author2 =David S. Robarge | publisher =[[Central Intelligence Agency]]| date =12 April 2007}}</ref> |
||
Mosaddegh var rithöfundur, lögfræðingur og áhrifamikill þingmaður. Stjórn hans stóð fyrir ýmsum samfélags- og stjórnarumbótum eins og velferðarráðstöfunum og jarðeignarumbótum, þ.á.m. skattlagningu á jarðleigu. Mikilvægasta stefna ríkisstjórnar hans var þjóðnýting íranska olíuiðnaðarins, sem hafði verið undir stjórn Breta frá árinu 1913 í gegnum ensk-persneska |
Mosaddegh var rithöfundur, lögfræðingur og áhrifamikill þingmaður. Stjórn hans stóð fyrir ýmsum samfélags- og stjórnarumbótum eins og velferðarráðstöfunum og jarðeignarumbótum, þ.á.m. skattlagningu á jarðleigu. Mikilvægasta stefna ríkisstjórnar hans var þjóðnýting íranska olíuiðnaðarins, sem hafði verið undir stjórn Breta frá árinu 1913 í gegnum ensk-persneska olíufélagið (Anglo-Persian Oil Company; APOC).<ref>[[Daniel Yergin]], ''The Prize: The Epic Quest for Oil, Money and Power''.</ref> |
||
Margir Íranar telja Mosaddegh helsta talsmann [[Veraldarhyggja|veraldlegs]] lýðræðis og andstöðu við erlendum yfirráðum í nútímasögu Írans. Mosaddegh var steypt frá völdum árið 1953 í [[Valdarán|valdaráni]] sem bandaríska leyniþjónustan skipulagði og framkvæmdi að áeggjan MI6, sem völdu síðan íranska hershöfðingjann [[Fazlollah Zahedi]] til að taka við völdum.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/library/world/mideast/041600iran-cia-index.html|work=[[The New York Times]]|title=Secrets of History: The C.I.A. in Iran|author=[[James Risen]]|date=16 April 2000|accessdate=3 November 2006}}</ref> |
Margir Íranar telja Mosaddegh helsta talsmann [[Veraldarhyggja|veraldlegs]] lýðræðis og andstöðu við erlendum yfirráðum í nútímasögu Írans. Mosaddegh var steypt frá völdum árið 1953 í [[Valdarán|valdaráni]] sem bandaríska leyniþjónustan skipulagði og framkvæmdi að áeggjan MI6, sem völdu síðan íranska hershöfðingjann [[Fazlollah Zahedi]] til að taka við völdum.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/library/world/mideast/041600iran-cia-index.html|work=[[The New York Times]]|title=Secrets of History: The C.I.A. in Iran|author=[[James Risen]]|date=16 April 2000|accessdate=3 November 2006}}</ref> |
||
Útgáfa síðunnar 25. janúar 2018 kl. 21:41
Mohammad Mosaddegh (محمد مصدق á persnesku) (16. júní 1882 – 5. mars 1967) var íranskur stjórnmálamaður. Hann var leiðtogi lýðræðislega kjörinnar ríkisstjórnar[1][2][3] og sat sem forsætisráðherra Írans frá 1951 til 1953 en þá var stjórn hans steypt af stóli í valdaráni sem bandarísku og bresku leyniþjónusturnar studdu.[4][5]
Mosaddegh var rithöfundur, lögfræðingur og áhrifamikill þingmaður. Stjórn hans stóð fyrir ýmsum samfélags- og stjórnarumbótum eins og velferðarráðstöfunum og jarðeignarumbótum, þ.á.m. skattlagningu á jarðleigu. Mikilvægasta stefna ríkisstjórnar hans var þjóðnýting íranska olíuiðnaðarins, sem hafði verið undir stjórn Breta frá árinu 1913 í gegnum ensk-persneska olíufélagið (Anglo-Persian Oil Company; APOC).[6]
Margir Íranar telja Mosaddegh helsta talsmann veraldlegs lýðræðis og andstöðu við erlendum yfirráðum í nútímasögu Írans. Mosaddegh var steypt frá völdum árið 1953 í valdaráni sem bandaríska leyniþjónustan skipulagði og framkvæmdi að áeggjan MI6, sem völdu síðan íranska hershöfðingjann Fazlollah Zahedi til að taka við völdum.[7]
Á vesturlöndum er valdaránið yfirleitt kallað „Ajax-aðgerðin“[8], sem var heiti aðgerðarinnar innan bandarísku leyniþjónustunnar. Í Íran er valdaránið kallað „valdaránið 28. Mordad 1332“ í höfuðið á dagsetningu þess á íranska dagatalinu.[9] Mosaddegh var fangelsaður í þrjú ár og síðan settur í stofufangelsi þar til hann lést og var þá grafinn á heimili sínu til að koma í veg fyrir pólitískan usla.
Tilvísun
- ↑ Andrew Burke, Mark Elliott & Kamin Mohammadi, Iran (Lonely Planet, 2004, bls. 34.
- ↑ Cold War and the 1950s (Social Studies School Service, 2007, bls. 108.
- ↑ Loretta Capeheart and Dragan Milovanovic, Social Justice: Theories, Issues, and Movements (Rutgers University Press, 2007), bls. 186.
- ↑ James Risen (2000). „SECRETS OF HISTORY The C.I.A. in Iran THE COUP First Few Days Look Disastrous“. nytimes.com.
- ↑ Stephen Kinzer, John Wiley; David S. Robarge (12. apríl 2007). „All the Shah's Men: An American Coup and the Roots of Middle East Terror“. Central Intelligence Agency.
- ↑ Daniel Yergin, The Prize: The Epic Quest for Oil, Money and Power.
- ↑ James Risen (16. apríl 2000). „Secrets of History: The C.I.A. in Iran“. The New York Times. Sótt 3. nóvember 2006.
- ↑ Dan De Luce (20. september 2003). „The Spectre of Operation Ajax“. London: Guardian Unlimited. Sótt 3. nóvember 2006.
- ↑ Mark Gasiorowski; Malcolm Byrne (22. júní 2004). „Mohammad Mosaddegh and the 1953 Coup in Iran“. National Security Archive. Sótt 3. nóvember 2006.