„Fálki“: Munur á milli breytinga

Fálki
	; Íslenskur fálki (Falco rusticolus islandicus)
Ástand stofns
	; Ekki í útrýmingarhættu
Vísindaleg flokkun
Ríki:	Dýraríki (Animalia);
Fylking:	Seildýr (Chordata);
Flokkur:	Fuglar (Aves);
Ættbálkur:	Fálkungar (Falconiformes);
Ætt:	Fálkaætt (Falconidae);
Ættkvísl:	Falco;
Tegund:	F. rusticolus;
Tvínefni
	Falco rusticolus; Linnaeus, 1758

Fletta í gegnum breytingarskrá

← Eldri breyting Nýrri breyting →

Efni eytt Efni bætt við

MyndræntWiki-texti

Innfellt

Útgáfa síðunnar 7. desember 2016 kl. 18:42

Sjá aðgreiningarsíðu fyrir aðra merkingu orðsins fálkar

Útbreiðsla. Dökkgrænn litur eru staðfuglar.

Fálki (eða valur) (fræðiheiti: Falco rusticolus) er stór ránfugl sem heldur til í freðmýrum og fjalllendi sem og við strendur og eyjur á Norðurslóðum. Fálkar geta náð 60 cm lengd og vænghaf þeirra getur orðið 130 sm. Lögun og gerð vængja fálka gerir þeim kleift að fljúga óhemju hratt. Á miðöldum voru fálkar taldir fuglar konunga. Þeir voru notaðir í sérstaka íþrótt, fálkaveiðar sem voru nánast eingöngu stundaðar af konungum og aðli og voru slíkir fálkar nefndir slagfálkar.

Íslenski fálkinn (fræðiheiti: Falco rusticolus islandicus) er ein deilitegund fálka. Önnur deilitegund er hvítfálkinn (Falco rusticolus candicans) sem verpir meðal annars á Grænlandi.

Fálkar á Íslandi

Hann er staðfugl á Íslandi. Talið er að 300 - 400 pör af fálkum verpi á Íslandi. Aðalfæða fálka er rjúpur en hann veiðir einnig endur, svartfugla og vaðfugla. Erlendis lifa fálkar einnig á litlum nagdýrum svo sem læmingjum. Í árum sem lítið er um rjúpur fækkar fálkum. Kjörsvæði fálka eru opin svæði. Þeir gera ekki hreiður heldur verpa beint á klettasyllur og nota oft gamla hrafnslaupa. Fálkar verpa oftast 3 - 4 eggjum. Eggin eru 5 vikur að klekjast út og ungarnir eru 7 vikur í hreiðrinu. Eftir það annast foreldrarnir þá í 3 vikur í viðbót en svo verða þeir að bjarga sér sjálfir. Ungarnir flakka um landið þangað til þeir verða tveggja til fjögurra ára en þá setjast þeir að á eigin varpstað. Fullorðnir fálkar dveljast allt árið á óðali sínu. Talið er að allt að fjórðungur af Evrópustofni fálka verpi á Íslandi. Fálkar eru alfriðaðir á Íslandi. Náttúrufræðistofnun fylgist með stofnbreytingum fálka.

Annað nafn íslenska fálkans er valur. Mögulega kemur það nafn af upprunalegri merkingu þess orðs sem er vopndauði (sbr. að „liggja í valnum“, enda fálkinn mikið veiðidýr og liggur veiðibráð fálkans oftast í valnum.

Valur kemur líka fyrir í norrænni goðafræði, þar sem Freyja, vanadís og frjósemisgyðja, átti valsham, sem hún lánaði Loka þegar endurheimta þurfti Hamar Þórs, Mjölni frá Þursum.

Samheiti

Fálkinn á sér mörg samheiti. Hann hefur t.d. verið nefndur fjörsungur, forseti, geirfálki (sem er gamalt heiti á fálkanum) og gollungur.

Heimildir

Wikiorðabókin er með skilgreiningu á orðinu

Fálki

„Náttúrufræðistofnun - Fálkarannsóknir“. Sótt 4.mars 2006.
Fyrirmynd greinarinnar var „Gyrfalcon“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 4. mars 2006.

Tenglar

@@ Lína 17: / Lína 17: @@
 | binomial_authority = [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758
 }}
+[[Mynd:Falco rusticolus distr.png|thumb|Útbreiðsla. Dökkgrænn litur eru staðfuglar.]]
 '''Fálki''' (eða '''valur''') ([[fræðiheiti]]: ''Falco rusticolus'') er stór [[ránfuglar|ránfugl]] sem heldur til  í freðmýrum og fjalllendi sem og við strendur og eyjur á [[Norðurslóðir|Norðurslóðum]]. Fálkar geta náð 60 cm lengd og [[vænghaf]] þeirra getur orðið 130 sm. Lögun og gerð [[vængur|vængja]] fálka gerir þeim kleift að fljúga óhemju hratt. Á miðöldum voru fálkar taldir fuglar konunga. Þeir voru notaðir í sérstaka íþrótt,  [[fálkaveiðar]] sem voru nánast eingöngu stundaðar af [[konungur|konungum]] og [[aðall|aðli]] og voru slíkir fálkar nefndir ''slagfálkar''.