„Albert Einstein“: Munur á milli breytinga
Ekkert breytingarágrip |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 1: | Lína 1: | ||
EF ÞU FOKKAR I ALBERT EG MUN LUBERJA ÞIG GUNNAR |
EF ÞU FOKKAR I ALBERT EG MUN LUBERJA ÞIG GUNNAR |
||
sína við kennilega eðlisfræði“. |
|||
'''Albert Einstein''' ([[14. mars]] [[1879]] í [[Ulm]] í [[Bæjaraland]]i, [[Þýskaland]]i – [[18. apríl]] [[1955]] [[Princeton]], [[New Jersey]], [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]]) var kennilegur [[eðlisfræði]]ngur. Hann fæddist í Ulm, [[Þýskaland]]i og var af [[Gyðingdómur|gyðingaættum]]. Foreldrar hans hétu Pauline og Hermann. Hann er einn af best þekktu vísindamönnum [[20. öld|20. aldarinnar]]. Hann lagði til [[Afstæðiskenningin|afstæðiskenninguna]] — sem er líklega hans þekktasta verk — og höfðu rannsóknir hans einnig mikil áhrif á [[skammtafræði]], [[safneðlisfræði]] og [[heimsfræði]]. Hann fékk [[Nóbelsverðlaunin]] í eðlisfræði árið [[1921]] fyrir rannsóknir sínar á [[ljóshrif]]um sem hann birti árið [[1905]] ([[Annus Mirabilis]]; þetta sama ár komu út þrjár greinar eftir hann, en hver þeirra olli straumhvörfum í [[eðlisfræði]]) og verðlaun fyrir „þjónustu sína við kennilega eðlisfræði“. |
|||
== Líf og störf == |
== Líf og störf == |
||
Einstein bjó í [[München]] mesta bernsku sína, með foreldrum sínum. Hann olli þeim áhyggjum vegna seinþroska síns. Sem barn lærði hann seint að tala, var lítt gefinn fyrir stríðsleiki og leiddist í skóla. |
|||
Ungur að árum gerðist Einstein [[sviss]]neskur ríkisborgari, en í Sviss nam hann [[stærðfræði]] og [[eðlisfræði]]. Árið [[1902]] fær hann vinnu á einkaleyfaskrifstofu í [[Bern]], þar sem hann vann til [[1909]] meðan hann lagði drög að [[kenning]]um sínum í frístundum. Árið [[1911]] fékk Einstein [[prófessor]]sstöðu í [[Prag]] og síðan í [[Zürich]] og [[Berlín]]. Hann starfaði innan [[háskóla]] þaðan í frá. Árið [[1905]] birti Einstein þrjár merkilegar ritgerðir. Ein þeirra hét „Um rafsegulfræði hluta á hreyfingu“ en í henni setti hann fram [[Takmarkaða afstæðiskenningin|takmörkuðu afstæðiskenninguna]]. Takmarkaða afstæðiskenningin segir fyrir um það að [[massi]] hluta fari eftir [[Hraði|hraða]] þeirra. Árið [[1916]] birti Einstein [[Almenna afstæðiskenningin|almennu afstæðiskenninguna]] í nokkrum ritgerðum. [[1919]] var kenningin staðfest með frægri athugun, við sólmyrkva, á sveigju [[ljós]]s sem berst frá fjarlægri stjörnu, vegna [[þyngdarafl]]s [[sól]]ar. [[1921]] fékk Einstein [[Nóbelsverðlaun]] fyrir framlag sitt til eðlisfræðinnar. Einstein var af Gyðingaættum og hrökklaðist frá [[Þýskaland]]i nasismans til [[Princeton]] í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] árið [[1933]]. Þar bjó hann til dauðadags. |
|||
Hann giftist [[Serbía|serbneskri]] unnustu sinni, [[Mileva Marić|Milevu Marić]], [[1903]], en þau skildu [[1919]]. Þau eignuðust þrjú börn saman, stúlkuna ''Liserl'' ([[1902]]- ?), sem var gefin til [[ættleiðing]]ar og dó úr [[skarlatssótt]], synina ''Hans Albert'' ([[1904]]-[[1973]]) og ''Eduard Tete'' ([[1910]]-[[1965]]). Hans Albert varð prófessor í [[verkfræði]] við [[Kaliforníuháskóli í Berkeley|Berkeley-háskólann]], en Eduard þjáðist af [[geðklofi|geðklofa]]. Mileva nam stærðfræði og eðlisfræði, en þau Einstein unnu saman að rannsóknum, þó ekki séu til heimildir fyrir því að Mileva hafi með beinum hætti komið að Nóbelsverðlaunagreininni né Afstæðiskenningunni. Einstein giftist náfrænku sinni [[Elsa Einstein|Elsu]] [[1919]], en hún átti fyrir tvær dætur, sem þau ólu upp saman. |
|||
== Afstæðiskenningin == |
== Afstæðiskenningin == |
Útgáfa síðunnar 17. nóvember 2016 kl. 12:14
EF ÞU FOKKAR I ALBERT EG MUN LUBERJA ÞIG GUNNAR
sína við kennilega eðlisfræði“.
Líf og störf
Afstæðiskenningin
Aðalgrein: Afstæðiskenningin
Afstæðiskenning Einsteins er yfirleitt sett fram í tvennu lagi eins og hann gerði raunar líka þegar hann birti hugmyndir sínar. Er þá talað um takmörkuðu afstæðiskenninguna annars vegar og hins vegar um almennu afstæðiskenninguna. Kjarna fyrri kenningarinnar birti Einstein í einni tímaritsgrein árið 1905 en hann lauk við að birta meginatriði almennu kenningarinnar árið 1916. Í takmörkuðu kenningunni er megináhersla lögð á ljósið og hluti sem nálgast ljóshraða en í þeirri almennu eru þyngdarkraftar líka teknir með í reikninginn og meðal annars lýst þeim áhrifum sem þeir hafa á rúmið. Kenning sú er ófullkomin þegar maður nýtir hana við tilfelli sem gerast undir smæð atóms, en þar hættir hún að virka. Skammtafræðikenningin á að leysa þann vanda, en Einstein sjálfur átti nokkurn þátt í uppbyggingu hennar. Vísindamönnum hefur gengið illa að samvefja þessar tvær kenningar, en þegar það tekst munu þeir líklega kalla þá kenningu "Kenninguna um Allt".
Tenglar
- Verk eftir Albert Einstein hjá Project Gutenberg
- Nobel Prize in Physics: The Nobel Prize in Physics 1921—Albert Einstein
- Annalen der Physik: Works by Einstein digitalized at The University of Applied Sciences in Jena (Fachhochschule Jena)
- S. Morgan Friedman, "Albert Einstein Online"—Comprehensive listing of online resources about Einstein.
- TIME magazine 100: Albert Einstein
- Audio excerpts of famous speeches: E=mc2 and relativity, Impossibility of atomic energy, arms race (From Time magazine archives)
- Snið:MacTutor Biography
- Leiden University: Einstein Archive
- PBS: Einstein's letter to Roosevelt
- PBS NOVA—Einstein
- PBS Einstein's wife: Mileva Maric
- FBI: FBI files—investigation regarding affiliation with the Communist Party
- University of Frankfurt: Einstein family pictures
- Salon.com: Did Einstein cheat?
- Albert Einstein Biography from "German-American corner: History and Heritage"
- Official Einstein Archives Online
- Einstein's Manuscripts
- Albert Einstein Archive
- Einstein Papers Project
- Max Planck Institute: Living Einstein
- American Institute of Physics: Albert Einstein includes his life and work, audio files and full site available as a downloadable PDF for classroom use
- American Museum of Natural History: Albert Einstein
- The Albert Einstein Institution
- The Economist: "100 years of Einstein"
- Einstein@Home:Distributed computing project searching for gravitational waves predicted by Einstein's theories
- World Year of Physics 2005 A celebration of Einstein's Miracle Year
- The Guardian: Einstein's pacifist dilemma revealed
- Why socialism? - Albert Einstein, Monthly review, 1949-05 (original manuscript).
- Einstein's theory of relativity, in words of four letters or fewer
- Rabindranath Tagore's Conversation with Einstein
- Protest against the suppression of Hebrew in the Soviet Union 1930-1931
- Einstein on Race
Íslenskir tenglar
- Guð leikur sér ekki að teningum; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1979
- Frumlegasti hugsuður aldarinnar; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1979
- Einsteinsbréfið; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1965
- Vísindi og trú; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1972
- Er eitthvað bogið við veröldina?; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1994
- Alheimurinn líkist fremur hugsun en efni; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1958