„Epli“: Munur á milli breytinga
m Tók aftur breytingar 82.112.90.146 (spjall), breytt til síðustu útgáfu Dexbot |
mEkkert breytingarágrip |
||
Lína 32: | Lína 32: | ||
Epli koma við sögu í mörgum þekktum [[ævintýri|ævintýrum]] meðal annars sögunni af [[Mjallhvít]]i þar sem vonda stjúpan gaf Mjallhvíti eitrað epli. |
Epli koma við sögu í mörgum þekktum [[ævintýri|ævintýrum]] meðal annars sögunni af [[Mjallhvít]]i þar sem vonda stjúpan gaf Mjallhvíti eitrað epli. |
||
== Ýmsar |
== Ýmsar sortir af eplum == |
||
<gallery> |
<gallery> |
||
File:Discovery apples.jpg|'''Discovery''' |
File:Discovery apples.jpg|'''Discovery''' |
Útgáfa síðunnar 21. apríl 2016 kl. 22:10
Epli | ||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ýmsir eplategund
| ||||||||||||||||
Vísindaleg flokkun | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
Tvínefni | ||||||||||||||||
Malus domestica Borkh. |
Epli er aldinávöxtur eplatrésins (fræðiheiti: Malus domestica) sem er af rósaætt. Eplatré eru lauftré sem komu upprunalega frá Mið-Asíu. Trjátegundina Malus sieversii er enn í dag hægt að finna í fjallendum Mið-Asíu.
Til eru yfir 7.500 þekkt plöntuafbrigði af eplum. Epli er sá ávöxtur sem er hvað mest ræktaður í heiminum. Þau eru ýmist með gult, grænt eða rautt hýði eða þá að litur þeirra er blanda af þessum litum. Epli eru notuð í margvíslega matargerð, þau eru elduð, borðuð fersk og eplasafi og eplasíder eru vinsælir drykkir.
Epli koma fyrir í goðsögum og trúarbrögðum margra menningarheima.
Árið 2010 var erfðamengi eplisins ráðið sem varð til þess að framfarir urðu á sviði læknisfræði og sértækrar ræktunar epla. Það ár er áætlað að um 69 milljón tonn af eplum hafi verið ræktuð í heiminum og þar af hafi um helmingur verið ræktaður í Kína. Næst á eftir koma Bandaríkin með um 6% framleiðslunnar, því næst Tyrkland, Ítalía, Indland og loks Pólland.
Menningarlegar vísanir
Barkakýlið sem skagar út úr hálsi karla stundum kallað adamsepli og á það rætur í þjóðsagnakenndri síðari tíma skýringu á fyrstu Mósebók og brottrekstri Adams og Evu úr aldingarðinum Eden. Oft er sagt að skilningstréð hafi verið eplatré og eplið hafi staðið í Adam þegar hann beit í það í óþökk guðs. Í hebreskri útgáfu Biblíunnar kemur ekki fram hvers konar ávöxt var um að ræða en misskilninginn má rekja[heimild vantar] til þýðingar á latneska orðinu malum sem merkir bæði illsku og epli. Orðið er þó ekki notað í latneskri þýðingu Biblíunnar því þar er notað orðið fructus, sem merkir „ávöxtur“.
Í norrænni goðafræði er sagt frá því í upphafi Skáldskaparmála Eddu Snorra Sturlusonar að gyðjan Iðunn hafi átt að gæta gullepla sem tryggðu goðunum eilífa æsku.
Í grískri goðafræði koma epli meðal annars við sögu í frásögninni af þrætueplinu og gullnu eplum Vesturdísanna.
Epli koma við sögu í mörgum þekktum ævintýrum meðal annars sögunni af Mjallhvíti þar sem vonda stjúpan gaf Mjallhvíti eitrað epli.
Ýmsar sortir af eplum
-
Discovery
-
Gala
-
Red Delicious
-
Granny Smith
-
Fuji
-
Golden delicious
-
Jonagold
-
Granny Smith
-
McIntosh
-
Ananasrenette
-
Alice
-
Yellow Transparant
-
Cox Pomona
-
Lobo
-
James Grieve
-
Summerred
-
Pink Lady
-
Belle de Boskoop