„Beðja“: Munur á milli breytinga

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip
Ekkert breytingarágrip
Lína 16: Lína 16:
}}
}}
[[Mynd:Beets-Bundle.jpg|thumb|left|Knippi af beðju ''Beta vulgaris'']]
[[Mynd:Beets-Bundle.jpg|thumb|left|Knippi af beðju ''Beta vulgaris'']]
Beðja (fræðiheiti Beta vulgaris subsp. vulgaris) er jurt af hélunjólaætt með þykka forðarót. Jurtin er yfirleitt tvíær og getur náð allt að 2 metra hæð. Laufin eru hjartalaga 5 til 20 sm long á villtum jurtum en oft stærri á ræktuðum afbrigðum. Beðja vex villt í Suður- og Vestur-Evrópu. Ýmis afbrigði af beðju eru mikið ræktuð og er rótin notuð til vinnslu sykurs. Algengasta ræktaða afbrigðið er rauðrófa (e. beet root) stilkbeðja (e. chard) sykurrófa (e. sugar beet) og fóðurbeðja. Beðjur eru oftast djúprauðfjólublára á litinn.
'''Beðja''' ([[fræðiheiti]]: ''Beta vulgaris subsp. vulgaris'') er jurt af [[hélunjólaætt]] með þykka forðarót. Jurtin er yfirleitt tvíær og getur náð allt að 2 metra hæð. Laufin eru hjartalaga 5 til 20 sm löng á villtum jurtum en oft stærri á ræktuðum afbrigðum. Beðja vex villt í [[Suður-Evrópa|Suður-]] og [[Vestur-Evrópa|Vestur-Evrópu]]. Ýmis afbrigði af beðju eru mikið ræktuð og er rótin notuð til vinnslu [[sykur|sykurs]]. Algengasta ræktaða afbrigðið er [[rauðrófa]] (e. ''beet root''), [[stilkbeðja]] (e. ''chard''), [[sykurrófa]] (e. ''sugar beet'') og [[fóðurbeðja]]. Beðjur eru oftast djúprauðfjólublára á litinn.
[[Mynd:Beta vulgaris maritima 001.JPG|thumb|left|''Beta vulgaris'' subsp. ''maritima'' villtur forfaðir ræktaðra beðjutegunda.]]
[[Mynd:Beta vulgaris maritima 001.JPG|thumb|left|''Beta vulgaris'' subsp. ''maritima'' villtur forfaðir ræktaðra beðjutegunda.]]
[[Mynd:chard3.jpg|thumb|right|Stilkbeðja með gulum stilk og fjólubláum kálblöðum. ]]
[[Mynd:chard3.jpg|thumb|right|Stilkbeðja með gulum stilk og fjólubláum kálblöðum. ]]
[[Mynd:Uncommon beetroot colours.jpg|thumb|right|Mismunandi litir beðjuróta.]]
[[Mynd:Uncommon beetroot colours.jpg|thumb|right|Mismunandi litir beðjuróta.]]
[[Mynd:Biarava confezionata.jpg|thumb|160px|left|Pökkuð, forsoðin beðjurót]]
[[Mynd:Biarava confezionata.jpg|thumb|160px|left|Pökkuð, forsoðin beðjurót]]
Beðja hefur verið ræktuð um þúsundir ára. Þær voru lækningajurtir í Grikklandi til forna og Evrópu á miðöldum en þegar spínatræktun hófst í Evrópu dvínuðu vinsældir þeirra. Abrigðið cicla er ræktar vegna blaðanna og er venjulega soðin eins og spínat. Stilkbeðja er oftast notuð eins og grænmeti í sérstökum réttum en sum afbrigði eru ræktun vegna þess hve skrautleg þau eru. Neysla á beðju getur valdið því því að þvag verður bleikt á litinn. Allir hlutar beðju innihalda oxalsýru.
Beðja hefur verið ræktuð um þúsundir ára. Þær voru lækningajurtir í [[Grikkland hið forna|Grikklandi til forna]] og [[Evrópa|Evrópu]] á miðöldum en þegar [[spínat|spínatræktun]] hófst í Evrópu dvínuðu vinsældir þeirra. Afbrigðið ''cicla'' er rækt vegna blaðanna og er venjulega soðin eins og spínat. Stilkbeðja er oftast notuð eins og grænmeti í sérstökum réttum en sum afbrigði eru ræktun vegna þess hve skrautleg þau eru. Neysla á beðju getur valdið því því að [[þvag]] verður bleikt á litinn. Allir hlutar beðju innihalda [[oxalsýra|oxalsýru]].
== Tenglar ==
== Tenglar ==
{{commonscat|Beta vulgaris}}
{{commonscat|Beta vulgaris}}

Útgáfa síðunnar 12. maí 2015 kl. 16:11

Beta vulgaris subsp. vulgaris
Beta vulgaris subsp. vulgaris
Vísindaleg flokkun
Ríki: Plantae
(óraðað): Angiosperms
(óraðað) Eudicots
(óraðað) Core eudicots
Ættbálkur: Caryophyllales
Ætt: Amaranthaceae
Undirætt: Betoideae
Ættkvísl: Beta
Tegund:
B. vulgaris

Tvínefni
Beta vulgaris
L.
Knippi af beðju Beta vulgaris

Beðja (fræðiheiti: Beta vulgaris subsp. vulgaris) er jurt af hélunjólaætt með þykka forðarót. Jurtin er yfirleitt tvíær og getur náð allt að 2 metra hæð. Laufin eru hjartalaga 5 til 20 sm löng á villtum jurtum en oft stærri á ræktuðum afbrigðum. Beðja vex villt í Suður- og Vestur-Evrópu. Ýmis afbrigði af beðju eru mikið ræktuð og er rótin notuð til vinnslu sykurs. Algengasta ræktaða afbrigðið er rauðrófa (e. beet root), stilkbeðja (e. chard), sykurrófa (e. sugar beet) og fóðurbeðja. Beðjur eru oftast djúprauðfjólublára á litinn.

Beta vulgaris subsp. maritima villtur forfaðir ræktaðra beðjutegunda.
Stilkbeðja með gulum stilk og fjólubláum kálblöðum.
Mismunandi litir beðjuróta.
Pökkuð, forsoðin beðjurót

Beðja hefur verið ræktuð um þúsundir ára. Þær voru lækningajurtir í Grikklandi til forna og Evrópu á miðöldum en þegar spínatræktun hófst í Evrópu dvínuðu vinsældir þeirra. Afbrigðið cicla er rækt vegna blaðanna og er venjulega soðin eins og spínat. Stilkbeðja er oftast notuð eins og grænmeti í sérstökum réttum en sum afbrigði eru ræktun vegna þess hve skrautleg þau eru. Neysla á beðju getur valdið því því að þvag verður bleikt á litinn. Allir hlutar beðju innihalda oxalsýru.

Tenglar

  • Cultural Information on Beets for the Home Garden
  • PROTAbase on Beta vulgaris
  • Beta vulgaris craca - Plants For a Future Database entry
  • Stephen Nottingham (2004). Beetroot (e-book).
  • Sorting Beta names - multilingual listing of the Beta species