„Mangan“: Munur á milli breytinga
m Removing Link FA template (handled by wikidata) |
m Removing Link GA template (handled by wikidata) |
||
Lína 35: | Lína 35: | ||
[[Flokkur:Frumefni]] |
[[Flokkur:Frumefni]] |
||
[[Flokkur:Hliðarmálmar]] |
[[Flokkur:Hliðarmálmar]] |
||
{{Tengill GG|en}} |
Útgáfa síðunnar 26. mars 2015 kl. 11:03
Króm | Mangan | Járn | |||||||||||||||||||||||
Teknetín | |||||||||||||||||||||||||
|
Mangan (eftir heiti gríska héraðsins Magnesíu) er frumefni með efnatáknið Mn og er númer 25 í lotukerfinu. Það kemur fyrir hreint í náttúrunni, oft með járni og í ýmsum steindum. Hreint mangan er mikilvægt fyrir framleiðslu á málmblendum, einkum ryðfríu stáli.
Manganfosfatmeðferð er notuð gegn ryði og til að koma í veg fyrir tæringu í stáli. Mangan kemur fyrir í ýmsum litum eftir oxunartölu þess og er þannig notað sem litaduft í málningu. Permanganöt alkalí- og jarðalkalímálma eru öflugir oxarar. Mangandíoxíð er notað í bakskaut rafhlaða.
Mangan(II) jónir eru hjálparefni fyrir mörg ensím í flóknum lífverum þar sem þær eru nauðsynlegar til að afeitra súperoxíð sindurefna. Sem snefilefni er mangan öllum þekktum lífverum nauðsynlegt. Í of miklu magni veldur það manganeitrun sem meðal annars getur valdið taugakerfi spendýra varanlegum skaða.
Almennir Eiginleikar
Mangan er gráhvítur málmur sem líkist járni. Þetta er harður og mjög stökkur málmur, illa sambræðanlegur en oxast auðveldlega. Mangan þarf sérstaka meðhöndlun til að verða seglandi.
Algengustu oxunartölur mangans eru +2, +3, +4, +6 og +7. Samt sem áður hafa oxunartölur frá -3 til +7 sést. Mn2+ keppir oft við Mg2+ í líffræðilegum kerfum. Efnasambönd sem innihalda mangan +7 eru öflugir oxunarmiðlar.
Notkun
Mangan er ómissandi í framleiðslu á járni og stáli sökum brennisteinsbindingar-, afoxunar- og málmblendishæfileika þess. Stálframleiðsla, ásamt járnframleiðsluhluta hennar, er orsök um það bil 85% til 90% allrar eftirspurnar eftir mangani. Með öðrum notum er mangan lykilhluti í framleiðslu á ódýru ryðfríu stáli og einstökum algengum álblöndum.
Mangan(IV) oxíð (mangantvíoxíð) er notað í upprunalegu útgáfunni af þurrhlöðnum rafhlöðum og einnig sem efnahvati. Mangan er notað til að aflita gler (fjarlægir græna slikju sem járn veldur) og, í hærri efnastyrk, til að framleiða fjólublátt gler. Manganoxíð er brúnt litarefni sem hægt er að nota í framleiðslu á málningu og er einn af efnaþáttunum í náttúrulega litarefninu úmbru.
Kalínpermanganat (KMnO4-) er öflugur oxari notaður sem sótthreinsunarefni í læknisfræði og efnafræði.