„Lotukerfið“: Munur á milli breytinga
m Vélmenni: frr:Perioodisch tabäle er gæðagrein; útlitsbreytingar |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 1: | Lína 1: | ||
'''Lotukerfið''' (einnig '''lotukerfi [[Dmitri Mendelejev|Mendelejevs]]''') er yfirlit yfir öll þekkt [[frumefni]] á [[tafla|töfluformi]]. Efnunum er raðað í hana eftir [[atómnúmer]]i og hún sýnir hvernig margir eðliseiginleikar efnanna breytast í gegnum töfluna. Hvert efni er sýnt með [[sætistala|sætistölu]] sinni og [[efnatákn]]i. |
'''Lotukerfið'''Aron er pjalla (einnig '''lotukerfi [[Dmitri Mendelejev|Mendelejevs]]''') er yfirlit yfir öll þekkt [[frumefni]] á [[tafla|töfluformi]]. Efnunum er raðað í hana eftir [[atómnúmer]]i og hún sýnir hvernig margir eðliseiginleikar efnanna breytast í gegnum töfluna. Hvert efni er sýnt með [[sætistala|sætistölu]] sinni og [[efnatákn]]i. |
||
Taflan sýnir ýmis grundvallareinkenni efnanna. Til eru fleiri kerfi, sem sýna eiginleika frumefnanna, annaðhvort í meiri smáatriðum eða frá öðru sjónarhorni. |
Taflan sýnir ýmis grundvallareinkenni efnanna. Til eru fleiri kerfi, sem sýna eiginleika frumefnanna, annaðhvort í meiri smáatriðum eða frá öðru sjónarhorni. |
Útgáfa síðunnar 14. febrúar 2015 kl. 13:13
LotukerfiðAron er pjalla (einnig lotukerfi Mendelejevs) er yfirlit yfir öll þekkt frumefni á töfluformi. Efnunum er raðað í hana eftir atómnúmeri og hún sýnir hvernig margir eðliseiginleikar efnanna breytast í gegnum töfluna. Hvert efni er sýnt með sætistölu sinni og efnatákni.
Taflan sýnir ýmis grundvallareinkenni efnanna. Til eru fleiri kerfi, sem sýna eiginleika frumefnanna, annaðhvort í meiri smáatriðum eða frá öðru sjónarhorni.
Lotur og flokkar
Hver lárétt lína í töflunni nefnist lota (enska: period) og er taflan nefnd í samræmi við það. Hver dálkur töflunnar nefnist efnaflokkur eða bara flokkur. Í stöðluðu lotukerfi, eins og því sem sjá má hér á eftir, eru 18 flokkar. Öll efni sem eru saman í flokki hafa svipaða efnaeiginleika, sem byggist á því að gildisrafeindir þeirra eru jafnmargar.
Flokkakerfi
Til eru um þrjú mismunandi flokkakerfi. Eitt þeirra notast við arabíska tölustafi og það er kerfið sem hér er notað og er einnig alþjóðlegur staðall; annað notar eingöngu rómverska tölustafi ( I, II, III, IV, …) og hið þriðja notar blöndu af rómverskum tölustöfum og latneskum bókstöfum (I, II, IIIb, IVb, …)
Staðlaða lotukerfið
Flokkur → Lota ↓ |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | ||
1 | 1 H |
2 He | ||||||||||||||||||
2 | 3 Li |
4 Be |
5 B |
6 C |
7 N |
8 O |
9 F |
10 Ne | ||||||||||||
3 | 11 Na |
12 Mg |
13 Al |
14 Si |
15 P |
16 S |
17 Cl |
18 Ar | ||||||||||||
4 | 19 K |
20 Ca |
21 Sc |
22 Ti |
23 V |
24 Cr |
25 Mn |
26 Fe |
27 Co |
28 Ni |
29 Cu |
30 Zn |
31 Ga |
32 Ge |
33 As |
34 Se |
35 Br |
36 Kr | ||
5 | 37 Rb |
38 Sr |
39 Y |
40 Zr |
41 Nb |
42 Mo |
43 Tc |
44 Ru |
45 Rh |
46 Pd |
47 Ag |
48 Cd |
49 In |
50 Sn |
51 Sb |
52 Te |
53 I |
54 Xe | ||
6 | 55 Cs |
56 Ba |
57–71 * |
72 Hf |
73 Ta |
74 W |
75 Re |
76 Os |
77 Ir |
78 Pt |
79 Au |
80 Hg |
81 Tl |
82 Pb |
83 Bi |
84 Po |
85 At |
86 Rn | ||
7 | 87 Fr |
88 Ra |
89-103 ** |
104 Rf |
105 Db |
106 Sg |
107 Bh |
108 Hs |
109 Mt |
110 Ds |
111 Rg |
112 Cn |
113 Nh |
114 Fl |
115 Mc |
116 Lv |
117 Ts |
118 Og | ||
* Lantaníð | 57 La |
58 Ce |
59 Pr |
60 Nd |
61 Pm |
62 Sm |
63 Eu |
64 Gd |
65 Tb |
66 Dy |
67 Ho |
68 Er |
69 Tm |
70 Yb |
71 Lu | |||||
** Aktiníð | 89 Ac |
90 Th |
91 Pa |
92 U |
93 Np |
94 Pu |
95 Am |
96 Cm |
97 Bk |
98 Cf |
99 Es |
100 Fm |
101 Md |
102 No |
103 Lr |
Alkalímálmar | Jarðalkalímálmar | Lantaníð | Aktiníð | Hliðarmálmar |
Tregir málmar | Málmungar | Málmleysingjar | Halógenar | Eðalgastegundir |
Efnisástand frumefna við staðalaðstæður
- þau sem eru í rauðum lit eru í gasformi.
- þau sem eru í grænum lit eru í vökvaformi.
- þau sem eru í svörtum lit eru í föstu formi.
Náttúrulegt ástand frumefna
- Þessi frumefni verða til af náttúrulegum orsökum við hrörnun annarra efna.
- Þessi frumefni hafa verið framleidd á tilraunastofum, en ekki fundist í náttúrunni.
- Þessi frumefni hafa ekki enn verið uppgötvuð. Samsetning þeirra er ágiskun.
Tenglar
- Lotukerfi IUPAC
- Lotukerfið á íslensku
- Nöfn frumefnanna (efti Þorstein Sæmundsson)
- Ýmsar framsetningar á lotukerfinu
- Saga lotukerfisins