„Fálki“: Munur á milli breytinga

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Efni eytt Efni bætt við
EmausBot (spjall | framlög)
m r2.7.2+) (Vélmenni: Bæti við ceb:Falco rusticolus
Addbot (spjall | framlög)
m Bot: Flyt 45 tungumálatengla, sem eru núna sóttir frá Wikidata á d:q177688
Lína 55: Lína 55:
[[Flokkur:Staðfuglar á Íslandi]]
[[Flokkur:Staðfuglar á Íslandi]]


[[ang:Grīpfealcen]]
[[ar:سنقر]]
[[az:Şunqar]]
[[be:Крэчат]]
[[br:Gerfalc'hun]]
[[ca:Falcó grifó]]
[[ceb:Falco rusticolus]]
[[ceb:Falco rusticolus]]
[[cs:Raroh lovecký]]
[[de:Gerfalke]]
[[en:Gyrfalcon]]
[[eo:Ĉasfalko]]
[[es:Falco rusticolus]]
[[eu:Ipar-belatz]]
[[fi:Tunturihaukka]]
[[fo:Veiðifalkur]]
[[fr:Faucon gerfaut]]
[[gl:Falcón albar]]
[[he:בז ארקטי]]
[[hu:Északi sólyom]]
[[io:Gerfalko]]
[[it:Falco rusticolus]]
[[ja:シロハヤブサ]]
[[ka:სონღული]]
[[kk:Ақ сұңқар]]
[[kl:Kissaviarsuk]]
[[ky:Акшумкар]]
[[lez:Шангъар]]
[[lt:Medžioklinis sakalas]]
[[nl:Giervalk]]
[[nn:Jaktfalk]]
[[no:Jaktfalk]]
[[nv:Hakʼaz giníłgaii]]
[[pl:Białozór]]
[[pms:Falco rusticolus]]
[[pt:Falcão-gerifalte]]
[[ru:Кречет]]
[[sah:Харылыыр]]
[[se:Rievssatfálli]]
[[sl:Arktični sokol]]
[[sv:Jaktfalk]]
[[tr:Ak sungur]]
[[tt:Шоңкар]]
[[uk:Кречет]]
[[vi:Cắt kên kên]]
[[wa:Grand blanc fåcon do Nôr]]
[[zh:海东青]]

Útgáfa síðunnar 8. mars 2013 kl. 13:43

Sjá aðgreiningarsíðu fyrir aðra merkingu orðsins fálkar
Fálki
Íslenskur fálki (Falco rusticolus islandicus)
Íslenskur fálki (Falco rusticolus islandicus)
Ástand stofns
Vísindaleg flokkun
Ríki: Dýraríki (Animalia)
Fylking: Seildýr (Chordata)
Flokkur: Fuglar (Aves)
Ættbálkur: Fálkungar (Falconiformes)
Ætt: Fálkaætt (Falconidae)
Ættkvísl: Falco
Tegund:
F. rusticolus

Tvínefni
Falco rusticolus
Linnaeus, 1758

Fálki (eða valur) (fræðiheiti: Falco rusticolus) er stór ránfugl sem heldur til í freðmýrum og fjalllendi sem og við strendur og eyjur á Norðurslóðum. Fálkar geta náð 60 cm lengd og vænghaf þeirra getur orðið 130 sm. Lögun og gerð vængja fálka gerir þeim kleift að fljúga óhemju hratt. Á miðöldum voru fálkar taldir fuglar konunga. Þeir voru notaðir í sérstaka íþrótt, fálkaveiðar sem voru nánast eingöngu stundaðar af konungum og aðli og voru slíkir fálkar nefndir slagfálkar.

Íslenski fálkinn (fræðiheiti: Falco rusticolus islandicus) er ein deilitegund fálka. Önnur deilitegund er hvítfálkinn (Falco rusticolus candicans) sem verpir meðal annars á Grænlandi.

Fálkar á Íslandi

Málverk af fálkum, hvítfálki í forgrunni
Falco rusticolus

Hann er staðfugl á Íslandi. Talið er að 300 - 400 pör af fálkum verpi á Íslandi. Aðalfæða fálka er rjúpur en hann veiðir einnig endur, svartfugla og vaðfugla. Erlendis lifa fálkar einnig á litlum nagdýrum svo sem læmingjum. Í árum sem lítið er um rjúpur fækkar fálkum. Kjörsvæði fálka eru opin svæði. Þeir gera ekki hreiður heldur verpa beint á klettasyllur og nota oft gamla hrafnslaupa. Fálkar verpa oftast 3 - 4 eggjum. Eggin eru 5 vikur að klekjast út og ungarnir eru 7 vikur í hreiðrinu. Eftir það annast foreldrarnir þá í 3 vikur í viðbót en svo verða þeir að bjarga sér sjálfir. Ungarnir flakka um landið þangað til þeir verða tveggja til fjögurra ára en þá setjast þeir að á eigin varpstað. Fullorðnir fálkar dveljast allt árið á óðali sínu. Talið er að allt að fjórðungur af Evrópustofni fálka verpi á Íslandi. Fálkar eru alfriðaðir á Íslandi. Náttúrufræðistofnun fylgist með stofnbreytingum fálka.

Annað nafn íslenska fálkans er valur. Mögulega kemur það nafn af upprunalegri merkingu þess orðs sem er vopndauði (sbr. að „liggja í valnum“, enda fálkinn mikið veiðidýr og liggur veiðibráð fálkans oftast í valnum.

Valur kemur líka fyrir í norrænni goðafræði, þar sem Freyja, vanadís og frjósemisgyðja, átti valsham, sem hún lánaði Loka þegar endurheimta þurfti Hamar Þórs, Mjölni frá Þursum.

Samheiti

Fálkinn á sér mörg samheiti. Hann hefur t.d. verið nefndur fjörsungur, forseti, geirfálki (sem er gamalt heiti á fálkanum) og gollungur.

Heimildir

Wikiorðabókin er með skilgreiningu á orðinu
  • „Náttúrufræðistofnun - Fálkarannsóknir“. Sótt 4.mars 2006.
  • Fyrirmynd greinarinnar var „Gyrfalcon“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 4. mars 2006.

Tenglar

Snið:Tengill ÚG