„Endurreisnin“: Munur á milli breytinga
Ptbotgourou (spjall | framlög) m r2.7.2) (Vélmenni: Bæti við: ky:Кайра жаралуу |
m r2.7.3) (Vélmenni: Breyti: ckb:ڕینێسانس, ky:Кайра жаралуу (доор); útlitsbreytingar |
||
Lína 1: | Lína 1: | ||
[[Mynd:Da Vinci Vitruve Luc Viatour.jpg|thumb|right|Vitrúvíski maðurinn eftir Leonardo da Vinci.]] |
[[Mynd:Da Vinci Vitruve Luc Viatour.jpg|thumb|right|Vitrúvíski maðurinn eftir Leonardo da Vinci.]] |
||
'''Endurreisn''' eða '''endurreisnartímabilið''' var [[tímabil]] í [[saga|mannkynssögu]], sem tók við af [[miðaldir|miðöldum]]. Það var blómaskeið í listum og vísindum, sem hafði töluverða hliðsjón af listum og hugmyndum [[Forn-Grikkir|Forn-Grikkja]] og [[Rómaveldi|Rómverja]]. Endurreisnin er venjulega talin hefjast á |
'''Endurreisn''' eða '''endurreisnartímabilið''' var [[tímabil]] í [[saga|mannkynssögu]], sem tók við af [[miðaldir|miðöldum]]. Það var blómaskeið í listum og vísindum, sem hafði töluverða hliðsjón af listum og hugmyndum [[Forn-Grikkir|Forn-Grikkja]] og [[Rómaveldi|Rómverja]]. Endurreisnin er venjulega talin hefjast á [[Ítalía|Ítalíu]] á [[14. öldin|14. öld]] og hafi síðan borist þaðan um [[Evrópa|Evrópu]] allt til síðari hluta [[16. öldin|16.aldar]] og því staðið frá [[síðmiðaldir|síðmiðöldum]] fram á [[nýöld]]. Ítalska skáldið [[Dante Alighieri]] er oft talinn standa á mörkum miðalda og endurreisnar og skáldið [[Francesco Petrarca]] hefur verið kallaður fyrsti endurreisnarmaðurinn. Stundum hefur endurreisnin verið nefnd '''Endurlífgunaröld''' eða '''Endurfæðingin''' á íslensku. Það er þó sjaldgæft. |
||
Upphaflega var hugtakið endurreisn (''rinascimento'' sem þýðir orðrétt ''endurfæðing'') notað af [[Giorgio Vasari]] sem ritaði æviþætti um helstu listamenn Ítalíu á 16. öld og þá í þeirri merkingu að í myndlist hefðu menn aftur tekið upp listræn viðmið, tækni og viðhorf sem ríktu á [[klassíski tíminn|klassíska tímanum]]. Hugtakið var fyrst og fremst notað í [[listasaga|listasögu]] fram til síðari hluta [[19. öldin|19. aldar]] þegar [[sagnfræði]]ngar tóku að nota það til að lýsa einhvers konar vatnaskilum sem skildu milli hinna [[myrku miðaldir|myrku miðalda]] og [[nútími|nútímans]]. |
Upphaflega var hugtakið endurreisn (''rinascimento'' sem þýðir orðrétt ''endurfæðing'') notað af [[Giorgio Vasari]] sem ritaði æviþætti um helstu listamenn Ítalíu á 16. öld og þá í þeirri merkingu að í myndlist hefðu menn aftur tekið upp listræn viðmið, tækni og viðhorf sem ríktu á [[klassíski tíminn|klassíska tímanum]]. Hugtakið var fyrst og fremst notað í [[listasaga|listasögu]] fram til síðari hluta [[19. öldin|19. aldar]] þegar [[sagnfræði]]ngar tóku að nota það til að lýsa einhvers konar vatnaskilum sem skildu milli hinna [[myrku miðaldir|myrku miðalda]] og [[nútími|nútímans]]. |
||
Lína 6: | Lína 6: | ||
Á meðan list miðalda einkenndist af trúarlegri innri leit þá einkennist list á endurreisnartímanum af veraldlegri sýn, athyglin beinist að hinu jarðneska lífi og manninum. Húmanismi, mannhyggja eða manngildisstefna var megin menntastefna endurreisnarinnar. |
Á meðan list miðalda einkenndist af trúarlegri innri leit þá einkennist list á endurreisnartímanum af veraldlegri sýn, athyglin beinist að hinu jarðneska lífi og manninum. Húmanismi, mannhyggja eða manngildisstefna var megin menntastefna endurreisnarinnar. |
||
Á endurreisninni var tekið að líta á hið einstaka sem lykil að hinu almenna og |
Á endurreisninni var tekið að líta á hið einstaka sem lykil að hinu almenna og áhersla lögð á vísindarannsóknir og beinar athuganir á náttúrunni. |
||
== Heimildir == |
== Heimildir == |
||
Lína 16: | Lína 16: | ||
{{Tengill ÚG|ro}} |
{{Tengill ÚG|ro}} |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[Flokkur:Saga Ítalíu]] |
[[Flokkur:Saga Ítalíu]] |
||
[[Flokkur:Listasaga]] |
[[Flokkur:Listasaga]] |
||
[[Flokkur:Saga Evrópu]] |
[[Flokkur:Saga Evrópu]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[af:Renaissance]] |
[[af:Renaissance]] |
||
Lína 40: | Lína 40: | ||
[[ca:Renaixement]] |
[[ca:Renaixement]] |
||
[[ceb:Renasans]] |
[[ceb:Renasans]] |
||
[[ckb: |
[[ckb:ڕینێسانس]] |
||
[[cs:Renesance]] |
[[cs:Renesance]] |
||
[[cv:Чĕрĕлӳ]] |
[[cv:Чĕрĕлӳ]] |
||
Lína 76: | Lína 76: | ||
[[kk:Қайта Өркендеу Дәуірі]] |
[[kk:Қайта Өркендеу Дәуірі]] |
||
[[ko:르네상스]] |
[[ko:르네상스]] |
||
[[ky:Кайра жаралуу]] |
[[ky:Кайра жаралуу (доор)]] |
||
[[la:Renascentia litterarum]] |
[[la:Renascentia litterarum]] |
||
[[lb:Renaissance]] |
[[lb:Renaissance]] |
Útgáfa síðunnar 10. ágúst 2012 kl. 23:21
Endurreisn eða endurreisnartímabilið var tímabil í mannkynssögu, sem tók við af miðöldum. Það var blómaskeið í listum og vísindum, sem hafði töluverða hliðsjón af listum og hugmyndum Forn-Grikkja og Rómverja. Endurreisnin er venjulega talin hefjast á Ítalíu á 14. öld og hafi síðan borist þaðan um Evrópu allt til síðari hluta 16.aldar og því staðið frá síðmiðöldum fram á nýöld. Ítalska skáldið Dante Alighieri er oft talinn standa á mörkum miðalda og endurreisnar og skáldið Francesco Petrarca hefur verið kallaður fyrsti endurreisnarmaðurinn. Stundum hefur endurreisnin verið nefnd Endurlífgunaröld eða Endurfæðingin á íslensku. Það er þó sjaldgæft.
Upphaflega var hugtakið endurreisn (rinascimento sem þýðir orðrétt endurfæðing) notað af Giorgio Vasari sem ritaði æviþætti um helstu listamenn Ítalíu á 16. öld og þá í þeirri merkingu að í myndlist hefðu menn aftur tekið upp listræn viðmið, tækni og viðhorf sem ríktu á klassíska tímanum. Hugtakið var fyrst og fremst notað í listasögu fram til síðari hluta 19. aldar þegar sagnfræðingar tóku að nota það til að lýsa einhvers konar vatnaskilum sem skildu milli hinna myrku miðalda og nútímans.
Á meðan list miðalda einkenndist af trúarlegri innri leit þá einkennist list á endurreisnartímanum af veraldlegri sýn, athyglin beinist að hinu jarðneska lífi og manninum. Húmanismi, mannhyggja eða manngildisstefna var megin menntastefna endurreisnarinnar.
Á endurreisninni var tekið að líta á hið einstaka sem lykil að hinu almenna og áhersla lögð á vísindarannsóknir og beinar athuganir á náttúrunni.
Heimildir
- „Hvað var endurreisnartímabilið og hvað var svona merkilegt við það í myndlist?“. Vísindavefurinn.
- „Heimspekingar fyrr og nú, 6. hefti, Endurreisnin“ (pdf). Sótt 5. júlí 2006.
- Fyrirmynd greinarinnar var „Renaissance“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 5. júlí 2006.
- Society for Renaissance Studies