„Kreppan mikla“: Munur á milli breytinga

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Efni eytt Efni bætt við
EmausBot (spjall | framlög)
MystBot (spjall | framlög)
m r2.7.1) (Vélmenni: Bæti við: hy:Մեծ Ճգնաժամ
Lína 51: Lína 51:
[[hr:Velika gospodarska kriza]]
[[hr:Velika gospodarska kriza]]
[[hu:Nagy gazdasági világválság]]
[[hu:Nagy gazdasági világválság]]
[[hy:Մեծ Ճգնաժամ]]
[[id:Depresi Besar]]
[[id:Depresi Besar]]
[[it:Grande depressione]]
[[it:Grande depressione]]

Útgáfa síðunnar 7. mars 2012 kl. 18:07

Mannfjöldi fyrir utan American Union Bank.

Kreppan mikla var heimskreppa í viðskiptum og efnahagslífi sem skall á haustið 1929. Hún hófst í Bandaríkjunum, og er oftast miðað við að upptök hennar megi rekja til 29. október, 1929, þegar verðbréf féllu niður úr öllu valdi. Sá dagur hefur verið nefndur svarti þriðjudagurinn. Margar þjóðir brugðust við með því að leggja á innflutningstolla til að vernda eigið atvinnulíf og auk þess var algengt að tekin væri upp jafnvirðisverslun milli landa. Það þýddi að ekki var leyft að flytja inn vörur nema jafnmikið væri keypt á móti af framleiðsluvörum heimamanna. Mikill viðsnúningur varð í hagkerfum flestra iðnaðarlanda þegar seinni heimsstyrjöldin skall á árið 1939 og ríkisstjórnir þeirra gripu inn í hagkerfi þeirra til þess að geta stýrt framleiðslu hergagna.

Þróuð lönd sem þróunarlönd liðu vegna kreppunnar. Alþjóðaviðskipti minnkuðu, tekjur einstaklinga drógust saman og þar með skatttekjur, verðlagning og hagnaður. Sér í lagi átti það við um borgir og svæði þar sem þungaiðnaður var aðalatvinnugrein. Uppbygging og hagvöxtur staðnaði nær alveg í földa landa. Landbúnaður dróst saman vegna þess að verðið sem fékkst fyrir uppskeruna lækkaði um 60-80%. Framboð dróst því saman og þau svæði þar sem lítið framboð var á annarri atvinnu áttu erfiðast uppdráttar. Þróunin varð mismunandi eftir löndum. Í Bandaríkjunum varð til hið blandaða hagkerfi eftir að tillögur breska hagfræðingsins John Maynard Keynes um opinberar framkvæmdir voru samþykktar af Franklin Roosevelt, forseta. Í Þýskalandi komst Adolf Hitler til valda, byggði upp her og hóf seinni heimsstyrjöldina.

Áhrif á Íslandi

Árið eftir að kreppan skall á í Bandaríkjunum varð hennar vart í íslensku efnahagslífi en þá varð mikið verðfall á íslenskum útflutningsvörum og innflutningstollar erlendis ollu auk þess margháttuðum vandræðum. Atvinnuleysi jókst mikið og voru mörg hundruð Reykvíkingar atvinnulausir á veturna. Til að koma í veg fyrir vannæringu og hungur meðal hinna atvinnulausu settu söfnuðurnir í Reykjavík upp súpueldhús og gáfu þeim sem verst voru staddir mat.

Tenglar

  Þessi hagfræðigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.