„Tíðbeyging sagna“: Munur á milli breytinga
m robot Bæti við: os:Афон (лингвистикæ) |
m r2.5.1) (robot Bæti við: el:Χρόνος (γραμματική) |
||
Lína 41: | Lína 41: | ||
[[da:Tempus]] |
[[da:Tempus]] |
||
[[de:Tempus]] |
[[de:Tempus]] |
||
[[el:Χρόνος (γραμματική)]] |
|||
[[en:Grammatical tense]] |
[[en:Grammatical tense]] |
||
[[eo:Tenso]] |
[[eo:Tenso]] |
Útgáfa síðunnar 14. október 2011 kl. 18:29
Eiginlegar tíðir sagna í íslensku eru tvær; nútíð (skammstafað sem nt.) og þátíð (skammstafað sem þt.).[1] Íslenskan gerir formlegan greinarmun á nútíð og þátíð sagna; hann talar (nt.), hann talaði (þt.).
nútíð | þátíð |
---|---|
Ég les skemmtilega bók. | Ég las skemmtilega bók. |
Myndin er mjög skemmtileg. | Myndin var mjög skemmtileg. |
Þú trúir mér ekki. | Þú trúðir mér ekki. |
Með „nútíð“ er þó ekki einungis átt við verknað sem stendur yfir nákvæmlega þá stundina sem sögnin er yrt heldur einnig ýmsum tímahorfum; nýliðnum tíma, óliðnum tíma, reglubundnum tíma o.s.frv. Af þessu ræðst tíðbeyging sagna. Með hjálparsögnunum hafa og munu má mynda sex samsettar tíðir sagna:
- Núliðin tíð: Ég hef talað
- Þáliðin tíð: Ég hafði talað
- Framtíð: Ég mun tala
- Framtíð var lengi vel talin sérstök tíð sagnbeygingar. Hugtakið var notað yfir orðasambönd sem voru samsett úr hjálparsögninni munu og nafnhætti aðalsagnarinnar. Dæmi: Ég mun koma. [heimild vantar]
- Þáframtíð: Ég mun hafa talað
- Skildagatíð: Ég mundi tala
- Þáskildagatíð: Ég mundi hafa talað
Þessar sex tíðir hafa allar sérstaka merkingu sem snertir stöðu atburðar eða verknaðar miðað við tímann í setningunni. Núliðin og þáliðin tíð gefa til kynna að verknaði sé lokið. Framtíð með munu lýsir óloknum verknaði en henni fylgir oft vafi. Hrein framtíð er oftast mynduð með nútíðarsniði; „Ég tala á morgun“. Þáframtíð segir að verknaði sé lokið en sýnir óvissu. Skildagatíðirnar tákna skilyrtan verknað.
Hjálparsagnir geta verið fleiri en ‚hafa‘ og ‚munu‘, til dæmis ‚skulu‘, ‚vilja‘, ‚vera‘, ‚verða‘ og ‚ætla‘.
Heimildir
- „Er til tíð í íslensku sem heitir skildagatíð?“. Vísindavefurinn.
- Bjarni Ólafsson (1995). Íslenskur málfræðilykill. Mál og menning. ISBN 9979-3-0874-5.
- Þórunn Blöndal (1985). Almenn málfræði. Mál og menning.