„Tómatur“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
HerculeBot (spjall | framlög) m r2.7.1) (robot Bæti við: mdf:Помидор |
Tæmdi síðuna |
||
| Lína 1: | Lína 1: | ||
{{Taxobox |
|||
| color = lightgreen |
|||
| name = Tómatur |
|||
| image = Bright red tomato and cross section02.jpg |
|||
| image_width = 250px |
|||
| image_caption = [[Ávöxtur|Ávextir]] tómataplöntu |
|||
| regnum = [[Plönturíki]] (''Plantae'') |
|||
| subregnum = [[Æðplöntur]] (''Tracheobionta'') |
|||
| divisio = [[Dulfrævingar]] (''Magnoliophyta'') |
|||
| classis = [[Tvíkímblöðungar]] (''Magnoliopsida'') |
|||
| subclassis = ''[[Asteridae]]'' |
|||
| ordo = [[Kartöflubálkur]] (''Solanales'') |
|||
| familia = [[Náttskuggaætt]] (''Solanaceae'') |
|||
| genus = [[Náttskuggar]] (''Solanum'') |
|||
| species = '''''S. lycopersicum''''' |
|||
| binomial = Solanum lycopersicum |
|||
| binomial_authority = [[Carolus Linnaeus]] |
|||
}} |
|||
'''Tómatur''' er [[ber]] '''tómatplöntu''' ([[fræðiheiti]]: ''Solanum lycopersicum'') sem er [[einær jurt]] af [[náttskuggaætt]]. Tómatplantan verður að jafnaði 1-3 [[metri|m]] [[hæð|há]]. Þótt tómatar séu ber litið til [[grasafræði]]nnar og þar af leiðandi undirflokkur [[ávöxtur|ávaxta]], eru þeir einnig flokkaðir sem [[grænmeti]] samkvæmt [[næringarfræði]]nni. Hugtakið „[[grænmeti]]“ er einungis hugtak í [[matargerð]] og því er tómatur bæði ber og grænmeti. |
|||
== Um orðið tómatur == |
|||
Tómaturinn kom fyrst til Evrópu með [[Spánn|Spánverjum]], en á spænsku heitir ávöxturinn ''tomate'' og sést fyrst nefndur á bókum árið [[1532]]. Orðið tómatur er þó komið úr aztekísku en á því máli heitir ávöxturinn ''tómatl''. Á [[Ítalska|ítölsku]] nefnist ávöxturinn ''pomadore'', gullepli, en undir því nafni gekk ávöxturinn víða fyrst í stað. Af þeim sökum halda menn að tómatafbrigðið sem Evrópubúar kynntust fyrst hafi verið gult. Reynt var að nefna tómatinn á [[Íslenska|íslensku]] ''rauðaldin'', en það [[nýyrði]] festist ekki við hann. <ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3933309 Rauðaldinbaut; grein í Fréttablaðinu 2007]</ref> |
|||
== Tilvísanir == |
|||
<references/> |
|||
== Tengill == |
|||
{{Vísindavefurinn|1475|Hvort er tómatur ávöxtur eða grænmeti?}} |
|||
[[Flokkur:Ber]] |
|||
[[Flokkur:Grænmeti]] |
|||
[[Flokkur:Náttskuggaætt]] |
|||
{{Tengill GG|es}} |
|||
[[ab:Атомат]] |
|||
[[ace:Truëng Tureuki]] |
|||
[[an:Solanum lycopersicum]] |
|||
[[ang:Heortæppel]] |
|||
[[ar:طماطم]] |
|||
[[ast:Tomate]] |
|||
[[az:Pomidor]] |
|||
[[bar:Paradeiser]] |
|||
[[bat-smg:Tuomats]] |
|||
[[bcl:Kamatis]] |
|||
[[be:Тамат звычайны]] |
|||
[[be-x-old:Памідоры]] |
|||
[[bg:Домат]] |
|||
[[bjn:Balinjan]] |
|||
[[bn:টমেটো]] |
|||
[[bo:ལྡུམ་སྒོང་།]] |
|||
[[br:Tomatez]] |
|||
[[bs:Paradajz]] |
|||
[[ca:Tomàquet]] |
|||
[[cs:Rajče jedlé]] |
|||
[[cy:Tomato]] |
|||
[[da:Tomat]] |
|||
[[de:Tomate]] |
|||
[[dv:ވިލާތު ބަށި]] |
|||
[[el:Τομάτα]] |
|||
[[en:Tomato]] |
|||
[[eo:Tomato]] |
|||
[[es:Solanum lycopersicum]] |
|||
[[et:Tomat]] |
|||
[[eu:Tomate]] |
|||
[[ext:Solanum lycopersicum]] |
|||
[[fa:گوجه فرنگی]] |
|||
[[fi:Tomaatti]] |
|||
[[fr:Tomate]] |
|||
[[ga:Tráta]] |
|||
[[gan:番茄]] |
|||
[[gd:Tomàto]] |
|||
[[gl:Tomate]] |
|||
[[gv:Traase]] |
|||
[[he:עגבנייה]] |
|||
[[hi:टमाटर]] |
|||
[[hr:Rajčica]] |
|||
[[hsb:Tomata]] |
|||
[[ht:Tomat]] |
|||
[[hu:Paradicsom (növény)]] |
|||
[[id:Tomat]] |
|||
[[ilo:Kamatis]] |
|||
[[io:Tomato]] |
|||
[[it:Solanum lycopersicum]] |
|||
[[iu:ᒥᓗᑦᓱᑳᒐᖅ/milutsukaagaq]] |
|||
[[ja:トマト]] |
|||
[[jv:Tomat]] |
|||
[[ka:ჩვეულებრივი პომიდორი]] |
|||
[[kaa:Pomidor]] |
|||
[[kk:Қызанақ]] |
|||
[[kn:ಟೊಮೇಟೊ]] |
|||
[[ko:토마토]] |
|||
[[ku:Fireng]] |
|||
[[la:Lycopersicum]] |
|||
[[lad:Tomat]] |
|||
[[lbe:Помидор]] |
|||
[[lij:Tomata]] |
|||
[[ln:Tomáti]] |
|||
[[lt:Pomidoras]] |
|||
[[lv:Tomāts]] |
|||
[[mdf:Помидор]] |
|||
[[mg:Voatabia]] |
|||
[[mk:Домат]] |
|||
[[ml:തക്കാളി]] |
|||
[[mn:Улаан лооль]] |
|||
[[mr:टोमॅटो]] |
|||
[[mrj:Помидор]] |
|||
[[ms:Tomato]] |
|||
[[nah:Xītomatl]] |
|||
[[nap:Pummarola]] |
|||
[[ne:गोलभेडा]] |
|||
[[nl:Tomaat]] |
|||
[[nn:Tomat]] |
|||
[[no:Tomat]] |
|||
[[nv:Chʼil łichxíʼí]] |
|||
[[oc:Tomata]] |
|||
[[os:Пъамидор]] |
|||
[[pam:Kamatis]] |
|||
[[pl:Pomidor zwyczajny]] |
|||
[[pt:Tomate]] |
|||
[[qu:Chilltu]] |
|||
[[rn:Tomati]] |
|||
[[ro:Roșie]] |
|||
[[ru:Томат]] |
|||
[[rw:Inyanya]] |
|||
[[scn:Pumadoru]] |
|||
[[simple:Tomato]] |
|||
[[sk:Rajčiak jedlý]] |
|||
[[sl:Paradižnik]] |
|||
[[so:Yaanyo]] |
|||
[[sq:Domatja]] |
|||
[[sr:Парадајз]] |
|||
[[sv:Tomat]] |
|||
[[sw:Mnyanya]] |
|||
[[szl:Tůmata]] |
|||
[[ta:தக்காளி]] |
|||
[[te:టమాటో]] |
|||
[[th:มะเขือเทศ]] |
|||
[[tl:Kamatis]] |
|||
[[to:Temata]] |
|||
[[tr:Domates]] |
|||
[[tum:Mpwetekele]] |
|||
[[udm:Помидор]] |
|||
[[ug:پەمىدۇر]] |
|||
[[uk:Помідор]] |
|||
[[ur:ٹماٹر]] |
|||
[[vi:Cà chua]] |
|||
[[vls:Tomatte]] |
|||
[[yi:טאמאטע]] |
|||
[[yo:Tòmátò]] |
|||
[[za:Makcaih]] |
|||
[[zh:番茄]] |
|||
[[zh-min-nan:Kam-á-bi̍t]] |
|||
[[zh-yue:番茄]] |
|||
[[zu:Utamatisi]] |
|||