„Brennisteinssýra“: Munur á milli breytinga

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Efni eytt Efni bætt við
m Tók aftur breytingar 195.13.151.110 (spjall), breytt til síðustu útgáfu KamikazeBot
mEkkert breytingarágrip
Lína 1: Lína 1:
'''Brennisteinssýra''', [[Vetni|H]]<sub>2</sub>[[Brennisteinn|S]][[Súrefni|O]]<sub>4</sub> er [[sýra|römm sýra]], sem hefur [[mólmassann]] 98,1 [[gramm|g]]/[[mól]]. Hún er leysanleg í vatni í öllum styrkleikum. Þegar miklu magni af SO<sub>3 (g)</sub> er bætt út í brennisteinssýru myndast H<sub>2</sub>S<sub>2</sub>O<sub>7</sub>, sem er kallað rjúkandi brennisteinssýra ([[enska]]: fuming sulfuric acid) eða oleum.


Brennisteinssýra er mikið notuð bæði í [[efnahvarf|efnahvörfum]] sem og í iðnaði, þar er hún það mikið notuð að hún er mest framleidda iðnaðarefnasambandið. Hún er einkum notuð í áburðarframleiðslu, málmgrýtisvinnslu, efnasmíðar og olíuvinnslu.

[[Vötnun]]arhvarf brennisteinssýru er gífurlega [[útvermi]]ð. Ef vatni er bætt út í sýruna getur það hæglega soðið, þetta þýðir að alltaf á að setja sýruna út í vatn, ekki öfugt. Hluti af þessum vanda er vegna þess að vatn flýtur ofan á sýrunni vegna minni [[eðlisþyngd]]ar. Þar sem vötnun brennisteinssýrunnar er hagstæð [[varmafræði]]lega er hún mjög hentug til ýmissar þurrkunar. Hún er til dæmis notuð til þess að þurrka hina og þessa ávexti.

Brennisteinssýra er svo [[vatnssækni|vatnssækin]] að hún bókstaflega rýfur [[vetni]]s- og [[súrefni]]satóm úr öðrum efnum. Til dæmis mun það að blanda saman brennisteinssýru og [[glúkósi|glúkósa]] (C<sub><small>6</small></sub>H<sub><small>12</small></sub>O<sub><small>6</small></sub>) gefa af sér [[kolefni]] og [[vatn]] (sem þynnir sýruna). Hvarfið er C<sub><small>6</small></sub>H<sub><small>12</small></sub>O<sub><small>6</small></sub> → 6C + 6H<sub><small>2</small></sub>O.

[[Súrt regn]] inniheldur meðal annars brennisteinssýru.


== Framleiðsla ==
Sú aðferð sem er notuð í framleiðslu á brennisteinssýru til iðnaðar heitir '''Contact aðferðin'''. Hún notar [[vanadín|vanadíum]](V) oxíð sem hvata. Aðferðin er í þremur skrefum:
# Undirbúningur og hreinsun SO<sub>2</sub> og súrefnis.
#*Hreinsun súrefnis og SO<sub>2</sub> er nauðsynleg til að koma í veg fyrir [[hvati|hvataeitrun]] (hindrun virkni hvatanna). Því næst er gasið þvegið með [[vatn]]i og þurrkað með brennisteinssýru.
#* Til þess að spara orku er hvarfblandan hituð með [[varmi|varmanum]] sem losnar úr næsta þrepi.
# [[Hvati|Hvötuð]] [[oxun-afoxun|oxun]] SO<sub>2</sub> yfir í SO<sub>3</sub>
#* Efnaformúla hvarfsins er 2SO<sub>2 [[Gas|(g)]]</sub> + O<sub>2 [[Gas|(g)]]</sub> [[Jafnvægi (efnafræði)|↔]] 2 SO<sub>3 [[Gas|(g)]]</sub>
#* Til þess að auka hraða hvarfsins er hafður hár hiti (450&nbsp;°C) og hár þrýstingur (200 [[Paskal|kPa]] eða 2 [[loftþyngd|atm]]). Einnig er notaður hvatinn [[Vanadín|V]]<sub>2</sub>[[Súrefni|O]]<sub>5</sub>. Þessi háttur er hafður á til þess að tryggja 95% heimtur.
# Hvarf SO<sub>3</sub> yfir í brennisteinssýru
#* Hið heita SO<sub>3</sub> er síðan leyst upp í brennisteinssýru til þess að fá rjúkandi brennisteinssýru. Hvarfið er H<sub>2</sub>SO<sub>4 [[Vökvi|(l)]]</sub> + SO<sub>3 (g)</sub> → H<sub>2</sub>S<sub>2</sub>O<sub>7 (l)</sub>
#* Ekki væri raunhæft að leysa SO<sub>3</sub> beint upp í vatni vegna hversu útvermið hvarfið er. Gufa myndast í stað vökva.
#* Rjúkandi brennisteinssýran er þynnt með vatni og fæst þá fullsterk brennisteinssýra. Formúla hvarfsins er H<sub>2</sub>S<sub>2</sub>O<sub>7 (l)</sub> + H<sub>2</sub>O<sub>(l)</sub> → 2 H<sub>2</sub>SO<sub>4 (l)</sub>

[[Flokkur:Efnasambönd]]

{{Tengill ÚG|de}}


[[ar:حمض الكبريتيك]]
[[ar:حمض الكبريتيك]]
Lína 17: Lína 43:
[[es:Ácido sulfúrico]]
[[es:Ácido sulfúrico]]
[[et:Väävelhape]]
[[et:Väävelhape]]
[[eu:Azido sulfuriko]]
[[fa:سولفوریک اسید]]
[[fa:سولفوریک اسید]]
[[fi:Rikkihappo]]
[[fi:Rikkihappo]]
Lína 48: Lína 73:
[[ru:Серная кислота]]
[[ru:Серная кислота]]
[[sh:Sumporna kiselina]]
[[sh:Sumporna kiselina]]
[[si:සල්ෆියුරික් අම්ලය]]
[[simple:Sulfuric acid]]
[[simple:Sulfuric acid]]
[[sk:Kyselina sírová]]
[[sk:Kyselina sírová]]

Útgáfa síðunnar 14. september 2011 kl. 10:21

Brennisteinssýra, H2SO4 er römm sýra, sem hefur mólmassann 98,1 g/mól. Hún er leysanleg í vatni í öllum styrkleikum. Þegar miklu magni af SO3 (g) er bætt út í brennisteinssýru myndast H2S2O7, sem er kallað rjúkandi brennisteinssýra (enska: fuming sulfuric acid) eða oleum.

Brennisteinssýra er mikið notuð bæði í efnahvörfum sem og í iðnaði, þar er hún það mikið notuð að hún er mest framleidda iðnaðarefnasambandið. Hún er einkum notuð í áburðarframleiðslu, málmgrýtisvinnslu, efnasmíðar og olíuvinnslu.

Vötnunarhvarf brennisteinssýru er gífurlega útvermið. Ef vatni er bætt út í sýruna getur það hæglega soðið, þetta þýðir að alltaf á að setja sýruna út í vatn, ekki öfugt. Hluti af þessum vanda er vegna þess að vatn flýtur ofan á sýrunni vegna minni eðlisþyngdar. Þar sem vötnun brennisteinssýrunnar er hagstæð varmafræðilega er hún mjög hentug til ýmissar þurrkunar. Hún er til dæmis notuð til þess að þurrka hina og þessa ávexti.

Brennisteinssýra er svo vatnssækin að hún bókstaflega rýfur vetnis- og súrefnisatóm úr öðrum efnum. Til dæmis mun það að blanda saman brennisteinssýru og glúkósa (C6H12O6) gefa af sér kolefni og vatn (sem þynnir sýruna). Hvarfið er C6H12O6 → 6C + 6H2O.

Súrt regn inniheldur meðal annars brennisteinssýru.


Framleiðsla

Sú aðferð sem er notuð í framleiðslu á brennisteinssýru til iðnaðar heitir Contact aðferðin. Hún notar vanadíum(V) oxíð sem hvata. Aðferðin er í þremur skrefum:

  1. Undirbúningur og hreinsun SO2 og súrefnis.
    • Hreinsun súrefnis og SO2 er nauðsynleg til að koma í veg fyrir hvataeitrun (hindrun virkni hvatanna). Því næst er gasið þvegið með vatni og þurrkað með brennisteinssýru.
    • Til þess að spara orku er hvarfblandan hituð með varmanum sem losnar úr næsta þrepi.
  2. Hvötuð oxun SO2 yfir í SO3
    • Efnaformúla hvarfsins er 2SO2 (g) + O2 (g) 2 SO3 (g)
    • Til þess að auka hraða hvarfsins er hafður hár hiti (450 °C) og hár þrýstingur (200 kPa eða 2 atm). Einnig er notaður hvatinn V2O5. Þessi háttur er hafður á til þess að tryggja 95% heimtur.
  3. Hvarf SO3 yfir í brennisteinssýru
    • Hið heita SO3 er síðan leyst upp í brennisteinssýru til þess að fá rjúkandi brennisteinssýru. Hvarfið er H2SO4 (l) + SO3 (g) → H2S2O7 (l)
    • Ekki væri raunhæft að leysa SO3 beint upp í vatni vegna hversu útvermið hvarfið er. Gufa myndast í stað vökva.
    • Rjúkandi brennisteinssýran er þynnt með vatni og fæst þá fullsterk brennisteinssýra. Formúla hvarfsins er H2S2O7 (l) + H2O(l) → 2 H2SO4 (l)

Snið:Tengill ÚG