„Sveppir“: Munur á milli breytinga

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip
m Tók aftur breytingar 194.144.249.6 (spjall), breytt til síðustu útgáfu Luckas-bot
Lína 1: Lína 1:
{{Taxobox
. og pasta
| color = lightblue
| name = Sveppir
| image = Fungus on log.jpg
| image_width = 250px
| domain = [[Heilkjörnungar]] (''[[Eukaryota]]'')
| regnum = '''Sveppir''' (''[[Fungi]]'')
| regnum_authority = [[Carolus Linnaeus|L.]], 1753
| subdivision_ranks = Skiptingar
| subdivision =
* [[Kytrusveppir]] (''[[Chytridiomycota]]'')
* [[Vankynssveppir]] (''[[Deuteromycota]]'')
* [[Oksveppir]] (''[[Zygomycota]]'')
* ''[[Glomeromycota]]''
* [[Asksveppir]] (''[[Ascomycota]]'')
* [[Kólfsveppir]] (''[[Basidiomycota]]'')
}}
'''Sveppir''' ([[fræðiheiti]]: ''fungi'', [[eintala]]: ''fungus'') eru um margt sérstæðar [[lífvera|lífverur]] og því flokkaðir í sitt eigið ríki, svepparíkið. Lengi vel voru þeir samt flokkaðir með [[jurt|plöntum]] enda við fyrstu sýn líkari þeim en dýrum. Grundvallarmunur er þó á sveppum og plöntum: Plöntur eru [[frumbjarga]] og með [[blaðgræna|blaðgrænu]] en sveppir ekki. Þeir passa heldur ekki í hóp með dýrum vegna þess að þeir draga í sig næringu í stað þess að melta hana og þeir hafa [[frumuveggur|frumuvegg]]. Tiltölulega stutt er síðan sveppir voru færðir úr plönturíkinu og í sitt eigið ríki. Sveppir geta tekið yfir mjög stór svæði; það sem étið er af sveppnum, hatturinn (aldinið), eru einungis kynfæri sveppþráðakerfis sem er ofan í jörðinni, stundum á margra [[hektari|hektara]] svæði. Sveppir eru margir [[fjölfruma]] og vaxa þræðirnir í endann, en [[ger]] er ágætt dæmi um [[einfruma]] svepp. Sumir sveppir lifa í samlífi með bakteríum og þörungum (sjá [[fléttur]]), aðrir tengjast rótarendum plantna og mynda með þeim svepprót.
Á [[Ísland]]i eru til um 550 [[tegundir]] kólfsveppa sem geta orðið það stórir að vel má sjá þá með berum augum. Suma þeirra má borða en aðrir eru eitraðir. Þegar sveppir eru tíndir verður alltaf að ganga vel úr skugga um að um óeitraðar sveppategundir sé að ræða, að þeir séu bragðgóðir og óskemmdir. Í heiminum öllum eru um 1.000 sveppategundir ætar en það er aðeins lítill hluti þeirra 30.000 tegunda kólfsveppa og 33.000 tegunda asksveppa sem þekktar eru. Alls eru þekktar nálægt 80.000 tegundir sveppa í heiminum en talið er líklegt að tegundir sveppa séu um 1.5 milljónir talsins.

Ítarlegasta umfjöllun um sveppi á Íslandi er í ''Sveppabókinni'', eftir Helga Hallgrímsson.

== Tengt efni ==
* [[Ætisveppir]]

== Heimildir ==
* [[Helgi Hallgrímsson]]. (2010). ''Sveppabókin. Íslenskir sveppir og sveppafræði''. Skrudda, Reykjavík.
* Helgi Hallgrímsson. (1979). ''Sveppakverið''. Garðyrkjufélag Íslands, Reykjavík.

{{Stubbur|líffræði}}

{{Tengill ÚG|lt}}

[[Flokkur:Sveppir]]

{{Tengill GG|de}}
{{Tengill GG|sv}}

[[af:Swam]]
[[als:Pilze]]
[[am:ፈንገስ]]
[[an:Fungi]]
[[ar:فطر]]
[[ast:Fungi]]
[[az:Göbələklər]]
[[bat-smg:Kremblē]]
[[be:Грыбы]]
[[be-x-old:Грыбы]]
[[bg:Гъби]]
[[bn:ছত্রাক]]
[[bs:Gljive]]
[[ca:Fong]]
[[cs:Houby]]
[[cv:Кăмпа]]
[[cy:Ffwng]]
[[da:Svampe]]
[[de:Pilze]]
[[el:Μύκητας]]
[[en:Fungus]]
[[eo:Fungoj]]
[[es:Fungi]]
[[et:Seened]]
[[eu:Onddo]]
[[ext:Fungi]]
[[fa:قارچ]]
[[fi:Sienet]]
[[fiu-vro:Siin]]
[[fo:Soppar]]
[[fr:Fungi]]
[[frr:Hünjmotsen]]
[[ga:Fungas]]
[[gd:Balgan]]
[[gl:Fungo (bioloxía)]]
[[gn:Urupe]]
[[gv:Fungys]]
[[he:פטריות]]
[[hi:फफूंद]]
[[hif:Fungus]]
[[hr:Gljive]]
[[hsb:Hriby]]
[[ht:Chanpiyon]]
[[hu:Gombák]]
[[id:Fungi]]
[[it:Fungi]]
[[ja:菌類]]
[[jv:Fungi]]
[[ka:სოკოები]]
[[kn:ಶಿಲೀಂಧ್ರ]]
[[ko:균계]]
[[la:Fungi]]
[[lb:Pilzeräich]]
[[lij:Fungi]]
[[lmo:Fungi]]
[[ln:Liyɛbú]]
[[lt:Grybai]]
[[lv:Sēnes]]
[[mdf:Панга]]
[[mk:Габа]]
[[ml:പൂപ്പൽ]]
[[mr:बुरशी]]
[[ms:Kulat]]
[[myv:Пангт]]
[[nah:Nanacatl]]
[[nds:Poggenstöhl]]
[[ne:ढुसी]]
[[nl:Schimmels]]
[[nn:Sopp]]
[[no:Sopper]]
[[oc:Mycota]]
[[pam:Fungus]]
[[pl:Grzyby]]
[[pnb:فنگس]]
[[pt:Fungi]]
[[qu:K'allampa]]
[[ro:Regnul Fungi]]
[[ru:Грибы]]
[[rue:Грибы]]
[[sah:Тэллэйдэр]]
[[sc:Cordolinu]]
[[scn:Funci]]
[[se:Guobbarat]]
[[sh:Gljiva]]
[[simple:Fungus]]
[[sk:Huby]]
[[sl:Glive]]
[[so:Boqoshaa]]
[[sr:Гљиве]]
[[stq:Poagenstoule (Riek)]]
[[sv:Svampar]]
[[sw:Kuvu]]
[[szl:Grziby]]
[[ta:பூஞ்சை]]
[[te:శిలీంధ్రం]]
[[th:เห็ดรา]]
[[tl:Halamang-singaw]]
[[to:Talingelinga]]
[[tr:Mantarlar]]
[[tt:Гөмбәләр]]
[[udm:Губи]]
[[ug:زەمبۇرۇغ]]
[[uk:Гриби]]
[[vec:Funghi]]
[[vi:Nấm]]
[[wa:Tchampion]]
[[war:Fungus]]
[[xal:Теңгрин ки]]
[[yi:שוואם]]
[[yo:Èbu]]
[[zh:真菌]]
[[zh-min-nan:Chin-khún]]

Útgáfa síðunnar 7. apríl 2011 kl. 11:58

Sveppir

Vísindaleg flokkun
Veldi: Heilkjörnungar (Eukaryota)
Ríki: Sveppir (Fungi)
L., 1753
Skiptingar

Sveppir (fræðiheiti: fungi, eintala: fungus) eru um margt sérstæðar lífverur og því flokkaðir í sitt eigið ríki, svepparíkið. Lengi vel voru þeir samt flokkaðir með plöntum enda við fyrstu sýn líkari þeim en dýrum. Grundvallarmunur er þó á sveppum og plöntum: Plöntur eru frumbjarga og með blaðgrænu en sveppir ekki. Þeir passa heldur ekki í hóp með dýrum vegna þess að þeir draga í sig næringu í stað þess að melta hana og þeir hafa frumuvegg. Tiltölulega stutt er síðan sveppir voru færðir úr plönturíkinu og í sitt eigið ríki. Sveppir geta tekið yfir mjög stór svæði; það sem étið er af sveppnum, hatturinn (aldinið), eru einungis kynfæri sveppþráðakerfis sem er ofan í jörðinni, stundum á margra hektara svæði. Sveppir eru margir fjölfruma og vaxa þræðirnir í endann, en ger er ágætt dæmi um einfruma svepp. Sumir sveppir lifa í samlífi með bakteríum og þörungum (sjá fléttur), aðrir tengjast rótarendum plantna og mynda með þeim svepprót. Á Íslandi eru til um 550 tegundir kólfsveppa sem geta orðið það stórir að vel má sjá þá með berum augum. Suma þeirra má borða en aðrir eru eitraðir. Þegar sveppir eru tíndir verður alltaf að ganga vel úr skugga um að um óeitraðar sveppategundir sé að ræða, að þeir séu bragðgóðir og óskemmdir. Í heiminum öllum eru um 1.000 sveppategundir ætar en það er aðeins lítill hluti þeirra 30.000 tegunda kólfsveppa og 33.000 tegunda asksveppa sem þekktar eru. Alls eru þekktar nálægt 80.000 tegundir sveppa í heiminum en talið er líklegt að tegundir sveppa séu um 1.5 milljónir talsins.

Ítarlegasta umfjöllun um sveppi á Íslandi er í Sveppabókinni, eftir Helga Hallgrímsson.

Tengt efni

Heimildir

  • Helgi Hallgrímsson. (2010). Sveppabókin. Íslenskir sveppir og sveppafræði. Skrudda, Reykjavík.
  • Helgi Hallgrímsson. (1979). Sveppakverið. Garðyrkjufélag Íslands, Reykjavík.
  Þessi líffræðigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.


Snið:Tengill ÚG

Snið:Tengill GG Snið:Tengill GG