„Kalín“: Munur á milli breytinga
m r2.5.1) (robot Bæti við: ta:பொட்டாசியம் Breyti: sq:Kalium |
m r2.6.3) (robot Bæti við: hif:Potassium Breyti: sq:Kaliumi |
||
Lína 75: | Lína 75: | ||
[[he:אשלגן]] |
[[he:אשלגן]] |
||
[[hi:पोटैशियम]] |
[[hi:पोटैशियम]] |
||
[[hif:Potassium]] |
|||
[[hr:Kalij]] |
[[hr:Kalij]] |
||
[[ht:Potasyòm]] |
[[ht:Potasyòm]] |
||
Lína 119: | Lína 120: | ||
[[sk:Draslík]] |
[[sk:Draslík]] |
||
[[sl:Kalij]] |
[[sl:Kalij]] |
||
[[sq: |
[[sq:Kaliumi]] |
||
[[sr:Калијум]] |
[[sr:Калијум]] |
||
[[stq:Kalium]] |
[[stq:Kalium]] |
Útgáfa síðunnar 4. mars 2011 kl. 07:38
Natrín | |||||||||||||||||||||||||
Kalín | Kalsín | ||||||||||||||||||||||||
Rúbidín | |||||||||||||||||||||||||
|
Kalín eða kalíum (latína: kalium úr arabísku: القَلْيَه al-qalyah „jurtaaska“, orðið alkalí er af sömu rót) er frumefni með efnatáknið K og er númer nítján í lotukerfinu. Þetta er mjúkur, silfurhvítur málmkenndur alkalímálmur sem í náttúrunni finnst aðeins sem jónískt salt, bundinn öðrum frumefnum í sjó og mörgum steinefnum.
Kalín er nauðsynlegt fyrir virkni fruma í öllum lífverum og finnst því í vefjum bæði dýra og jurta, sérstaklega í jurtafrumum þar sem mestur þéttleiki kalíns er í ávöxtum. Kalín oxast fljótt í lofti, er mjög hvarfgjarnt, þá sérstaklega í snertingu við vatn, og líkist natríni efnafræðilega.
Almenn einkenni
Kalín hefur minni eðlismassa en vatn og er annar léttasti málmurinn á eftir litíni. Það er mjúkt, fast efni sem að hægt er að skera auðveldlega með hníf og er silfrað á litinn þegar yfirborðið er tært. Það oxast hratt þegar það kemst í snertingu við loft og verður því að geyma það í jarð- eða steinolíu.
Líkt og aðrir alkalímálmar hvarfast kalín af miklum krafti í vatni og myndar þá vetni. Ef því er dýft í vatn getur kviknað í því sjálfkrafa. Sölt þess gefa frá sér fjólubláan lit ef þau eru sett í eld.
Notkun
- Kalínoxíð er aðallega notað í áburð.
- Kalínhýdroxíð er mikilvægt iðnaðarefni notað sem sterkur lútur.
- Saltpétur (KNO3) er notaður í byssupúður.
- Kalínkarbónat (K2CO3), einnig þekkt sem pottaska, er notað í framleiðslu á gleri.
- Gler sem er meðhöndlað með kalíni í vökvaformi er mun sterkara en venjulegt gler.
- NaK, málmblanda natríns og kalíns, er notað sem varmaleiðandi efni.
- Kalín er nauðsynlegt vexti jurta og finnst í flestum tegundum jarðvegs.
- Í frumum dýra er kalínjón nauðsynleg til að halda frumunum á lífi (sjá kalínjónadæla).
- Kalínklóríð er notað sem staðgengill fyrir matarsalt og einnig til að stöðva hjartað, eins og til dæmis í hjartaskurðlækningum eða í aftökum með banvænum lyfjaskammti.
- Ofuroxíðið KO2 er notað sem færanleg uppspretta súrefnis og sem koltvíoxíðgleypir. Það er nytsamlegt í færanlegum öndunartækjum.