Ríki

Sjá greinina ríki fyrir flokkunarfræðilegt ríki.

Sjá einnig aðgreiningarsíðuna fyrir orðið ríki með ákveðnum greini.

Ríki er samtök stjórnmálastofnana sem hefur umboð ákveðins fólksfjölda til þess að búa til lög og vald til þess að framfylgja þeim á ákveðnu landsvæði. Oftast er notuð skilgreining Max Webers að ríki hafi einokun á lögmætri valdbeitingu á afmörkuðu landsvæði. Í þessu samhengi er talað um fullveldi ríkja. Innlent fullveldi hefur ríki ef íbúar þess líta á það sem lögmætt. Alþjóðlegt fullveldi hefur ríki hljóti það einnig slíka viðurkenningu frá samfélagi þjóðanna. Ríki getur tilheyrt sambandsríki sem hefur miðstýrða ríkisstjórn yfir sér. Dæmi um slík sambandsríki eru Bandaríkin og Þýskaland.

Ríkjaskipulagið sem nú er útbreitt um allan heim þróaðist yfir langan tíma. Með Vestfalíufriðnum við lok Þrjátíu ára stríðsins árið 1648 er almennt nokkur sátt um að marka megi upphaf nútímalegs ríkjaskipulags. Þá var gerður sáttmáli um að ráðamenn eins lands myndu ekki íhlutast í málefnum annars heldur virða landamæri þess, eins konar fullveldisregla. Sér í lagi í Evrópu jókst í hópi ríkja á næstu öldum.

Eftir fyrri heimsstyrjöldin var Þjóðabandalagið stofnað, með það að augnamiði að sameina hagsmuni ríkja og tryggja að ófriður endurtæki sig ekki. Þá var það samþykkt að þjóðir heims hefðu sjálfsákvörðunarrétt. Þjóðabandalaginu tókst ekki ætlunarverk sitt, óeining ríkti um starf þess. Eftir seinni heimsstyrjöldina voru Sameinuðu þjóðirnar stofnaðar. Nýlenduveldin urðu þá flest að láta af nýlendustefnu sinni og hlutu margar þjóðir í Afríku og Asíu sjálfstæði á næstu árum og áratugum.

Tengt efni

• Borgríki
• Land
• Ríkisstjórn
• Stjórnarfar
• Þjóð
• Þjóðríki
• Listi yfir fullvalda ríki

  Þessi grein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.