„Fasismi“: Munur á milli breytinga

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Efni eytt Efni bætt við
ArthurBot (spjall | framlög)
m robot Bæti við: krc:Фашизм
AdalDrottinn (spjall | framlög)
mEkkert breytingarágrip
Lína 1: Lína 1:
[[Mynd:Fasces2.png|thumb|right| [[Vandsveinn|Axarvöndurinn]] var tákn valdumboðs í [[Rómaveldi]]. Hann var gerður að tákni fasistahreyfinga um alla Evrópu.]]
[[Mynd:Fasces2.png|thumb|right| [[Vandsveinn|Axarvöndurinn]] var tákn valdumboðs í [[Rómaveldi]]. Hann var gerður að tákni fasistahreyfinga um alla Evrópu.]]
'''Fasismi''' (''fascismo'' á [[Ítalska|ítölsku]]), var stjórnmálahreyfing sem á upptök sín á [[Ítalía|Ítalíu]] frá [[1922]] til [[1943]] þegar fasistar, undir stjórn [[Benito Mussolini]], voru við völd á Ítalíu. Nafnið er dregið af [[latína|latneska]] orðinu ''fascis'' sem merkir „knippi“ ( [[vandsveinn|axarvöndur]]) og á uppruna sinn í litlum hópum uppgjafarhermanna úr [[Fyrri heimsstyrjöldin]]ni og atvinnulausra ungmenna (''Fasci italiani di combattimento'' - bókst. „ítölsk bardagaknippi“) sem tókust á við [[jafnaðarstefna|jafnaðarflokkana]] og samtök verkafólks á þeim umrótstímum sem fylgdu í kjölfar styrjaldarinnar. Þessir hópar fengust við skipuleg [[verkfall]]sbrot þegar allsherjarverkföll lömuðu einhver svið þjóðlífsins, líkt og oft gerðist á þessum tímum, og reyndu að hleypa upp baráttufundum verkalýðsfélaga og vinstriflokka með ólátum og slagsmálum.
'''Fasismi''' (''fascismo'' á [[Ítalska|ítölsku]]), er stjórnmálastefna sem á upptök sín á [[Ítalía|Ítalíu]] frá [[1922]] til [[1943]] þegar fasistar, undir stjórn [[Benito Mussolini]], voru við völd á Ítalíu. Nafnið er dregið af [[latína|latneska]] orðinu ''fascis'' sem merkir „knippi“ ( [[vandsveinn|axarvöndur]]) og á uppruna sinn í litlum hópum uppgjafarhermanna úr [[Fyrri heimsstyrjöldin]]ni og atvinnulausra ungmenna (''Fasci italiani di combattimento'' - bókst. „ítölsk bardagaknippi“) sem tókust á við [[jafnaðarstefna|jafnaðarflokkana]] og samtök verkafólks á þeim umrótstímum sem fylgdu í kjölfar styrjaldarinnar. Þessir hópar fengust við skipuleg [[verkfall]]sbrot þegar allsherjarverkföll lömuðu einhver svið þjóðlífsins, líkt og oft gerðist á þessum tímum, og reyndu að hleypa upp baráttufundum verkalýðsfélaga og vinstriflokka með ólátum og slagsmálum.


Fasisma mætti flokka sem andkommúníska stjórnmálahreyfingu eða -flokk sem notast við herafl eða lögreglu til að halda uppi aga. Fasistar sóttu ýmislegt til [[Bolsévismi|bolsévismans]], svo sem [[flokksræði]] þar sem aðeins einn flokkur situr á þingi og mikil afskipti [[ríkisvald]]sins af atvinnulífinu, þar með talið [[þjóðnýting]]u heilla iðngreina, svo sem [[orkuiðnaður|orkuiðnaðarins]] og [[fjölmiðill|fjölmiðla]]. Að auki einkenndist orðræða fasismans af mikilli [[þjóðernishyggja|þjóðernishyggju]] og [[kynþáttahyggja|kynþáttahyggju]] sem ásamt tilhneigingar til [[heimsvaldastefna|útþenslustefnu]] gat leitt til þversagnarkenndra niðurstaðna þegar t.d. þeir sem aðhylltust fasisma í einu landi lentu í þeirri stöðu að nágranni þeirra hugðist leggja land þeirra undir sig í nafni sömu stefnu.
Fasisma mætti flokka sem andkommúníska stjórnmálahreyfingu eða -flokk sem notast við herafl eða lögreglu til að halda uppi aga. Fasistar sóttu ýmislegt til [[Bolsévismi|bolsévismans]], svo sem [[flokksræði]] þar sem aðeins einn flokkur situr á þingi og mikil afskipti [[ríkisvald]]sins af atvinnulífinu, þar með talið [[þjóðnýting]]u heilla iðngreina, svo sem [[orkuiðnaður|orkuiðnaðarins]] og [[fjölmiðill|fjölmiðla]]. Að auki einkenndist orðræða fasismans af mikilli [[þjóðernishyggja|þjóðernishyggju]].


„Fasískar“ stjórnmálahreyfingar, þar á meðal [[nasismi]], dreifðist um [[Evrópa|Evrópu]] á [[millistríðsárin|millistríðsárunum]] [[1918]] - [[1939]]. Fasískar hreyfingar náðu völdum um lengri eða skemmri tíma í mörgum löndum Evrópu, þar á meðal í [[Þýskaland]]i, [[Austurríki]], [[Ungverjaland]]i, [[Rúmenía|Rúmeníu]], á [[Spánn|Spáni]] og í [[Portúgal]]. Fasistaflokkar voru líka stofnaðir í [[Bretland]]i og [[BNA|Bandaríkjunum]] en náðu ekki vinsældum.
„Fasískar“ stjórnmálahreyfingar, þar á meðal [[nasismi]], dreifðist um [[Evrópa|Evrópu]] á [[millistríðsárin|millistríðsárunum]] [[1918]] - [[1939]]. Fasískar hreyfingar náðu völdum um lengri eða skemmri tíma í mörgum löndum Evrópu, þar á meðal í [[Þýskaland]]i, [[Austurríki]], [[Ungverjaland]]i, [[Rúmenía|Rúmeníu]], á [[Spánn|Spáni]] og í [[Portúgal]]. Fasistaflokkar voru líka stofnaðir í [[Bretland]]i og [[BNA|Bandaríkjunum]] en náðu ekki vinsældum.

Útgáfa síðunnar 11. apríl 2010 kl. 22:14

Axarvöndurinn var tákn valdumboðs í Rómaveldi. Hann var gerður að tákni fasistahreyfinga um alla Evrópu.

Fasismi (fascismo á ítölsku), er stjórnmálastefna sem á upptök sín á Ítalíu frá 1922 til 1943 þegar fasistar, undir stjórn Benito Mussolini, voru við völd á Ítalíu. Nafnið er dregið af latneska orðinu fascis sem merkir „knippi“ ( axarvöndur) og á uppruna sinn í litlum hópum uppgjafarhermanna úr Fyrri heimsstyrjöldinni og atvinnulausra ungmenna (Fasci italiani di combattimento - bókst. „ítölsk bardagaknippi“) sem tókust á við jafnaðarflokkana og samtök verkafólks á þeim umrótstímum sem fylgdu í kjölfar styrjaldarinnar. Þessir hópar fengust við skipuleg verkfallsbrot þegar allsherjarverkföll lömuðu einhver svið þjóðlífsins, líkt og oft gerðist á þessum tímum, og reyndu að hleypa upp baráttufundum verkalýðsfélaga og vinstriflokka með ólátum og slagsmálum.

Fasisma mætti flokka sem andkommúníska stjórnmálahreyfingu eða -flokk sem notast við herafl eða lögreglu til að halda uppi aga. Fasistar sóttu ýmislegt til bolsévismans, svo sem flokksræði þar sem aðeins einn flokkur situr á þingi og mikil afskipti ríkisvaldsins af atvinnulífinu, þar með talið þjóðnýtingu heilla iðngreina, svo sem orkuiðnaðarins og fjölmiðla. Að auki einkenndist orðræða fasismans af mikilli þjóðernishyggju.

„Fasískar“ stjórnmálahreyfingar, þar á meðal nasismi, dreifðist um Evrópu á millistríðsárunum 1918 - 1939. Fasískar hreyfingar náðu völdum um lengri eða skemmri tíma í mörgum löndum Evrópu, þar á meðal í Þýskalandi, Austurríki, Ungverjalandi, Rúmeníu, á Spáni og í Portúgal. Fasistaflokkar voru líka stofnaðir í Bretlandi og Bandaríkjunum en náðu ekki vinsældum.

  Þessi sögugrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.

Snið:Tengill ÚG

Snið:Tengill GG Snið:Tengill GG