„Jörundur hundadagakonungur“: Munur á milli breytinga

Fletta í gegnum breytingarskrá

← Eldri breyting Nýrri breyting →

Efni eytt Efni bætt við

MyndræntWiki-texti

Innfellt

Útgáfa síðunnar 4. febrúar 2010 kl. 11:01

Jörundur er Hommi og er elskandi með Axel Emin Özkan!!

@@ Lína 1: / Lína 1: @@
+Jörundur er Hommi og er elskandi með Axel Emin Özkan!!
-[[Mynd:Jorgenjorgenson.jpg|thumb|250xp|'''Jørgen Jørgensen''']]
-'''Jørgen Jørgensen''' (fæddur [[1780]] í [[Kaupmannahöfn]] í [[Danmörk]]u – látinn [[20. janúar]] [[1841]] í [[Hobart]] í [[Tasmanía|Tasmaníu]]), sem í [[talmál|daglegu tali]] er kallaður '''Jörundur hundadagakonungur''', var danskur að uppruna og ólst upp í [[Danmörk]]u.
-Hann var mikill ævintýramaður og ógæfumaður. Hann bjó í [[Bretland]]i framan af og dáðist að öllu, sem enskt var. Síðar þvældist hann inn í [[Ísland]]sævintýri sitt og varð þar [[konungur]] um nokkurra vikna skeið og er viðurnefni hans á Íslandi dregið af því að hann var konungur um [[hundadagar|hundadagana]]. Eftir að hann var fluttur aftur til Bretlands var hann meira og minna [[fangi]], vegna þess að hann var forfallinn [[spilafíkn|spilafíkill]] og greiddi sjaldan skuldir sínar. Að lokum var hann fluttur sem fangi til [[Ástralía|Ástralíu]]. Hann fékk frelsi nokkrum árum áður en hann dó.
-Ýmsir telja að sjálfstæðisbrölt hans á Íslandi hafi haft áhrif á þá menn sem nokkrum áratugum síðar hófu [[Sjálfstæðisbarátta Íslendinga|sjálfstæðisbaráttuna]], sem að lokum leiddi til sjálfstæðis Íslands.
-== Nám og störf ==
-Jørgen Jørgensen var sonur konunglegs úrsmiðs í [[Kaupmannahöfn]], sem var mikils metinn maður. Vegna þess að drengurinn var haldinn mótþróa gegn því [[skólanám]]i, sem honum var ætlað, sendi faðir hans hann á sjóinn og kom honum í [[siglingar]] og nám í [[siglingafræði]] á breskum [[kaupskip]]um þegar hann var um 15 ára aldur. Hann var fullnuma fyrir tvítugt. Þá gekk hann í breska flotann og var á nokkrum [[herskip]]um. Eftir það á kaupskipum og [[rannsóknarskip]]um, sem sigldu til [[Ástralía|Ástralíu]]. Hann var á skipinu Lady Nelson, sem fann sundið á milli meginlands Ástralíu og Van Diemens-lands, eins og [[Tasmanía]] hét þá. Síðar varð hann fyrsti stýrimaður á Lady Nelson og flutti skipið fanga frá [[Bretland]]i til Ástralíu. Einnig voru framkvæmdar mælingar við strendur Ástralíu. Eftir þetta varð hann [[skipstjóri]] á [[selveiðiskip]]i og svo [[stýrimaður]] á [[hvalveiðiskip]]i. Þannig þvældist hann um mikinn hluta heimsins til sumarsins [[1806]] er hann kom til [[London]]. Þar tókst honum að komast í kynni við mennta- og vísindafrömuðinn Sir [[Joseph Banks]], sem var góðkunningi konungsins og ráðgjafi hans í vísindalegum málefnum. Vináttu þeirra lauk eftir Íslandsævintýri Jörundar nokkrum árum síðar.
-Eftir þetta fór hann til [[Kaupmannahöfn|Kaupmannahafnar]], sem hann hafði ekki séð síðan á [[unglingsár]]um sínum. Hann fyrirleit [[Danmörk]]u og hélt uppi vörnum fyrir [[England]], sem öðrum Dönum var mjög í nöp við á þessum tíma. Um þessar mundir, árið 1807, gerðu bresk herskip árás á Kaupmannahöfn og hertóku borgina eftir þriggja vikna umsátur. Sex vikum síðar héldu Bretarnir heim. Þá sögðu Danir Englandi stríð á hendur og allir Danir á aldrinum 18 til 50 ára voru gerðir [[Herskylda|herskyldir]] og þar með sat Jørgensen fastur. Sem reyndur sjómaður og [[skipstjórnandi]] var hann skikkaður til að gerast skipstjóri á dönsku herskipi sem hét ''Admiral Juul''. Honum þótti lítið til skipsins koma. Hann fékk skipanir um að sigla til [[Frakkland]]s og sækja herlið. Þess í stað dólaði hann meðfram ströndum Englands þar til hann var hertekinn. Eftir þetta var hann talinn [[föðurlandssvikari]] í Danmörku og réttdræpur ef hann kæmi þangað. Hann fékk að ganga laus í [[London]] gegn [[heiðursmannsloforð]]i um að strjúka ekki, en aðrir úr áhöfn ''Admiral Juul'' sátu í fangelsi sem [[Stríðsfangi|stríðsfangar]].
-== Íslandsferðir ==
-Átta mánuðum síðar lagði hann í för sína til [[Ísland]]s. Hún var farin í þeim tilgangi að kaupa [[tólg]] eða [[mör]] á Íslandi til [[sápugerð]]ar. Jörundur laug sig inn á sápukaupmanninn [[Samuel Phelps]] og kvaðst hafa sambönd á Íslandi. Hann greindi honum ekki frá því að hann væri stríðsfangi í [[farbann]]i. Skipið ''Clarence'' var tekið á leigu til fararinnar. Jörundur fór með sem [[túlkur (starf)|túlkur]], en fulltrúi Phelps hét Savignac. Þeir sigldu frá [[Liverpool]] í [[desember]] og komu til [[Hafnarfjörður|Hafnarfjarðar]] í [[janúar]]. Þar var þeim algjörlega bönnuð öll [[verslun]] við Íslendinga, þrátt fyrir þá staðreynd að þeir voru allslausir og dönsk sigling hafði ekki borist vegna stríðsins við England. Hélt svo ''Clarence'' til baka án kaupskapar á Íslandi og kom til Englands í [[apríl]].
-Nú var ráðgerð ný [[ferð]]. Að þessu sinni var Phelps sápukaupmaður með í för og var hann studdur af Sir Joseph Banks og jafnvel af [[flotamálaráðuneyti]]nu og [[verslunarráðuneyti]]nu. Phelps lánaði Jörundi 1000 [[sterlingspund|pund]] til þess að losa hann úr [[skuld]]um, en um leið tókst Jörundi að slá hina og þessa kunningja sína um 360 pund að [[lán]]i, svo að hann var með fullar hendur fjár. Að þessu sinni hét skipið ''Margaret & Anne'' og var látið úr höfn frá [[Gravesend]] snemma laugardags þann [[3. júní]] [[1809]]. Skipið kom til [[Reykjavík]]ur miðvikudaginn [[21. júní]]. [[Trampe greifi]] bannaði alla verslun við þá að viðlagðri [[dauðarefsing]]u, þó svo að breskt [[herskip]] hefði verið í [[Reykjavík]] nokkrum dögum fyrr og lofaði hann skipherra þess að ''Margaret & Anne'' fengi leyfi til verslunar. Af þessum sökum gerðu þeir Jörundur, Phelps og Savignac byltinguna frægu. Ennþá var Bretunum ókunnugt um að Jörundur væri [[stríðsfangi]] í [[Bretland]]i og hefði ekki mátt yfirgefa [[London]] á sínum tíma.
-== Byltingin ==
-{{wikiheimild|Höfundur:Jörundur hundadagakonungur|Jörundi hundadagakonungi}}
-Trampe greifi, sem var æðsti fulltrúi danskra yfirvalda á þessum tíma var handtekinn sunnudaginn [[25. júní]] og geymdur um borð í ''Margaret & Anne''. Mánudaginn þann [[26. júní]] [[1809]] voru hengdar upp tvær auglýsingar undirritaðar af Jörundi. Sú fyrri var í 11 liðum undir fyrirsögninni PROCLAMATION (sem er enska og þýðir „yfirlýsing“) og var svohljóðandi:
-<div style="background: #EEEEEE; border: 1px solid #cccccc; padding: 2em; margin: 2em; font-style: italic;">
-# Allur danskur myndugleiki er upphafinn á Íslandi.
-# Allir Danskir ellegar faktórar, sem standa í sambandi með dönskum handelshúsum, skulu vera hver í sínu húsi og ekki upp á nokkurn máta láta sjá sig á götunum, heldur ekki að hafa samtal, eða senda skrifleg eða munnleg boð hver til annars né taka á móti slíku án þess að þeir hafi leyfi þar til.
-# Allir danskir embættismenn skulu vera um kyrt í sínu eigin húsi, og eru undir sömu skilmálum sem hinir í undangangandi paragraph.
-# Allslags vopn án undantekningar, svo sem byssur, pístólur, korðar, lángir knífar (Dolk) eður ammunition skulu án tafar afhendast.
-# Sé svo að nokkur af landsins innbyggjurum, kvenfólk eða börn, skulu fara sendiferð milli Danskra án leyfis, eiga þeir að straffast sem stjórnarstandsins fjandmenn, samt sem áður, ef barnið ekki veit af, að það hafi drýgt yfirsjón, þá skal sú persóna, sem sendi það, straffast í þess stað.
-# Allir lyklar til opinberra, einnig privat pakkhúsa og krambúða, skulu afhendast; allir peningar og bankoseðlar, sem annaðhvort tilheyra kónginum ellegar þeim faktórum, sem eru í sambandi með dönskum höndlunarhúsum, skulu geymast strax undir loku og lás og lyklarnir afhendast ásamt öllum reikningskapar bókum, protokollum og pappírum, sem tilheyra kónginum og faktórum, er meðhöndlast upp á líkan máta.
-# Til að uppfylla þessi boð gefst yður hér í Reykjavík hálfur þriðji tími, í Hafnarfirði 12 tímar, en síðar meir skal nauðsynleg ráðstöfun ské á öðrum fjærliggjandi stöðum.
-# Allir innfæddir, börn og kvenfólk, hverir sem eru og hverjum sem til heyra, - allir innfæddir embættismenn, - hafa fyrir eingu að óttast, og skulu meðhöndlast á bezta hátt, þó með því skilyrði, að þeir ekki brjóti gegn áðurnefndum skipunum.
-# Sé þessum vorum boðum strax að fullu hlýtt, mun það að miklum hluta hlífa við óþarfa mælgi og blóðsúthellingu, en skyldi einn eður annar, hver sem er, breyta öðruvísi en hér er fyrirskipað verður hann að skyndingu fastur settur, heimtast fyrir stríðsrétt, og á að skjótast innan tveggja tíma, ef hann hefir brotið.
-# Þegar öllu hér að framan skrifuðu er fram fylgt, verður útgefin opinber auglýsing, af hverju Íslenzkir munu fá að sanna, að ekkert annað er tilgangurinn hér við en þeirra eigið gagn, og að þetta er fyrirtekið einungis til að gera þá vissa um frið og fullsælu, er Íslendingar munu varla hafa þekt á hinum seinni árum.
-# Þessi auglýsing skal verða skriflega til kynna gefin, hvar sem verður, svo Íslenzkir fái séð, að ekkert verði gert, er hindri frjálsræði þeirra, eður á nokkurn hátt (geti) orðið þeim að skaða.
-Geti nokkur með rökum sannað, að einhver hafi brotið á móti þessari auglýsingu, þá skal sá hljóta verðlaun af 50 rd.
-::Reykjavík, þann 26ta Júnii 1809.
-::::::'''Jörgen Jörgensson'''
-</div>
-Seinni auglýsingin var í 20 greinum og hófst þannig: ''Ísland er laust og liðugt frá Danmerkur Ríkisráðum.'' Einnig þessi auglýsing var undirrituð af Jörgen Jörgensen. Þannig var fyrsta sjálfstæðisyfirlýsing Íslands orðin að veruleika. Þann [[11. júlí]] birtist enn ein auglýsing og var fyrsta grein hennar þannig að loknum talsverðum formála: (... Það gjörist þess vegna hérmeð heyrum kunnugt)
-:''1. Að Vér, Jörgen Jörgensen, höfum tekið að Oss Landsins Stjórn sem þess Forsvarsmaður, þartil að regluleg Landstjórn er ákvörðuð, með Fullmagt að færa Stríð og semja Frið við útlenska Stjórnarherra.
-''
-Undirskriftin var: '''''Reykjavík þann 11. júlí 1809, Útgefið undir Vorri Hendi og Signeti, Jörgen Jörgensen, Alls Íslands Verndari og Hæstráðandi til Sjós og Lands.'''''
-[[Varnir]] landsins voru treystar með því að Phelps, sápuframleiðandi, lét byggja [[virki]], sem kallað var [[Phelpsvirki]] á batteríinu niðri á [[Klöpp]], sem var fyrir neðan og vestan fyrrverandi Útvarpshús við [[Skúlagötu]]na í [[Reykjavík]]. Þessi klöpp og umhverfi hennar er nú allt komið undir mikla [[landfylling]]u neðan við Skúlagötu. Í virki þessu áttu að verða sex [[Fallbyssa|fallbyssur]]. Yfir því blakti [[fáni]]nn sem Jörundur hafði sjálfur hannað: Blár, með þrjá hvíta, flatta þorska.
-== Til Bretlands aftur ==
-[[Bylting]]unni lauk eftir tæpa tvo mánuði. [[England|Breska]] [[herskip]]ið Talbot kom inn til [[Hafnarfjörður|Hafnarfjarðar]] og fengu þeir þar [[frétt]]ir af [[ástand]]inu. Hraðaði [[skipstjóri]]nn sér þá til [[Reykjavík]]ur og kallaði Phelps og Jörund fyrir sig. Að kvöldi sama dags tókst Trampe greifa að flýja frá borði á ''Margaret & Anne'' og komst hann um borð í ''Talbot''. Þann [[19. ágúst]] flutti Jörundur sig um borð í ''[[Margaret & Anne]]'' og völdum hans var lokið á [[Ísland]]i. Skipið fór þó ekki af stað til Bretlands næstu daga vegna slæms veðurs. Þann [[22. ágúst]] undirrituðu Jones, skipherra á ''Talbot'', Samuel Phelps, [[Magnús Stephensen]] [[etatsráð]] og [[Stefán Stephensen]] amtmaður samkomulag um að allar auglýsingar og aðgerðir Jörundar skyldu ógildar með öllu. [[25. ágúst]] var svo haldið af stað til [[Bretland]]s og voru bæði Trampe greifi og Jörundur fluttir út nauðugir, Trampe um borð í [[Margaret & Anne]], en Jörgensen um borð í skipinu ''Orion'', sem var skip Trampes. Áhöfn ''Orions'' var fangar um borð í ''Margaret & Anne''. Þeim líkaði vistin illa og kveiktu þeir í ullarfarmi skipsins strax á öðrum degi siglingarinnar. Varð uppi fótur og fit um borð og skipstjórinn var ófær um að halda stjórn. ''Orion'' var talsvert á eftir, en er það bar að, tók Jörundur að sér stjórn hins brennandi skips og reyndi hvað hann gat til að bjarga því, en það var um seinan. Áhöfnin bjargaðist hins vegar öll yfir í ''Orion'', sem nú var snúið til baka til Reykjavíkur. Þetta var mikið björgunarafrek og hlaut Jörundur af þessu nokkurn heiður.
-Nú var umskipað í Reykjavíkurhöfn. ''Talbot'' var ekki farið og tók Jones skipherra Trampe greifa og fleiri um borð í herskipið, en á ''Orion'' voru Jörundur, Phelps og fleiri. ''Orion'' sigldi beina leið til London, en Talbot kom ekki þangað fyrr en tveimur vikum síðar. Skömmu eftir það var Jörundur handtekinn. Ekki fyrir að hafa gert [[uppreisn]]ina á [[Ísland]]i, heldur fyrir að hafa brugðist heiðursmannsloforðinu um að halda kyrru fyrir sem [[stríðsfangi]]. Í [[fangelsi]]nu kynntist hann argasta lýð og meðal annars lærði hann þar [[fjárhættuspil]] og ýmis svindlbrögð og var eftir það forfallinn [[spilafíkn|spilafíkill]]. Eftir fimm vikur í þessu [[fangelsi]] var kveðinn upp [[dómur]] yfir honum. Hann skyldi vera [[fangi]] um borð í [[fangaskipi]] með öðrum [[stríðsfangi|stríðsföngum]]. Kröfum um að framselja hann til [[Danmörk|Danmerkur]] var alfarið hafnað.
-== Fangi ==
-Í [[október]] [[1809]] var Jörgensen fluttur um borð í [[fangaskip]]ið Bahamas. Þetta var frekar lítið skip en þó voru um borð 800 fangar af ýmsu þjóðerni. Margir þeirra voru [[Danmörk|danskir]] stríðsfangar eins og hann, en það var honum frekar andstætt, því að allir Danir voru honum ævareiðir fyrir að láta Breta ná [[herskip]]inu Admiral Juul. Þarna var hann fangi í tæpt ár og notaði tímann til að skrifa, en hann var allafkastamikill [[rithöfundur]], þó að deila megi um gæðin. Hann var látinn laus af skipinu í [[september]] [[1810]] gegn drengskaparheiti um að halda kyrru fyrir í [[Reading, Berkshire|Reading]], sem er smáborg um 65 km vestan við [[London]].
-Í Reading hélt hann áfram [[ritstörf]]um og lét gefa út eftir sig eitt og annað. Hann kom sér í mjúkinn hjá [[yfirstétt]]arfólki, ævinlega tungulipur. Mörgum þótti upphefð í því að fá að kynnast þessum ævintýramanni. Þarna sat hann í farbanni þar til í [[júlí]] [[1811]], að hann var látinn laus. Hann fór beina leið til [[London]] og lifði þar í sukki og svalli og sólundaði öllum eigum sínum og safnaði [[skuld]]um fram á árið [[1812]]. Þá var honum varpað í skuldafangelsi. Þar gengu menn „frjálsir“ en urðu að greiða fyrir veru sína. Í þessu „fangelsi“ hitti hann fyrrum félaga frá Íslandsferðinni, því að þar var Savignac fyrir og hafði það nokkuð gott. En Jörgensen var haldinn slíkri [[spilafíkn]], að í stað þess að greiða skuldir sínar og kaupa sig þannig lausan, spilaði hann öllu fé frá sér hvað eftir annað.
-== Njósnari Breta ==
-Fyrir tilviljanir og heppni tókst honum að ná eyrum valdamanna, sem urðu honum hjálplegir á æðstu stöðum. Honum var falið að gerast [[njósnari]] fyrir Breta á [[meginland]]i [[Evrópa|Evrópu]]. Hafði hann nú fullar hendur fjár og allar skuldir hans voru greiddar fyrir hann. Hann lagðist beint í sukkið aftur og sinnti ekki störfum sínum á meðan utanríkisráðuneytið hélt að hann væri að njósna í Evrópu. Það var ekki fyrr en á miðju ári [[1815]], sem hann fór til að sinna þeim störfum. Þá voru [[Napóleon]]sstríðin í fullum gangi og hann reyndi að ná sambandi við [[Wellington]] hershöfðingja, sem hann hafði kynnst áður, en það tókst ekki. Hann var félaus í [[Frakkland]]i, en átti að vera í [[Þýskaland]]i og þar biðu laun hans. Þangað komst hann með því að ljúga sér út fé hvar sem hann fór. Í [[Berlín]] lifði hann hátt og tókst að komast í mjúkinn hjá aðlinum. Þaðan fór hann til [[Dresden]] og lenti þar enn á ný í spilasolli og að lokum flúði hann skuldir sínar fótgangandi og komst til [[Hamborg]]ar. Bretar voru ánægðir með upplýsingar hans og borguðu honum vel fyrir njósnirnar. Þessu fór fram til [[1817]], en þá fór hann aftur til London. Hann skrifaði [[ritgerð]]ir um [[vörusmygl]] og um [[skattsvik]] og fékk vel greitt fyrir þær frá [[utanríkisráðuneyti]]nu. Hann lét gefa út [[ferðabók]] sína, sem þótti léleg.
-== Newgatefangelsi ==
-Aldrei gat hann haldið sér frá spilum og nú lenti hann í [[fangelsi]] vegna skulda fyrir alvöru. Hann var settur í [[Newgatefangelsi]]ð, sem veitti honum ekkert frelsi eins og hann hafði notið í hinu fyrra. Hann komst í starf á [[sjúkradeild]] fangelsisins og stóð sig vel þar. Þarna var hann í nokkur ár, en [[1821]] í [[nóvember]] var hann látinn laus með því skilyrði að hann yfirgæfi [[Bretland]] áður en [[mánuður]] væri liðinn. Að sjálfsögðu stóð hann ekki við það og breytti í engu lifnaðarháttum sínum. Svo að hann lenti aftur í Newgate í [[október]] [[1822]].
-== Ástralía ==
-Í árslok [[1825]] var Jörgensen fluttur um borð í [[fangaskip]] og var áfangastaður [[Nýja Suður-Wales]]. En hann fékk því framgengt að hann var fluttur um borð í annað skip, sem fór til [[Van Diemensland]]s [[Tasmanía|(Tasmaníu)]]. Það skip hét Woodman. Á leiðinni var hann aðstoðarmaður skipslæknisins og stundaði jafnframt [[njósnir]] fyrir skipstjórann. Þegar til Hobart kom þótti honum mikið til um þá [[breyting]]u, sem orðin var frá því hann var þar við rannsóknir í óbyggðum aldarfjórðungi fyrr. Nú var þarna 8000 manna [[bær]]. Hann fékk [[meðmæli]] frá skipstjóranum til landsstjórans og var vægt tekið á honum. Honum tókst að vinna sig upp í [[Hobart]] og fékk stöðu sem [[eftirlitsmaður]] með hinum föngunum. Síðar varð hann [[lögregluþjónn]] í Hobart og giftist þar. Kona hans var [[Írland|írsk]] og hét Nora Corbett. Að sjálfsögðu var hún [[fangi]] eins og hann. Þau giftu sig í [[janúar]] [[1831]]. Það var víst ekki hamingjuríkt hjónaband. Hann sagði af sér lögregluþjónsstöðunni og þau fóru bæði að lifa í [[slark]]i og drykkjuskap. Jörgensen vann við skriftir og liggur ýmislegt eftir hann frá þessum tíma. Þau bjuggu í húsi númer 4 við Watchorn stræti. Jörgensen var greiddur út 200 punda [[arfur]] frá [[Kaupmannahöfn]] (líklega eftir föður hans). Einhvern tíma um [[1835]] fór hann fram á að vera [[náðun|náðaður]] og var það veitt, þó með því [[skilyrði]], að hann kæmi aldrei aftur til [[Bretland]]s. En hann mátti fara hvert annað sem honum sýndist og var frjáls eftir það. Hann fór þó hvergi. Kona hans dó fyrir [[1840]] og hann lifði áfram sama slarklifnaði og fyrr. Hann dó í Hobart [[20. janúar]] [[1841]] á 61. aldursári. Sagt er að hann eigi afkomendur í [[Ástralía|Ástralíu]], en ekki er vitað hvar hann liggur grafinn.
-== Heimildir ==
-{{wikisource|The Convict King|The Convict King}}
-*[[Jörundur hundadagakongur (bók)|Jörundur hundadagakongur]] eftir [[Rhys Davies]] (Rvk. [[1943]])
-*[[Íslandskóngur]] ([[ævisaga|sjálfsævisaga]]), R. [[1974]]
-*[[Saga Jörundar hundadagakóngs]] eftir [[Jón Þorkelsson]], [[Kaupmannahöfn]] [[1892]]
-*[[Sjálfstæði Íslands 1809]] eftir [[Helgi P. Briem|Helga P. Briem]], [[Hið Íslenzka Þjóðvinafélag]] [[Reykjavík]] [[1936]].
-== Tenglar ==
-* [http://www.timarit.is/?issueID=418362&pageSelected=0&lang=0 ''Kvonfang og ævilok Jörundar hundadagakonungs''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1954]
-[[Flokkur:Saga Íslands]]
-{{fd|1780|1841}}
-{{Gæðagrein}}
-[[da:Jørgen Jürgensen]]
-[[de:Jørgen Jürgensen]]
-[[en:Jørgen Jørgensen]]
-[[he:ירגן ירגנסן]]
-[[no:Jørgen Jørgensen]]
-[[ro:Jørgen Jürgensen]]
-[[sh:Jørgen Jørgensen]]
-[[sv:Jørgen Jørgensen]]
-</noinclude>