„Ólafur Rögnvaldsson“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við

Innfellt

Útgáfa síðunnar 5. janúar 2010 kl. 00:27

Ólafur Rögnvaldsson var biskup á Hólum frá 1459 til dauðadags, 1495, eða í 36 ár.

Faðir: Rögnvaldur Keniksson, bróðir Gottskálks Kenikssonar Hólabiskups. Móðir ókunn. Ólafur var af norskri ætt sem fór með völd á Hólastað 1358-1390 og 1442-1520.

Óvíst er hvænær Ólafur fæddist og hvar hann ólst upp, en hann mun hafa verið langdvölum hér á landi. Hann er nefndur prestur á Breiðabólstað í Vesturhópi 1449, og fékk síðan Odda á Rangárvöllum 1453, en báðar jarðirnar voru erkibiskupslén.

Sumarið eftir fráfall Gottskálks Kenikssonar, þ.e. 1458, var haldin prestastefna á Víðivöllum og var Ólafur Rögnvaldsson þar kosinn eftirmaður hans sem Hólabiskup. Kjörbréf hans er til í frumriti og er merkilegt skjal. Kristján 1. Danakonungur samþykkti kosninguna, og tók Ólafur við sem biskup á Hólum 1459. Samhliða biskupsembætti var hann sýslumaður í Hegranesþingi 1459-1469, að skipan konungs.

Ólafur biskup hóf að koma skipan á kristnihald og fjárreiður kirkna í biskupsdæminu. Risu af því miklar deilur við leikmenn, m.a. um gjöld af hálfkirkjum, kostnað við að hýsa biskup og fylgdarlið í yfirreiðum, forræði fyrir bændakirkjum o.fl. Var Hrafn Brandsson lögmaður fremstur í andstöðu við biskup, og var bannfærður fyrir.

Ólafur var mikill fjárgæslumaður fyrir hönd biskupsstólsins, siðavandur og refsingasamur, og lagði háar sektir á menn fyrir brot sín. Þekktast er svokallað Hvassafellsmál, þar sem Bjarni Ólason á Hvassafelli í Eyjafirði var borinn sökum um óleyfilegt samband við Randíði dóttur sína. Auk hagsmunagæslu fyrir kirkjuna varð Ólafur biskup með tímanum stórauðugur maður sjálfur.

Ólafur Rögnvaldsson hafði náin tengsl við erkibiskup í Niðarósi, og átti einnig rétt til setu í norska ríkisráðinu. Ólafur var mun atkvæðameiri en þeir biskupar sem sátu samtíða honum í Skálholti og bar ægishjálm yfir flesta aðra valdsmenn hérlendis á sinni tíð.

Allmikið er til af skjölum úr embættistíð Ólafs Rögnvaldssonar, t.d. máldagabók hans frá 1461 yfir kirkjur í Hólabiskupsdæmi, sem er elsta máldagabók íslensk sem varðveitt er í frumriti (skinnbók).

Ólafur biskup var strangur einlífismaður og átti ekki börn.

Heimildir

Páll Eggert Ólason: Íslenskar æviskrár IV.
Sigurður Líndal (ritstj.): Saga Íslands V.

Fyrirrennari:
Gottskálk Keniksson

Hólabiskup
(1459 – 1495)

Eftirmaður:
Gottskálk grimmi Nikulásson

@@ Lína 3: / Lína 3: @@
 Faðir: Rögnvaldur Keniksson, bróðir [[Gottskálk Keniksson|Gottskálks Kenikssonar]] [[Listi yfir Hólabiskupa | Hólabiskups]]. Móðir ókunn. Ólafur var af norskri ætt sem fór með völd á Hólastað 1358-1390 og 1442-1520.
-Óvíst er hvænær Ólafur fæddist og hvar hann ólst upp, en hann mun hafa verið langdvölum hér á landi. Hann er nefndur prestur á [[Breiðabólstaður í Vesturhópi|Breiðabólstað]] í [[Vesturhóp]]i 1449, og fékk síðan [[Oddi|Odda]] á Rangárvöllum 1453, en báðar jarðirnar voru [[erkibiskupslén]].
+Óvíst er hvænær Ólafur fæddist og hvar hann ólst upp, en hann mun hafa verið langdvölum hér á landi. Hann er nefndur prestur á [[Breiðabólstaður í Vesturhópi|Breiðabólstað]] í [[Vesturhóp]]i [[1449]], og fékk síðan [[Oddi|Odda]] á Rangárvöllum 1453, en báðar jarðirnar voru [[erkibiskupslén]].
 Sumarið eftir fráfall Gottskálks Kenikssonar, þ.e. 1458, var haldin prestastefna á [[Víðivellir|Víðivöllum]] og var Ólafur Rögnvaldsson þar kosinn eftirmaður hans sem Hólabiskup. Kjörbréf hans er til í frumriti og er merkilegt skjal. [[Kristján 1.]] [[Listi yfir Danakonunga|Danakonungur]] samþykkti kosninguna, og tók Ólafur við sem biskup á Hólum 1459. Samhliða biskupsembætti var hann [[sýslumaður]] í [[Hegranesþing]]i 1459-1469, að skipan konungs.
-Ólafur biskup hóf að koma skipan á [[kristnihald]] og fjárreiður kirkna í biskupsdæminu. Risu af því miklar deilur við leikmenn, m.a. um gjöld af [[hálfkirkja|hálfkirkjum]], kostnað við að hýsa biskup og fylgdarlið í [[yfirreið]]um, forræði fyrir [[bændakirkja|bændakirkjum]] o.fl. Var [[Hrafn Brandsson]] [[lögmaður]] fremstur í andstöðu við biskup, og var [[bannfæring | bannfærður]] fyrir.
+Ólafur biskup hóf að koma skipan á [[kristnihald]] og fjárreiður kirkna í biskupsdæminu. Risu af því miklar deilur við leikmenn, m.a. um gjöld af [[hálfkirkja|hálfkirkjum]], kostnað við að hýsa biskup og fylgdarlið í [[yfirreið]]um, forræði fyrir [[bændakirkja|bændakirkjum]] o.fl. Var [[Hrafn Brandsson (eldri)|Hrafn Brandsson]] [[lögmaður]] fremstur í andstöðu við biskup, og var [[bannfæring | bannfærður]] fyrir.
-Ólafur var mikill fjárgæslumaður fyrir hönd biskupsstólsins, siðavandur og refsingasamur, og lagði háar sektir á menn fyrir brot sín. Þekktast er svokallað [[Hvassafellsmál]], þar sem Bjarni Ólafsson á Hvassafelli í Eyjafirði var borinn sökum um óleyfilegt samband við Randíði dóttur sína. Auk hagsmunagæslu fyrir kirkjuna varð Ólafur biskup með tímanum stórauðugur maður sjálfur.
+Ólafur var mikill fjárgæslumaður fyrir hönd biskupsstólsins, siðavandur og refsingasamur, og lagði háar sektir á menn fyrir brot sín. Þekktast er svokallað [[Hvassafellsmál]], þar sem Bjarni Ólason á [[Hvassafell]]i í Eyjafirði var borinn sökum um óleyfilegt samband við Randíði dóttur sína. Auk hagsmunagæslu fyrir kirkjuna varð Ólafur biskup með tímanum stórauðugur maður sjálfur.
 Ólafur Rögnvaldsson hafði náin tengsl við [[erkibiskup]] í [[Niðarós]]i, og átti einnig rétt til setu í norska [[ríkisráð Noregs|ríkisráðinu]]. Ólafur var mun atkvæðameiri en þeir biskupar sem sátu samtíða honum í Skálholti og bar ægishjálm yfir flesta aðra valdsmenn hérlendis á sinni tíð.