„Rafstraumur“: Munur á milli breytinga
m robot Bæti við: pa:ਚਲੰਤ ਬਿਜਲੀ |
m robot Breyti: yo:Ìwọ́ ìtanná; kosmetiske ændringer |
||
Lína 2: | Lína 2: | ||
'''Rafstraumur''' eða einfaldlega '''straumur''' er færsla [[rafhleðsla]], oftast óbundinna [[rafeind]]a í [[rafleiðari|rafleiðara]] úr [[málmur|málmi]], en einnig [[jón (efnafræði)|jóna]] í [[raflausn]] eða [[rafgas]]i, eða [[hola (rafeindafræði)|hola]] í [[hálfleiðari|hálfleiðara]]. [[SI]]-mælieining er [[amper]]. Rafstraumur er ýmist fastur, óbreyttur [[jafnstraumur]], eða [[riðstraumur]], þ.e. rafstraumur sem sveiflast reglulega með ákveðinni [[tíðni]]. |
'''Rafstraumur''' eða einfaldlega '''straumur''' er færsla [[rafhleðsla]], oftast óbundinna [[rafeind]]a í [[rafleiðari|rafleiðara]] úr [[málmur|málmi]], en einnig [[jón (efnafræði)|jóna]] í [[raflausn]] eða [[rafgas]]i, eða [[hola (rafeindafræði)|hola]] í [[hálfleiðari|hálfleiðara]]. [[SI]]-mælieining er [[amper]]. Rafstraumur er ýmist fastur, óbreyttur [[jafnstraumur]], eða [[riðstraumur]], þ.e. rafstraumur sem sveiflast reglulega með ákveðinni [[tíðni]]. |
||
==Skilgreining== |
== Skilgreining == |
||
Meðalrafstraumur ''I'', sem fer gegnum svæði ''A'' á tíma ''t'' er |
Meðalrafstraumur ''I'', sem fer gegnum svæði ''A'' á tíma ''t'' er |
||
Lína 13: | Lína 13: | ||
<math> i(t) = \frac{dQ}{dt}</math> |
<math> i(t) = \frac{dQ}{dt}</math> |
||
==Rekhraði rafhleðsla== |
== Rekhraði rafhleðsla == |
||
Í rafleiðara hliðrast s.n. ''hleðsluberar'', oftast rafeindir, með hraða ''v'', sem nefnist ''rekhraði''. Skilgreina má rafstraum í leiðara með eftirfarandi jöfnu: |
Í rafleiðara hliðrast s.n. ''hleðsluberar'', oftast rafeindir, með hraða ''v'', sem nefnist ''rekhraði''. Skilgreina má rafstraum í leiðara með eftirfarandi jöfnu: |
||
Lína 26: | Lína 26: | ||
Rekhraði rafeinda í málmleiðara er af [[stærðargráða|stærðargráðunni]] mm/s. |
Rekhraði rafeinda í málmleiðara er af [[stærðargráða|stærðargráðunni]] mm/s. |
||
==Rafstraumsþéttleiki== |
== Rafstraumsþéttleiki == |
||
Skilgreina má [[rafstraumsþéttleiki|rafstraumsþéttleika]] ''J'', þ.a. ''J'' = ''nQv'' og rafstraum ''I'' = ''J A''. Almennt, þá eru ''J'' og ''v'' [[Vigur (stærðfræði)|vigrar]] og ef |
Skilgreina má [[rafstraumsþéttleiki|rafstraumsþéttleika]] ''J'', þ.a. ''J'' = ''nQv'' og rafstraum ''I'' = ''J A''. Almennt, þá eru ''J'' og ''v'' [[Vigur (stærðfræði)|vigrar]] og ef ρ = ''n Q'' er ''hleðsluþéttleiki'' þá er rafstraumsþéttleiki skilgreindur með '''J''' = ρ '''v'''. |
||
Skilgreinum rafstraum ''I'', sem fer um flötinn ''A'', með eftirfarandi [[heildi]] af [[þverill|þverþætti]] rafstraumsþéttleika '''J''': |
Skilgreinum rafstraum ''I'', sem fer um flötinn ''A'', með eftirfarandi [[heildi]] af [[þverill|þverþætti]] rafstraumsþéttleika '''J''': |
||
Lína 33: | Lína 33: | ||
<math>I = \iint_A \mathbf{J} \cdot \mathrm{d}\mathbf{A}.</math> |
<math>I = \iint_A \mathbf{J} \cdot \mathrm{d}\mathbf{A}.</math> |
||
==Straumstefna== |
== Straumstefna == |
||
Óbundnnar [[rafeind]]ir leiðara í föstu rafsviði (jafnstraumur) hliðrast frá [[bakskaut]]i (-) að [[forskaut]]i (+) leiðarans, en straumstefna er skilgreind í hina áttina, þ.e. frá forskauti að bakskauti. Í leiðara, sem ber ''riðstraum'', verður engin nettó hliðrun á rafeindum. |
Óbundnnar [[rafeind]]ir leiðara í föstu rafsviði (jafnstraumur) hliðrast frá [[bakskaut]]i (-) að [[forskaut]]i (+) leiðarans, en straumstefna er skilgreind í hina áttina, þ.e. frá forskauti að bakskauti. Í leiðara, sem ber ''riðstraum'', verður engin nettó hliðrun á rafeindum. |
||
==Samband straums og spennu== |
== Samband straums og spennu == |
||
[[Lögmál Ohms]] gefur samband rafstraums og [[rafspenna|-spennu]] í [[rafrás]] með því að skilgreina [[rafviðnám]]. |
[[Lögmál Ohms]] gefur samband rafstraums og [[rafspenna|-spennu]] í [[rafrás]] með því að skilgreina [[rafviðnám]]. |
||
==Straumlögmál== |
== Straumlögmál == |
||
[[Straumlögmál]]ið segir að summa allra rafstrauma í hnútpunkti rafrásar sé [[núll]]. |
[[Straumlögmál]]ið segir að summa allra rafstrauma í hnútpunkti rafrásar sé [[núll]]. |
||
==Samband rafstraums og segulsviðs: rafsegulsvið== |
== Samband rafstraums og segulsviðs: rafsegulsvið == |
||
[[Lögmál Amperes]] lýsir rafstraumi, sem [[ferilheildi]] [[segulsvið]]s umhverfis leiðarann, en [[lögmál Biot-Savarts]] lýsir [[segulsvið]]inu, sem myndast vegna rafstraums. [[Jöfnur Maxwells]] er kerfi [[jafna]], sem lýsa [[rafsegulsvið]]i. |
[[Lögmál Amperes]] lýsir rafstraumi, sem [[ferilheildi]] [[segulsvið]]s umhverfis leiðarann, en [[lögmál Biot-Savarts]] lýsir [[segulsvið]]inu, sem myndast vegna rafstraums. [[Jöfnur Maxwells]] er kerfi [[jafna]], sem lýsa [[rafsegulsvið]]i. |
||
Lína 107: | Lína 107: | ||
[[vi:Dòng điện]] |
[[vi:Dòng điện]] |
||
[[war:Kuryente elektrisidad]] |
[[war:Kuryente elektrisidad]] |
||
[[yo:Ìwọ́ |
[[yo:Ìwọ́ ìtanná]] |
||
[[zh:电流]] |
[[zh:电流]] |
||
[[zh-yue:電流]] |
[[zh-yue:電流]] |
Útgáfa síðunnar 27. nóvember 2009 kl. 03:18
Rafstraumur eða einfaldlega straumur er færsla rafhleðsla, oftast óbundinna rafeinda í rafleiðara úr málmi, en einnig jóna í raflausn eða rafgasi, eða hola í hálfleiðara. SI-mælieining er amper. Rafstraumur er ýmist fastur, óbreyttur jafnstraumur, eða riðstraumur, þ.e. rafstraumur sem sveiflast reglulega með ákveðinni tíðni.
Skilgreining
Meðalrafstraumur I, sem fer gegnum svæði A á tíma t er
þar sem J er rafstraumsþéttleiki og Q er rafhleðslan, sem fer um S á tímanum t.
Ef fæst augnabliksstraumur
Rekhraði rafhleðsla
Í rafleiðara hliðrast s.n. hleðsluberar, oftast rafeindir, með hraða v, sem nefnist rekhraði. Skilgreina má rafstraum í leiðara með eftirfarandi jöfnu:
I = nAQv, þar sem
I er rafstraumur, n er fjöldi hleðslubera á rúmmálseiningu, A er flöturinn sem hleðslurnar fara gegnum, Q er rafhleðsla hleðsluberanna, v er rekhraði hleðsluberanna.
Rekhraði rafeinda í málmleiðara er af stærðargráðunni mm/s.
Rafstraumsþéttleiki
Skilgreina má rafstraumsþéttleika J, þ.a. J = nQv og rafstraum I = J A. Almennt, þá eru J og v vigrar og ef ρ = n Q er hleðsluþéttleiki þá er rafstraumsþéttleiki skilgreindur með J = ρ v.
Skilgreinum rafstraum I, sem fer um flötinn A, með eftirfarandi heildi af þverþætti rafstraumsþéttleika J:
Straumstefna
Óbundnnar rafeindir leiðara í föstu rafsviði (jafnstraumur) hliðrast frá bakskauti (-) að forskauti (+) leiðarans, en straumstefna er skilgreind í hina áttina, þ.e. frá forskauti að bakskauti. Í leiðara, sem ber riðstraum, verður engin nettó hliðrun á rafeindum.
Samband straums og spennu
Lögmál Ohms gefur samband rafstraums og -spennu í rafrás með því að skilgreina rafviðnám.
Straumlögmál
Straumlögmálið segir að summa allra rafstrauma í hnútpunkti rafrásar sé núll.
Samband rafstraums og segulsviðs: rafsegulsvið
Lögmál Amperes lýsir rafstraumi, sem ferilheildi segulsviðs umhverfis leiðarann, en lögmál Biot-Savarts lýsir segulsviðinu, sem myndast vegna rafstraums. Jöfnur Maxwells er kerfi jafna, sem lýsa rafsegulsviði.