„Guðmundur góði Arason“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við

Innfellt

Útgáfa síðunnar 26. ágúst 2009 kl. 21:11

Guðmundur Arason hinn góði fæddist á Grjótá í Hörgárdal 1161 en lést á Hólum í Hjaltadal 1237. Hann tók biskupsvígslu í Niðarósdómkirkju í Noregi 1203 og var starfandi biskup á Hólum (1203 - 1237). Hann fékk fljótt orð á sig fyrir góðmennsku og þótti hafa til að bera mikla mildi og mýkt. Hann hlaut því viðurnefnið „góði“ sem merkir helgur maður og töldu sumir að í nálægð hans gætu gerst kraftaverk.

Æviágrip

Guðmundur var óskilgetinn og var faðir hans veginn þegar hann var ungur en föðurbróðir hans ól hann upp og barði hann til bókar og var harður við hann. Hann var vígður til prests 1185. Hann var svo prestur á nokkrum stöðum í Skagafirði og síðan á Völlum í Svarfaðardal og fór mikið orð af trúhneigð hans, meinlætalifnað, örlæti og líknsemi við þá er minna máttu sín. Guðmundur var skyldur konu Kolbeins Tumasonar, höfðingja Ásbirninga í Skagafirði, og fékk Kolbeinn hann til að gerast heimilisprestur sinn á Víðimýri. Skömmu síðar dó Brandur biskup á Hólum og kom Kolbeinn því til leiðar að Guðmundur var kjörinn biskup í hans stað. Færðist Guðmundur fyrst undan en á endanum tók hann við kjöri og bjóst Kolbeinn við að hann yrði sér leiðitamur.

Þegar Guðmundur tók við embætti biskups á Hólum skipaði hann svo fyrir, að enginn í biskupsdæminu ætti að svelta og allir, sem kæmu að Hólum, ættu að fá tvær máltíðir á dag. Ekki var höfðingjavaldið hrifið af góðverkum hans og fannst þeim óþarfi að vera að gefa fátækum mat alla daga. Guðmundur neitaði að gera eins og Kolbeini þóknaðist og hélt fast fram kirkjulögum gegn landslögum, fór eftir sannfæringu sinni og var mjög staðfastur. Hann varð því fljótt umdeildur biskup og átti hann alla sína biskupstíð í deilum við volduga höfðingja. Deilum Guðmundar og Kolbeins lauk með Víðinesbardaga þar sem Kolbeinn lést eftir að hafa fengið stein í höfuðið. Talið er að Kolbeinn hafi skömmu fyrir dauða sinn samið sálminn Heyr, himna smiður, en þar biður skáldið Guð fyrirgefningar. Guðmundur og lið hans áttu næstu ár í erjum við Arnór bróður Kolbeins og menn hans og lentu í fleiri bardögum svo sem Helgastaðabardaga í ágústlok 1220, en afdrifaríkastur fyrir biskup var þó Grímseyjarbardagi vorið 1222. Þá laut hann lægra haldi fyrir Sighvati Sturlusyni og Sturlu syni hans en þeir voru að hefna vígs Tuma Sighvatssonar sem menn Guðmundar líflétu á Hólum veturinn áður.

Vegna þeirra deilna, sem Guðmundur átti í, hraktist hann oft frá Hólum og var á flakki um landið og hraktist einnig til Noregs. Honum var víða vel tekið og fylgdi honum jafnan fjöldi fólks, enda var hann talinn helgur maður. Á þessu flakki sínu blessaði Guðmundur mörg vatnsból og einnig kletta og fuglabjörg. Gvendarbrunna má enn finna víða um land og til er þjóðsaga um það þegar Guðmundur blessaði Drangey á Skagafirði.

Guðmundur var orðinn hálfblindur og gamall maður þegar hann hætti loks að flakka um landið og fékk frið heima á Hólum. Hann lést árið 1237.

Fornar heimildir um Guðmund góða

Fljótlega eftir andlát hans var hafist handa við að skrifa sögu hans en söguritarinn virðist hafa fallið frá í miðjum klíðum því ritið endar fyrirvaralaust þar sem Guðmundur er á leið til biskupsvígslu í Noregi. Þetta er hin svokallaða Prestssaga Guðmundar Arasonar, sem er engu að síður mikilvæg sagnfræðiheimild, og er bæði notuð í Sturlungu og í sögum Guðmundar biskups góða. Guðmundur góði kemur enn fremur fyrir í Íslendingasögu Sturlu Þórðarsonar, Hrafns sögu Sveinbjarnarsonar, Arons þætti og víðar. Um og upp úr 1320 voru síðan ritaðar sérstakar ævisögur biskups sem prentaðar eru í Biskupasögum. Þær eru að miklu leyti byggðar á fyrrgreindum heimildum en mörgum kraftaverkasögum bætt við.

Heimildir

Hrund Hlöðversdóttir (2006). Merkir sögustaðir, Hólar. Námsgagnastofnun, Reykjavík.

Fyrirrennari:
Brandur Sæmundsson

Hólabiskup
(1203 – 1237)

Eftirmaður:
Bótólfur (biskup)

@@ Lína 6: / Lína 6: @@
 Guðmundur var óskilgetinn og var faðir hans veginn þegar hann var ungur en föðurbróðir hans ól hann upp og barði hann til bókar og var harður við hann. Hann var vígður til prests 1185. Hann var svo prestur á nokkrum stöðum í [[Skagafjörður|Skagafirði]] og síðan á [[Vellir|Völlum]] í [[Svarfaðardalur|Svarfaðardal]] og fór mikið orð af trúhneigð hans, meinlætalifnað, örlæti og líknsemi við þá er minna máttu sín. Guðmundur var skyldur konu [[Kolbeinn Tumason|Kolbeins Tumasonar]], höfðingja [[Ásbirningar|Ásbirninga]] í Skagafirði, og fékk Kolbeinn hann til að gerast heimilisprestur sinn á [[Víðimýri]]. Skömmu síðar dó [[Brandur Sæmundsson|Brandur biskup]] á [[Hólar í Hjaltadal|Hólum]] og kom Kolbeinn því til leiðar að Guðmundur var kjörinn biskup í hans stað. Færðist Guðmundur fyrst undan en á endanum tók hann við kjöri og bjóst Kolbeinn við að hann yrði sér leiðitamur.
-Þegar Guðmundur tók við embætti biskups á Hólum skipaði hann svo fyrir, að enginn í biskupsdæminu ætti að svelta og allir, sem kæmu að Hólum, ættu að fá tvær máltíðir á dag. Ekki var höfðingjavaldið hrifið af góðverkum hans og fannst þeim óþarfi að vera að gefa fátækum mat alla daga. Guðmundur neitaði að gera eins og Kolbeini þóknaðist og hélt fast fram [[kirkjulög|kirkjulögum]] gegn landslögum, fór eftir sannfæringu sinni og var mjög staðfastur. Hann varð því fljótt umdeildur biskup og átti hann alla sína biskupstíð í deilum við volduga [[höfðingi|höfðingja]]. Deilum Guðmundar og Kolbeins lauk með [[Víðinesbardagi|Víðinesbardaga]] þar sem Kolbeinn lést eftir að hafa fengið stein í höfuðið. Talið er að Kolbeinn hafi skömmu fyrir dauða sinn samið sálminn [[Heyr, himna smiður]], en þar biður skáldið Guð fyrirgefningar. Guðmundur og lið hans áttu næstu ár í erjum við [[Arnór Tumason|Arnór]] bróður Kolbeins og menn hans og lentu í fleiri bardögum svo sem [[Helgastaðabardagi|Helgastaðabardaga]], en afdrifaríkastur fyrir biskup var þó [[Grímseyjarför|Grímseyjarbardagi]] vorið [[1222]]. Þá laut hann lægra haldi fyrir [[Sighvatur Sturluson|Sighvati Sturlusyni]] og [[Sturla Sighvatsson|Sturlu]] syni hans en þeir voru að hefna vígs [[Tumi Sighvatsson|Tuma Sighvatssonar]] sem menn Guðmundar líflétu á Hólum veturinn áður.
+Þegar Guðmundur tók við embætti biskups á Hólum skipaði hann svo fyrir, að enginn í biskupsdæminu ætti að svelta og allir, sem kæmu að Hólum, ættu að fá tvær máltíðir á dag. Ekki var höfðingjavaldið hrifið af góðverkum hans og fannst þeim óþarfi að vera að gefa fátækum mat alla daga. Guðmundur neitaði að gera eins og Kolbeini þóknaðist og hélt fast fram [[kirkjulög|kirkjulögum]] gegn landslögum, fór eftir sannfæringu sinni og var mjög staðfastur. Hann varð því fljótt umdeildur biskup og átti hann alla sína biskupstíð í deilum við volduga [[höfðingi|höfðingja]]. Deilum Guðmundar og Kolbeins lauk með [[Víðinesbardagi|Víðinesbardaga]] þar sem Kolbeinn lést eftir að hafa fengið stein í höfuðið. Talið er að Kolbeinn hafi skömmu fyrir dauða sinn samið sálminn [[Heyr, himna smiður]], en þar biður skáldið Guð fyrirgefningar. Guðmundur og lið hans áttu næstu ár í erjum við [[Arnór Tumason|Arnór]] bróður Kolbeins og menn hans og lentu í fleiri bardögum svo sem [[Helgastaðabardagi|Helgastaðabardaga]] í ágústlok 1220, en afdrifaríkastur fyrir biskup var þó [[Grímseyjarför|Grímseyjarbardagi]] vorið [[1222]]. Þá laut hann lægra haldi fyrir [[Sighvatur Sturluson|Sighvati Sturlusyni]] og [[Sturla Sighvatsson|Sturlu]] syni hans en þeir voru að hefna vígs [[Tumi Sighvatsson|Tuma Sighvatssonar]] sem menn Guðmundar líflétu á Hólum veturinn áður.
 Vegna þeirra deilna, sem Guðmundur átti í, hraktist hann oft frá [[Hólar|Hólum]] og var á flakki um landið og hraktist einnig til Noregs. Honum var víða vel tekið og fylgdi honum jafnan fjöldi fólks, enda var hann talinn [[helgur maður]]. Á þessu flakki sínu [[blessa|blessaði]] Guðmundur mörg [[vatnsból]] og einnig kletta og fuglabjörg. [[Gvendarbrunnar|Gvendarbrunna]] má enn finna víða um land og til er þjóðsaga um það þegar Guðmundur blessaði [[Drangey]] á [[Skagafjörður|Skagafirði]].