„Kenía“: Munur á milli breytinga

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Efni eytt Efni bætt við
SieBot (spjall | framlög)
m robot Breyti: ug:كېنىيە
TXiKiBoT (spjall | framlög)
m robot Bæti við: war:Kenya
Lína 261: Lína 261:
[[vi:Kenya]]
[[vi:Kenya]]
[[vo:Kenyän]]
[[vo:Kenyän]]
[[war:Kenya]]
[[wo:Keeñaa]]
[[wo:Keeñaa]]
[[wuu:肯尼亚]]
[[wuu:肯尼亚]]

Útgáfa síðunnar 29. apríl 2009 kl. 22:44

Lýðveldið Kenýa
Fáni Kenýa Skjaldarmerki Kenýa
Kjörorð: Harambee (svahílí: vinnum saman)
Opinbert tungumál enska og svahílí
Höfuðborg Naíróbí
Forseti Mwai Kibaki
Flatarmál
 - Samtals
 - % vatn
46. sæti
582.646 km²
2.3 %
Mannfjöldi
 - Samtals (2007)
 - Þéttleiki byggðar
33. sæti
36.913.721
63,3/km²
Sjálfstæði
 - Dagur:
Frá Bretlandi
12. desember, 1963
VLF
 - Samtals
 - á mann
áætl. 2005
48.33 milij. dala (87. sæti)
1 445 dalir (175. sæti)
VÞL 0,521 (148. sæti)
Gjaldmiðill kenýaskildingur
Tímabelti UTC+3
Þjóðsöngur Ee Mungu Nguvu Yetu
Rótarlén .ke
Alþjóðlegur símakóði 254

Kenýa er land í Austur-Afríku með landamæri að Eþíópíu í norðri, Sómalíu í austri, Tansaníu í suðri, Úganda í vestri og Súdan í norðvestri og strönd við Indlandshaf. Höfuðborg landsins er Naíróbí.

Stjórnarsvæði

Svæði Flatarmál Íbúar Höfuðborg
1. Central 13.191 km² 4.304.300 Nyeri
2. Coast 83.603 km² 2.583.600 Mombasa
3. Eastern 159.892 km² 5.380.200 Embu
4. Nairobi 684 km² 2.940.911 Nairobi
5. North Eastern 126.902 km² 962.143 Garissa
6. Nyanza 16.162 km² 4.889.760 Kisumu
7. Rift Valley 173.854 km² 7.630.300 Nakuru
8. Western 8.361 km² 3.569.400 Kakamega

Landafræði

Kenýa Liggur við Austur strönd afríku. Miðbaugur liggur í gegnum norður hluta þess. Landið er að mikklu leyti hálent en lálent við strendur. Í vesturdalnum eru mörg stór og afar djúp stöðuvötn þ.á m. Tanganyikavatn sem er annað dýpsa vatn í heimi. Nyrst við Landamæri Eþíópíu er mjög stórt vatn sem nefnist Turkanavatn. Í eystri sigdalinum eru grunn og afrennslulaus vötn. Ástæðan fyrir að vötnin þar eru grynnri er sú að þykk lög af eldfjallaösku hafa sest í austurdalnum. Í Kenýu eru líka með stærri fjöllum í heimi, Kilimanjaro og Kenýufjall, bæði eldfjöll. Kenýufjall er útbrunnið en Kilimanjaro er enn þá virkt.

Kenýa er 580.000 ferkílómetrar að stærð og íbúadreif er 48 íbúar á ferkílómeter. Höfuðborgin er Nairobi, hún er í 1800 metra hæð. Í Kenýu velur folk sér bústað eftir gæðum náttúrunnar. Flestir hinna 28 milljón íbúa í Kenýu búa í suðurhluta landsins í grennd við höfuðborgina Nairobi og við landamæri Úganda hjá Viktoríuvatni. Þar eru góðar jarðir og nægileg úrkoma til að stunda akuryrkju. Það búa líka margir við strandlengjuna. Aðeins örfá prósent íbúanna í Kenýu borga nokkurn skatt. Allir hinir eru smábændur sem stunda sjáfsþurfarbúskap eða hafa ofan af fyrir sér innan á óopinbera geirans í borgunum. Kenía er þróunarland og lífskjör þar eru afar ólík því sem gerist á Íslandi. Þegar Kenýubúar fara til vinnu sinnar í borgunum koma þeir ekki á bíl, hjóli eða vespu! Heldur fótgangandi. Sundum eru samt teknar rútur eða strætisvagnar en flestir ganga saman í stórum hópum inn í miðborgina og svo aftur heim um kvöldið. 99 prósent af Keníubúum eru af mismunandi þjóðarbrotum blökkumanna. Í landinu búa 80.000 arabar, 50.000 hvítir menn og 40.000 manns af asíuættum. Næstum því hvert þjóðarbrot hefur sitt eigið tungumál en til að einfalda þann vanda hefur Svahílí verið gert að ríkismáli. Svahílí er bantúmál sem blandast hefur við smá arabísku og ensku. Landamæri Tansaníu og Kenýu voru upphaflega alveg bein. Fyrir hundrað arum fengu landamærin þá lögun sem þau eru núna. Kenýa var þá ensk nýlenda en Tansanía þýsk. Viktoría Englandsdrottning breytti landamærunum þegar hún gaf þýska keisaranum, frænda sínum Kilimanjaro í afmælisgjöf. Kenía varð sjálfstætt ríki 1963.

Mjög margir starfa við landbúnað í Kenýu. Landbúnaðinum er skipt í þrennt: smábú, stórbú og hefðbundin búfjárrækt. Langflestir vinna á smábúum. Smábændur rækta mest maís, sem er uppistaða fæðu venjulegs Kenýu búa. Smábændur rækta líka baunir, maniok, durra, hirsi og kál. Þeir halda líka flestir kýr, kindur og geitur. Stórbúin eru hins vegar otfast í eigu hlutafélaga eða einstakra ríkra keníuúa. Afurðirnar þaðan eru ætlaðar til sölu. Þá er um að ræða: kaffi, te og ananas. Þeir sem lifa á hinni hefðbundnu búffjárrækt eru þjóðarbrotin sem stunda að mestu sjálfþurftabúskap. Í Kenýu eru um 50 mismunandi þjóðir. Fyrsti forseti landsins var Jomo Kenyatta. Hann var af fjölmennustu þjóðinni kíkújú. Á meðan hann ríkti naut sú þjóð ýmissa forréttinda. Af því hlutust pólistískar óeirðir í landinu. Áður en Kenía varð sjálfstætt ríki þá ríkti mikið ósætti í samfélaginu en nú eiga þau að starfa saman í einu ríki.

Nú á dögum er Kenýa með friðsamlegari löndum í Afríku þrátt fyrir erfiðleika. Núna í Janúar voru t.d. einn mesti þurrkur Kenýu í áraraðir í Norður hluta landsins, þar sem folk lifir á hirðingjabúskap. Það var mjög erfitt því mestur búfénaðurinn drapst. Börnin voru líka vannærð og ástandið ekki gott.

  Þessi Afríkugrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.