„Raunveruleiki“: Munur á milli breytinga

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Efni eytt Efni bætt við
SilvonenBot (spjall | framlög)
m robot Bæti við: scn:Rialità
Zorrobot (spjall | framlög)
m robot Bæti við: cs:Skutečnost Breyti: sk:Skutočnosť (realita)
Lína 24: Lína 24:
[[be-x-old:Рэальнасьць]]
[[be-x-old:Рэальнасьць]]
[[ca:Realitat]]
[[ca:Realitat]]
[[cs:Skutečnost]]
[[da:Virkelighed]]
[[da:Virkelighed]]
[[de:Realität]]
[[de:Realität]]
Lína 50: Lína 51:
[[scn:Rialità]]
[[scn:Rialità]]
[[simple:Reality]]
[[simple:Reality]]
[[sk:Skutočnosť]]
[[sk:Skutočnosť (realita)]]
[[sq:Realiteti]]
[[sq:Realiteti]]
[[sr:Стварност]]
[[sr:Стварност]]

Útgáfa síðunnar 16. mars 2009 kl. 10:18

Raunveruleikinn eða veruleikinn er það sem er.[1] Frumspeki (og verufræði) er undirgrein heimspekinnar sem fjallar um hvað það er sem er raunverulega til og hvernig það er til eða í hvaða skilningi. Í víðum skilningi felur raunveruleikinn í sér allt það sem er til, hvort sem það er áþreifanlegt, sjáanlegt eða skiljanlegt innan vísindanna, heimspekinnar eða einhvers annars hugtakakerfis.

Heimspekilegar kenningar um raunveruleikann

Heimspekin fjallar um raunveruleikann á tvennan hátt: eðli raunveruleikans annars vegar og tengsl hans við hugann (og tungumál og menningu) hins vegar.

Verufræði er undirgrein frumspekinnar sem fjallar um hvað er til, helstu flokka tilvistar. Verufræðin reynir að lýsa almennustu tegundum þess sem er til og hvernig þeir tengjast (t.d. efnislegir hlutir og eiginleikar, sem eru háðir hlutunum sem hafa þá). Sumir heimspekingar gera greinarmun á raunveruleika og tilvist. Margir rökgreiningarheimspekingar forðast að nota orðin „raunverulegur“ og „raunveruleiki“ í umfjöllun um verufræði. Þeir sem gera ekki greinarmun á raunveruleika og tilvist spyrja gjarnan hvort tilvist sé eiginleiki hluta. Flestir heimspekingar síðan Immanuel Kant hafa haldið að tilvist sé alls ekki eiginleiki heldur forsenda þess að hlutir geti haft eiginleika.

Í umræðum um hlutlægni, sem eiga sér stað innan bæði frumspeki og þekkingarfræði, snýst spurningin um raunveruleikann oft um það að hvaða marki og á hvaða hátt raunveruleikinn veltur á hugrænum og menningarlegum atriðum, svo sem skynjunum, skoðunum og öðrum íbyggnum viðhorfum, trúarbrögðum, stjórnmálahugsjónum og svo framvegis.

Sú skoðun að til sé raunveruleiki óháður skoðunum, skynjunum og svo framvegis kallast hluthyggja. Heimspekingar tala oft um hluthyggju um þetta og hitt, t.d. hluthyggju um altök eða hluthyggju um hinn ytri heim. Almennt má segja að þegar maður getur bent á einhvern hóp hluta eða einkenna sem velta ekki á skynjunum, skoðunum, tungumáli eða öðrum mannasetningum, þá sé hægt að tala um hluthyggju um þann hóp hluta.

Andstæðan við hluthyggju er hughyggja um sama hóp hluta, t.d. hughyggja um altök (sem er venjulega kölluð nafnhyggja) eða hughyggja um hinn ytri heim. Eitt afbrigði hughyggju er stundum nefnt fyrirbærafræði. Menningarleg afstæðishyggja er hughyggja um siðfræðileg hugtök, sem heldur því fram að siðfræðileg hugtök séu félagsleg smíði sérhvers menningarsamfélags.

Tilvísanir

  1. Simon Blackburn, The Oxford Dictionary of Philosophy s.v. „reality“ (Oxford: Oxford University Press, 1994).
  Þessi heimspekigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.