Íslenska kvótakerfið

Kvótahæstu útgerðir á Íslandi

Útgerð	Hlutfall af heildarkvóta
HB Grandi	11.9%
Samherji	7.72%
Brim hf.	5.38%
Ísfélag Vestmannaeyja	4.32%
Fisk Seafood	4.25%
Þorbjörn	4.23%
Vinnslustöðin	4.08%
Rammi	3.62%
Skinney-Þinganes	3.51%
Þorbjörn	3.45%

Íslenska kvótakerfið, oft nefnt kvótakerfið í daglegu tali, er fiskveiðistjórnunarkerfi sem segir til um það hversu mikið íslenskir sjómenn eða íslenskar útgerðir mega veiða af hverri fisktegund á tilteknu tímabili. Kvótakerfinu var komið á til þess að vernda íslenska fiskistofna fyrir ofveiði. Kvótakerfið hefur sérlega mikið vægi þar sem að sjávarútvegur hefur alla tíð verið veigamikill þáttur í efnahag Íslands, þó svo að það fari minnkandi hlutfallslega.

Aflamarkinu, eða kvótanum, er úthlutað til skipa, og er það tiltekið sem ákveðið hlutfall af heildarafla í viðkomandi fisktegund sem skipið má veiða. Þannig eykst kvóti skipsins ef heildaraflamark eykst, en minnkar þegar heildaraflamark minnkar. Kvótaárið, eða fiskveiðiárið, er það tímabil sem skip skulu veiða kvóta sinn á, og nær frá 1. september hvert ár til 31. ágúst. Skip mega færa ákveðinn hluta kvóta síns á milli kvótaára, en þau mega ekki veiða fyrirfram úr kvóta næsta árs. Skip sem búið er með kvótann sinn, en hyggst halda áfram veiðum, verður annaðhvort að leigja eða kaupa viðbótarkvóta af öðru skipi.

Kvótakerfinu var upprunalega komið á með lagasetningu árið 1983, sem tók gildi árið 1984, en því var breytt talsvert með nýrri lagasetningu árið 1990. Í fyrstu úthlutun kvóta, á árinu 1984, var miðað við aflareynslu skipsins 3 næstliðin ár.

Kvótakerfið hefur alla tíð verið mjög umdeilt og hefur m.a. verið gagnrýnt fyrir það að ýta undir brottkast á fiski og að kippa undirstöðunum undan sjávarþorpum sem byggja afkomu sína á sjávarútvegi.

Kvótaþak er á kerfinu sem á að koma í veg fyrir of mikla samþjöppun fiskveiðiheimilda á of fáar hendur. Eitt fyrirtæki má mest eiga 12 % af heildarkvóta fiskveiðiflotans.

Tengt efni

• Hafið

Tenglar

• Sjávarútvegur.is
• Sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneyti Íslands
• Landssamband íslenskra útvegsmanna, hagsmunasamtök
• Lög um stjórn fiskveiða, 2006 nr. 116 10. ágúst