„Efnahagur Íslands“: Munur á milli breytinga

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Efni eytt Efni bætt við
m +guardian
m + tengill
Lína 26: Lína 26:
* [http://www.rikiskassinn.is Ríkiskassinn.is]
* [http://www.rikiskassinn.is Ríkiskassinn.is]
* [http://www.sedlabanki.is Seðlabanki Íslands]
* [http://www.sedlabanki.is Seðlabanki Íslands]
* [http://www.oecd.org/iceland Vefur um Ísland á heimasíðu OECD]


[[Flokkur:Efnahagur Íslands]]
[[Flokkur:Efnahagur Íslands]]

Útgáfa síðunnar 17. apríl 2008 kl. 13:37

Efnahagur Íslands er lítill í alþjóðlegum samanburði. Mældur á mælikvarða S.Þ. um lífsgæði er efnahagur Íslands sá þróaðasti í heimi. Verg landsframleiðsla var 1.279.379 milljónir króna árið 2007. Vinnuafl taldist vera 179.800, atvinnuleysi 1,9%.[1] Gjaldmiðill Íslands er íslensk króna, hún er sjálfstæð og fljótandi[2], þ.e.a.s. ekki beint háð eða bundin við annan gjaldmiðil.

Líkt og í öðrum Norðurlöndum er blandað hagkerfi á Íslandi, þ.e. kapitalískt markaðskerfi í bland við velferðarkerfi. Nokkuð dró úr hagvexti á árunum 2000 til 2002, en árið 2002 var hann neikvæður um 0,6%, frá 2003 hefur hagvöxtur hins vegar verið drjúgur en efnahagur í samanburði við nágrannalönd einkennst af óstöðugleika.

Óróleiki á markaði 2008

Á byrjun árs 2008 tóku íslenskar vísitölur að falla. Verð á hlutabréfum í stórum íslenskum fyrirtækjum, s.s. Exista og SPRON (sem eiga hluti hvort í öðru) féllu einnig. Þann 17. mars 2008 féll gengisvísistala íslensku krónunnar um 6,97% og var það mesta fall í sögu hennar. Í kjölfarið komu upp umræður um að s.k. jöklabréfum[3] væri um að kenna. Frá Seðlabankanum bárust ásakanir um að erlendir vogunarsjóðir[4] og aðrir „óprúttnir miðlarar hafi ákveðið að gera úrslitatilraun til að brjóta niður íslenska fjármálakerfið.“[5] Íslenski Seðlabankinn hækkaði vexti sína í 15,5% þann 10. apríl og voru þeir þá þeir hæstu í Evrópu. Stuttu síðar gaf Seðlabankinn út þá spá að fasteignaverð á Íslandi myndi lækka að raunvirði um 30% til ársins 2010 og þá yrði verðbólgumarkmiðum Seðlabankans náð.[6] Frá erlendum fréttaveitum, t.d. BBC, bárust í kjölfarið jákvæðar fréttir af stöðu íslenska efnahagsins.[7][8]

Samsetning

Fiskveiðar afla um helming útflutningstekna og veita 8% vinnandi manna störf. Þar sem aðrar náttúruauðlindir skortir (fyrir utan jarðhita og fallvötn til virkjunar), er efnahagslíf á Íslandi viðkvæmt og háð heimsmarkaðsverði á fiski, áli og sjávarafurðum. Auk þess geta minnkandi fiskstofnar í efnahagslögsögu landsins haft töluverð áhrif á sveiflur í efnahagslífinu og heimsmarkaðsverð á áli og kísilgúri sem eru stærstu útflutningsvörur Íslendinga á eftir sjávarafurðum.

Fjölbreytileiki í efnahagslífinu hefur aukist undanfarna tvo áratugi. Ferðaþjónusta verður æ fyrirferðameiri, og reyna Íslendingar að lokka til sín útlendinga með auglýsingum um hreina og ómengaða náttúru og öflugt næturlíf.

Efnahagssaga Íslands

Olíukreppan kom illa við Íslendinga en mestu tíðindin úr efnahagslífinu voru þau að mikil verðbólguskriða fór af stað sem stöðvaðist ekki fyrr en eftir 1990. Verðbólga hafði lengi verið meiri á Íslandi en í nágrannalöndunum en árið 1973 tvöfaldaðist hún frá því sem verið hafði árið áður, fór yfir 20%. Árið seinna var hún komin upp í rúm 40% og tæp 50% árið þar á eftir. Þannig rúllaði boltinn áfram og hámarkinu var náð 1983 þegar verðbólgan fór yfir 80% en það kalla hagfræðingar óðaverðbólgu. Árið 1980 sáu stjórnvöld þann kost vænstan að klípa af krónunni og skera tvö núll aftan af. Í einu vettfangi urðu 100 krónur að einni krónu. Ef þetta hefði ekki verið gert hefði á árinu 2000 hálfur lítri af kók getað kostað um 10 þúsund krónur úti í sjoppu.[heimild vantar]

Undirrótin að verðbólgunni var óstöðugt efnahagslíf og sveiflur í afla og aflaverðmæti. Auknar tekjur í sjávarútvegi gátu leitt til almennra launahækkana sem svo orsökuðu hækkanir á vöru og þjónustu í þjóðfélaginu öllu. Svo kom babb í bátinn í fiskveiðum og þá gripu stjórnvöld oft til gengisfellinga en við það lækkar krónan í verði miðað við erlenda mynt. Þá fengu Íslendingar fleiri krónur fyrir útflutningsvörur en að sama skapi hækkuðu innfluttar vörur í verði. Vísitölubinding launa átti að tryggja hag launþega en í því fólst að kaupið hækkaði í samræmi við aðrar hækkanir. Þetta olli víxlverkandi hækkunum kaupgjalds og verðlags og verðbólgan óð áfram. Sumir hagfræðingar hafa sagt að léleg hagstjórn hafi verið meginskýringin á því að verðhækkanir fóru úr böndunum. Ráðamenn hafa ekki sýnt nógu mikið aðhald í peningamálum auk þess sem mikil ríkisafskipti og margar aðgerðir stjórnvalda hafa ýtt undir þenslu á þjóðfélaginu.[heimild vantar]

Verðbólgan át upp sparifé landsmanna og um árabil þótti það hámark heimskunnar að eiga peninga á bankareikning.[heimild vantar] Þeir sem áttu fé á milli handa reyndu að koma því í lóg sem fyrst og oft var sagt að steinsteypa væri besta fjárfestingin. Óskynsamlegar fjárfestingar voru einn af fylgikvillum verðbólgunnar auk þess sem hún sljóvgaði verðskyn almennings. Fólk vissi aldrei almennilega hvað hlutirnir kostuðu enda breyttist verðið ört.[heimild vantar]

Tilvitnanir

  1. „Helstu lykiltölur“. Hagstofa Íslands. Sótt 31. mars 2008.
  2. S.k. flotgengisstefna var tekin upp af íslenska Seðlabankanum árið 2001
  3. Sjá Vísindavefurinn: Hvað eru jöklabréf?, Gylfi Magnússon
  4. Kaupthing accuses hedge funds of 'smears
  5. Ræða Davíðs Oddssonar, formanns bankastjórnar Seðlabanka Íslands, á ársfundi bankans 28. mars 2008
  6. 30% lækkun íbúðaverðs að raunvirði til ársloka 2010
  7. BBC: Iceland's hi-tech future under threat
  8. Guardian: Iceland first to feel the blast of global cooling

Tenglar