„Tíðbeyging sagna“: Munur á milli breytinga
mEkkert breytingarágrip |
m set þetta inn |
||
Lína 1: | Lína 1: | ||
Eiginlegar '''tíðir''' sagna í [[íslenska|íslensku]] eru tvær; '''[[nútíð]]''' {{skammstsem|nt.}} og '''[[þátíð]]''' {{skammstsem|þt.}}. Íslenskan gerir formlegan greinarmun á nútíð og þátíð sagna; ''hann '''talar''''' (nt.), ''hann '''talaði''''' (þt.). |
Eiginlegar '''tíðir''' sagna í [[íslenska|íslensku]] eru tvær; '''[[nútíð]]''' {{skammstsem|nt.}} og '''[[þátíð]]''' {{skammstsem|þt.}}. Íslenskan gerir formlegan greinarmun á nútíð og þátíð sagna; ''hann '''talar''''' (nt.), ''hann '''talaði''''' (þt.). |
||
{| {{prettytable}} |
|||
! [[nútíð]] |
|||
! [[þátíð]] |
|||
|- |
|||
| Ég '''les'''. || Ég '''las'''. |
|||
|- |
|||
| Myndin '''er''' mjög skemmtileg. || Myndin '''var''' mjög skemmtileg. |
|||
|- |
|||
| Þú '''trúir''' mér ekki. || Þú '''trúðir''' mér ekki. |
|||
|} |
|||
Með „nútíð“ er þó ekki einungis átt við verknað sem stendur yfir nákvæmlega þá stundina sem sögnin er yrt heldur einnig ýmsum tímahorfum; nýliðnum tíma, óliðnum tíma, reglubundnum tíma o.s.frv. Af þessu ræðst tíðbeyging sagna. Með hjálparsögnunum '''hafa''' og '''munu''' má mynda sex samsettar tíðir sagna: |
|||
*'''[[Núliðin tíð]]:''' Ég ''hef talað'' |
*'''[[Núliðin tíð]]:''' Ég ''hef talað'' |
||
*'''[[Þáliðin tíð]]:''' Ég ''hafði talað'' |
*'''[[Þáliðin tíð]]:''' Ég ''hafði talað'' |
Útgáfa síðunnar 8. febrúar 2008 kl. 13:30
Eiginlegar tíðir sagna í íslensku eru tvær; nútíð (skammstafað sem nt.) og þátíð (skammstafað sem þt.). Íslenskan gerir formlegan greinarmun á nútíð og þátíð sagna; hann talar (nt.), hann talaði (þt.).
nútíð | þátíð |
---|---|
Ég les. | Ég las. |
Myndin er mjög skemmtileg. | Myndin var mjög skemmtileg. |
Þú trúir mér ekki. | Þú trúðir mér ekki. |
Með „nútíð“ er þó ekki einungis átt við verknað sem stendur yfir nákvæmlega þá stundina sem sögnin er yrt heldur einnig ýmsum tímahorfum; nýliðnum tíma, óliðnum tíma, reglubundnum tíma o.s.frv. Af þessu ræðst tíðbeyging sagna. Með hjálparsögnunum hafa og munu má mynda sex samsettar tíðir sagna:
- Núliðin tíð: Ég hef talað
- Þáliðin tíð: Ég hafði talað
- Framtíð: Ég mun tala
- Framtíð var lengi vel talin sérstök tíð sagnbeygingar. Hugtakið var notað yfir orðasambönd sem voru samsett úr hjálparsögninni mun og nafnhætti aðalsagnarinnar. Dæmi: Ég mun koma. [heimild vantar]
- Þáframtíð: Ég mun hafa talað
- Skildagatíð: Ég mundi tala
- Þáskildagatíð: Ég mundi hafa talað
Þessar sex tíðir hafa allar sérstaka merkingu sem snertir stöðu atburðar eða verknaðar miðað við tímann í setningunni. Núliðin og þáliðin tíð gefa til kynna að verknaði sé lokið. Framtíð með munu lýsir óloknum verknaði en henni fylgir oft vafi. Hrein framtíð er oftast mynduð með nútíðarsniði; „Ég tala á morgun“. Þáframtíð segir að verknaði sé lokið en sýnir óvissu. Skildagatíðirnar tákna skilyrtan verknað.
Hjálparsagnir geta verið fleiri en hafa og munu, t.d. skulu, vilja, vera, verða, ætla.
Heimildir
- „Er til tíð í íslensku sem heitir skildagatíð?“. Vísindavefurinn.
- Bjarni Ólafsson (1995). Íslenskur málfræðilykill. Mál og menning. ISBN 9979-3-0874-5.
- Þórunn Blöndal (1985). Almenn málfræði. Mál og menning.