Skortstaða

Skortstaða (e. short position) er aðferð sem menn nota í fjármálum til þess að hagnast á verðfalli verðbréfa eða annarra verðmæta t.d. gjaldmiðla eða hrávara.

Dæmi

Jón er þess fullviss að verð hlutabréfa í Vogun vinnur hf. sé við það að falla. Hann snýr sér til Sigurðar sem á hlutabréf í félaginu og fær 1000 hlutabréf að láni. Jón selur strax bréfin sem á núverandi gengi eru að verðmæti 1.000.000.- króna. Hlutabréfin falla um 20% og Jón kaupir þessi 1000 bréf aftur en núna greiðir hann aðeins 800 krónur fyrir bréfið eða samtals 800.000.- Bréfunum skilar hann aftur til Sigurðar en mismuninum á sölu- og kaupverði, 200.000.- krónum heldur hann eftir.

Alger skortstaða

Alger skortstaða (e. naked short position) er það kallað þegar menn sleppa fyrsta skrefinu, þ.e. að fá hlutabréfin lánuð. Þá selur viðkomandi bréf í ákveðnu félagi strax á núverandi gengi, með loforði um að afhenda bréfin eftir t.d. mánuð. Hann er þá ekki aðeins að veðja á verðfall bréfanna heldur einnig að hann geti eftir mánuð keypt bréfin til þess að standa við loforðið.

Áhætta

Skortstaða er áhættusamur fjármálagerningur. Ef gengi hlutabréfa í félagi sem tekin er skortstaða í hækkar verður tap á gerningnum sem viðkomandi innleysir þegar hann kaupir bréfin til að afhenda þeim sem hann fékk þau lánuð hjá. Á hinn bóginn getur hagnaðurinn verið gífurlegur, sérstaklega á hlutabréfamörkuðum eða í félögum þar sem sveiflur eru miklar. Því eru það venjulega svokallaðir Vogunarsjóðir sem eru stórtækastir í skortstöðum.

Sem dæmi um vel heppnaða skortstöðu má taka Northern Rock bankann í Bretlandi. Í febrúar 2007 var gengi hlutabréfa í bankanum 12,5 pund. Fjárfestar voru þá þegar farnir að spá verðfalli bréfanna vegna hugsanlegs lausafjárvanda í kjölfar tapaðra útlána til húseigenda í Bandaríkjunum. Í september 2007 féll gengið undir 2 pund. Talið er að allt að þriðjungur hlutafjár bankans hafi þá verið bundið í skortstöðum og hagnaður fjárfesta af þeim hafi verið meira en 1 milljarður punda.

Á Íslandi

Í sumum löndum eru skortstöður bannaðar með lögum eða þeim settar strangar skorður. Svo er ekki á Íslandi. Þó er ekki vitað til þess að þeim sé mikið beitt í íslensku fjármálalífi. Hugsanleg ástæða fyrir því kann að vera sú að eðli málsins samkvæmt þarf sá sem lánar hlutabréfin að vera langtímafjárfestir sem trúir á verðhækkun til langs tíma en er ekki að eltast við skammtímasveiflur í hlutabréfaverði. Slíkir fjárfestar á Íslandi eru fyrst og fremst lífeyrissjóðir og aðrir stofnanafjárfestar sem ekki mega taka þátt í skortstöðum samkvæmt lögum.

Heimildir

• Umfjöllun á vef BBC News um Northern Rock - Skoðað 12. nóvember 2007