Ólafur Rögnvaldsson

Ólafur Rögnvaldsson var biskup á Hólum frá 1459 til dauðadags, 1495, eða í 36 ár.

Faðir: Rögnvaldur Keniksson, bróðir Gottskálks Kenikssonar Hólabiskups. Móðir ókunn. Ólafur var af norskri ætt sem fór með völd á Hólastað 1358-1390 og 1442-1520.

Óvíst er hvænær Ólafur fæddist og hvar hann ólst upp, en hann mun hafa verið langdvölum hér á landi. Hann er nefndur prestur á Breiðabólstað í Vesturhópi 1449, og fékk síðan Odda á Rangárvöllum 1453, sem var erkibiskupslén.

Við fráfall Gottskálks Kenikssonar, 1457, höfðu páfabiskupar setið Hólastað í heila öld. Á prestastefnu á Víðivöllum sumarið eftir var Ólafur Rögnvaldsson kosinn biskup. Kjörbréf hans er til í frumriti og er merkilegt skjal. Kristján 1. Danakonungur samþykkti kosninguna, og tók Ólafur við sem biskup á Hólum 1459. Samhliða biskupsembætti var hann sýslumaður í Hegranesþingi 1459-1469, að skipan konungs.

Ólafur biskup hóf að koma skipan á kristnihald og fjárreiður kirkna í biskupsdæminu. Risu af því miklar deilur við leikmenn, m.a. um gjöld af hálfkirkjum, kostnað við að hýsa biskup og fylgdarlið í yfirreiðum, forræði fyrir bændakirkjum o.fl. Var Hrafn Brandsson lögmaður fremstur í andstöðu við biskup, og var bannfærður fyrir. Ólafur var mikill fjárgæslumaður fyrir hönd biskupsstólsins, siðavandur og refsingasamur, og lagði háar sektir á menn fyrir brot sín. Þekktast er svokallað Hvassafellsmál, þar sem Bjarni Ólafsson á Hvassafelli í Eyjafirði var borinn sökum um óleyfilegt samband við Randíði dóttur sína. Auk hagsmunagæslu fyrir kirkjuna varð Ólafur biskup með tímanum stórauðugur maður sjálfur.

Ólafur Rögnvaldsson hafði náin tengsl við erkibiskup í Niðarósi, og átti einnig rétt til setu í danska ríkisráðinu. Ólafur var mun atkvæðameiri en þeir biskupar sem sátu samtíða honum í Skálholti.

Allmikið er til af skjölum úr embættistíð Ólafs Rögnvaldssonar, t.d. máldagabók hans frá 1461 yfir kirkjur í Hólabiskupsdæmi, sem er elsta máldagabók íslensk sem varðveitt er í frumriti (skinnbók).

Ólafur biskup var strangur einlífismaður og átti ekki börn.

Heimildir

• Páll Eggert Ólason: Íslenskar æviskrár IV.
• Sigurður Líndal (ritstj.): Saga Íslands V.

Fyrirrennari: Gottskálk Keniksson

Hólabiskup (1459 – 1495)

Eftirmaður: Gottskálk grimmi Nikulásson