„Tíðbeyging sagna“: Munur á milli breytinga
Skipti út innihaldi með 'yrt!!!!' |
m Tók aftur breytingar 153.110.182.3, breytt til síðustu útgáfu Cessator |
||
Lína 1: | Lína 1: | ||
Eiginlegar '''tíðir''' sagna í [[íslenska|íslensku]] eru tvær; '''nútíð''' og '''þátíð'''. Íslenskan gerir formlegan greinarmun á nútíð og þátíð sagna; ''hann '''talar''''' (nt.), ''hann '''talaði''''' (þt.). Með „nútíð“ er þó ekki einungis átt við verknað sem stendur yfir nákvæmlega þá stundina sem sögnin er yrt heldur einnig ýmsum tímahorfum; nýliðnum tíma, óliðnum tíma, reglubundnum tíma o.s.frv. Af þessu ræðst tíðbeyging sagna. Með hjálparsögnunum '''hafa''' og '''munu''' má mynda sex samsettar tíðir sagna: |
|||
yrt!!!! |
|||
*'''Núliðin tíð:''' Ég ''hef talað'' |
|||
*'''Þáliðin tíð:''' Ég ''hafði talað'' |
|||
*'''Framtíð:''' Ég ''mun tala'' |
|||
*'''Þáframtíð:''' Ég ''mun hafa talað'' |
|||
*'''Skildagatíð:''' Ég ''mundi tala'' |
|||
*'''Þáskildagatíð:''' Ég ''mundi hafa talað'' |
|||
Þessar sex tíðir hafa allar sérstaka merkingu sem snertir stöðu atburðar eða verknaðar miðað við tímann í setningunni. '''Núliðin''' og '''þáliðin''' tíð gefa til kynna að verknaði sé lokið. '''Framtíð''' með '''munu''' lýsir óloknum verknaði en henni fylgir oft vafi. Hrein framtíð er oftast mynduð með nútíðarsniði; „Ég ''tala'' á morgun“. '''Þáframtíð''' segir að verknaði sé lokið en sýnir óvissu. '''Skildagatíðirnar''' tákna skilyrtan verknað. |
|||
Hjálparsagnir geta verið fleiri en '''hafa''' og '''munu''', t.d. '''skulu, vilja, vera, verða, ætla'''. |
|||
== Heimildir == |
|||
* {{bókaheimild|höfundur=Bjarni Ólafsson|titill=Íslenskur málfræðilykill|útgefandi=Mál og menning|ár=1995|ISBN=ISBN 9979308745}} |
|||
* {{bókaheimild|höfundur=Þórunn Blöndal|titill=Almenn málfræði|útgefandi=Mál og menning|ár=1985}} |
|||
== Tengt efni == |
|||
*[http://www.lexis.hi.is/beygingarlysing/index.html Beygingarlýsing íslensks nútímamáls] |
|||
[[Flokkur:Málfræði]] |
|||
[[Flokkur:Sagnorð]] |
Útgáfa síðunnar 29. maí 2007 kl. 11:34
Eiginlegar tíðir sagna í íslensku eru tvær; nútíð og þátíð. Íslenskan gerir formlegan greinarmun á nútíð og þátíð sagna; hann talar (nt.), hann talaði (þt.). Með „nútíð“ er þó ekki einungis átt við verknað sem stendur yfir nákvæmlega þá stundina sem sögnin er yrt heldur einnig ýmsum tímahorfum; nýliðnum tíma, óliðnum tíma, reglubundnum tíma o.s.frv. Af þessu ræðst tíðbeyging sagna. Með hjálparsögnunum hafa og munu má mynda sex samsettar tíðir sagna:
- Núliðin tíð: Ég hef talað
- Þáliðin tíð: Ég hafði talað
- Framtíð: Ég mun tala
- Þáframtíð: Ég mun hafa talað
- Skildagatíð: Ég mundi tala
- Þáskildagatíð: Ég mundi hafa talað
Þessar sex tíðir hafa allar sérstaka merkingu sem snertir stöðu atburðar eða verknaðar miðað við tímann í setningunni. Núliðin og þáliðin tíð gefa til kynna að verknaði sé lokið. Framtíð með munu lýsir óloknum verknaði en henni fylgir oft vafi. Hrein framtíð er oftast mynduð með nútíðarsniði; „Ég tala á morgun“. Þáframtíð segir að verknaði sé lokið en sýnir óvissu. Skildagatíðirnar tákna skilyrtan verknað.
Hjálparsagnir geta verið fleiri en hafa og munu, t.d. skulu, vilja, vera, verða, ætla.
Heimildir
- Bjarni Ólafsson (1995). Íslenskur málfræðilykill. Mál og menning. ISBN 9979308745.
- Þórunn Blöndal (1985). Almenn málfræði. Mál og menning.