„Gúrka“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
l |
m Tók aftur breytingar 82.112.90.146 (spjall), breytt til síðustu útgáfu 85.220.11.135 Merki: Afturköllun |
||
| Lína 14: | Lína 14: | ||
|binomial_authority = [[Carolus Linnaeus|L.]] |
|binomial_authority = [[Carolus Linnaeus|L.]] |
||
|}} |
|}} |
||
'''Gúrka''' eða '''agúrka''' ([[fræðiheiti]]: ''Cucumis sativus'') er [[jurt]] í [[graskersætt]] sem er oft ræktuð. Jurtin er [[klifurjurt]] sem ber sívalan grænan [[ávöxtur|ávöxt]]. Jurtin á rætur að rekja til [[Indland]]s en er nú ræktuð víða um heiminn. Til eru mörg afbrigði af gúrku. |
|||
'''Skeið''' er verkfæri sem er notað til að moka fæðu upp í munn. Skeið er þó ekki eingöngu notuð til að moka upp fæðu heldur einnig til að undirbúa hráefni til matarundirbúnings, svo til kölluð ''mæliskeið''. Mælineiningar eru oftast ''teskeið'' og ''matskeið''. Stærri skeiðar eru notaðar til að hræra saman hráefni. Áður fyrr voru notaðar skeiðar úr beini eða tré en nú til dags tíðkast nær eingöngu skeiðar úr stáli eða silfri. |
|||
== Uppruni orðsins == |
|||
Orðið á rætur sínar að rekja til síð-<nowiki/>[[gríska]] orðsins ''angoúrion'' (vatnsmelóna). Það orð varð í [[Slavnesk tungumál|slavneskum málum]] ''ogurk'' sem í suður-<nowiki/>[[Þýska|þýsku]] varð ''agúrka''. Orðið ''gúrka'' er stytting á ''agúrka''. Báðar útgáfur orðsins voru til í [[Danska|dönsku]] og náðu þaðan til Íslands. Í dag er ''agurk'' algengari útgáfan í dönsku, en ''Gurke'' algengara í þýsku.<ref>[[Ásgeir Blöndal Magnússon]]. [[Íslensk orðsifjabók|''Íslensk orðsifjabók'']]. [[Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum]], 2008.</ref> |
|||
== Saga == |
|||
Í Tímariti [[Hið íslenska bókmenntafélag|Hins íslenska bókmenntafélags]] árið 1890 lýsir garðyrkjufrömuðurinn [[Hans J. G. Schierbeck|Hans. J. G. Schierbeck]] [[landlæknir]] tilraunum sínum til gúrkuræktar fáeinum árum fyrr.<ref><nowiki>http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2318345</nowiki></ref> Eru það mögulega fyrstu tilraunir til ræktunar á gúrku á Íslandi. |
|||
== Tenglar == |
|||
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1686642 „Gúrkutíð“; grein í Morgunblaðinu 1988] |
|||
{{Commons|Cucumis sativus}} |
|||
== Tilvísanir == |
|||
<references />{{stubbur|líffræði}} |
|||
Skeiðar hafa fundist Egyptalandi en fornleifafræðingar hafa fundið vísbendingar um frumstæða skeið úr [[Fílabein|fílabeini]] sem og önnur ummerki um skeiðar úr tinnu og tré. [[Rómverjar]] og [[Forngrikkir]] bjuggu til skeiðar úr silfri og [[Brons|bronsi]] Á Shang tímabilinu í Kína notuðust menn við skeiðar úr beinum og voru smíðaðar með oddi sem gefur merki um þess að skeiðar hafi haft tvíhliða tilgang sem bæði hnífur og skeið og í Miðausturlöndum hafa fundist skeiðar sem múslimar notuðu til að borða súpu með. |
|||
[[Flokkur:Graskersætt]] |
[[Flokkur:Graskersætt]] |
||
Útgáfa síðunnar 25. maí 2020 kl. 11:07
| Gúrka | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Gúrka er klifurjurt
| ||||||||||||||||
| Vísindaleg flokkun | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Tvínefni | ||||||||||||||||
| Cucumis sativus L. |
Gúrka eða agúrka (fræðiheiti: Cucumis sativus) er jurt í graskersætt sem er oft ræktuð. Jurtin er klifurjurt sem ber sívalan grænan ávöxt. Jurtin á rætur að rekja til Indlands en er nú ræktuð víða um heiminn. Til eru mörg afbrigði af gúrku.
Uppruni orðsins
Orðið á rætur sínar að rekja til síð-gríska orðsins angoúrion (vatnsmelóna). Það orð varð í slavneskum málum ogurk sem í suður-þýsku varð agúrka. Orðið gúrka er stytting á agúrka. Báðar útgáfur orðsins voru til í dönsku og náðu þaðan til Íslands. Í dag er agurk algengari útgáfan í dönsku, en Gurke algengara í þýsku.[1]
Saga
Í Tímariti Hins íslenska bókmenntafélags árið 1890 lýsir garðyrkjufrömuðurinn Hans. J. G. Schierbeck landlæknir tilraunum sínum til gúrkuræktar fáeinum árum fyrr.[2] Eru það mögulega fyrstu tilraunir til ræktunar á gúrku á Íslandi.
Tenglar
Wikimedia Commons er með margmiðlunarefni sem tengist Cucumis sativus.
Tilvísanir
- ↑ Ásgeir Blöndal Magnússon. Íslensk orðsifjabók. Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum, 2008.
- ↑ http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2318345
