Guðmundar- og Geirfinnsmálið

Guðmundar- og Geirfinnssmálið Mannshvarf og sakamál
Mannshvörf
Guðmundur Einarsson (f. 1955)
Horfinn	25. janúar 1974 (18 ára)
Geirfinnur Einarsson (f. 1942)
Horfinn	19. nóvember 1974 (32 ára)
Sakborningar
Sævar Ciesielski (f. 1955, d. 2011) Kristján Viðar Viðars­son­ Tryggvi Rún­ar Leifs­son (f. 1951, d. 2009) Guðjón Skarp­héðins­son (f. 1943) Al­bert Kla­hn Skafta­son (f. 1955) Erla Bolla­dótt­ir (f. 1955)

Geirfinnsmálið (einnig nefnt Guðmundar- og Geirfinnsmálið) er viðamikið sakamál sem snýr að óútskýrðu hvarfi tveggja manna árið 1974, Guðmundi og Geirfinni. Sex manns fengu dóm vegna aðkomu sinnar að málinu, þau höfðu játað að hafa orðið mönnunum að bana eftir langar yfirheyrslur og vistun í einangrun, þrátt fyrir að engin sönnunargögn hefðu komið fram sem bendluðu þau við málið.

Málið var tekið upp á nýju árið 2018 í hæstarétti. Fengu þar allir nema Erla sýknun.

Lík Guðmundar og Geirfinns hafa aldrei fundist.

Mannshvörf

Guðmundur Einarsson

Guðmundur var 18 ára verkamaður sem hafði farið með félögum sínum á dansleik í Alþýðuhúsinu í Hafnarfirði laugardagskvöldið 26. janúar 1974. Hann varð viðskila við vini sína og sást síðast til hans ásamt öðrum manni á götu í Hafnarfirði þar sem þeir reyndu að húkka sér far. Talið var að hann væri með Kristjáni Viðari Viðarssyni, skólafélaga sínum. Ekki sást aftur til Guðmundar. Leitað var að honum í hrauninu í Hafnarfirði, en leitinni var hætt vegna mikillar fannergðar.

Geirfinnur Einarsson

Nokkrum mánuðum síðar, þriðjudagskvöldið 19. nóvember 1974, hvarf annar maður, Geirfinnur Einarsson (f. 1955). Guðmundur og Geirfinnur voru ekki skyldir, þrátt fyrir að hafa sama föðurnafn. Geirfinnur starfaði við byggingarvinnu og bjó í Keflavík. Hann var tveggja barna faðir.

Hvarf Geirfinns þótti afar dularfullt. Kvöldið sem hann hvarf hringdi ókunnur maður í hann og mælti sér mót við hann í Hafnarbúðinni í Keflavík. Eftir lýsingum vitna á ókunna manninum var gerð leirstytta, sem í hálfkæringi var kölluð „Leirfinnur“.

Rannsókn

Sævar Ciesielski var 19 ára góðkunningi lögreglu. Hann var handtekinn ásamt kærustu sinni Erlu Bolladóttur eftir að orðrómur hafði komist á kreik um aðild hans að hvarfi Geirfinns. Parið átti samam nýfædda dóttur. Við yfirheyrslu náði lögregla fram játningu frá Erlu að hún hefði myrt Geirfinn. Eftir játninguna reyndi lögregla að bendla Erlu við hvarf Guðmundar, þar sem þau höfðu verið skólafélagar. Þeim var haldið í gæsluvarðhaldi þar til að játning fékkst. Sævar játaði að hann og nokkrir félagar hans hefðu komið að glæpnum. Flestir í vinahópnum tengdust skemmtistaðnum Klúbbnum.

Sexmenningunum var haldið í gæsluvarðhaldi og einangrun svo mánuðum skipti í Síðumúlafangelsinu, bæði vegna hvarfa þeirra Guðmundar og Geirfinns en líka vegna ótengds fjársvika- og póstsvikamáls sem lögregla hafði til rannsóknar.

Aðkoma þýska rannsóknarforingjans

Þýskur rannsóknarforingi á eftirlaunum, Karl Schütz, var fenginn til að stýra rannsókn málsins sem þá var í miklum hnút. Ekki verður séð hvers vegna óupplýst mannshvörf hér á landi gátu talist verðugt verkefni fyrir þýskan lögreglumann á eftirlaunum sem einkum hefur sérhæft sig í málum er varða öryggi ríkisins. Í janúar 1977 lauk svo rannsókn Karl Schütz eftir sviðsetningu atburða við Dráttarbrautina í Keflavík en þar töldu rannsóknarlögreglumenn að Geirfinni hefði verið ráðinn bani. Þrátt fyrir umfangsmikla leit fannst ekki lík Geirfinns.

Dómur

Dómur féll í Hæstarétti árið 1980. Ungmennin voru fundin sek og dæmd til fangelsisvistar.

Geirfinnsmálið hefur verið í umræðu í þjóðfélaginu í a.m.k. tvo áratugi en algjör skortur var á sönnunargögnum fyrir utan játningar sakborninga, sem þau hafa öll dregið til baka og hefur umræðan síðustu ár snúist um rannsóknaraðferðir lögreglu og meint harðræði við rannsókn málsins.

Endurupptaka Geirfinnsmálsins

Einn sakborninga, Sævar Ciesielski, reyndi að fá málið tekið upp að nýju árið 1996, en án árangurs. Í umræðu um réttarfarsdómstól á Alþingi hinn 6. október 1998 kom Davíð Oddsson mörgum á óvart er hann hvatti til endurupptöku Guðmundar- og Geirfinnsmálsins.

Guðmundar- og Geirfinnsmálið var tekið upp á ný af hæstarétti Íslands árið 2018. Þann 27. september sama ár voru allir hinir dómteknu í málinu sýknaðir. Daginn eftir bað Katrín Jakobsdóttir, forsætisráðherra, fyrrverandi sakborningana afsökunar fyrir hönd ríkisstjórnarinnar.

Sakborningar

Sævar Marinó Cicielski (f. 1955, d. 2011)

Sævari var haldið í gæsluvarðhaldi í samanlagt 1.533 daga. Hann fékk þyngsta dóminn af öllum sakborningum. Héraðsdómur dæmdi hann í ævilangt fangelsi, en hæstiréttur mildaði hann niður í 17 ára fangelsisvist. Sævar var laus úr fangelsi eftir 9 ár.

Einangrunarvistin hafði langvarandi skaðlegar afleiðingar á Sævar.

Sævar lést af slysförum árið 2011. Faðir Sævar var veðurfræðingur frá Kraká, Póllandi.

Kristján Viðar Viðars­son­

Kristjáni var haldið í gæsluvarðhaldi í 1.522 daga. Hæstiréttur dæmdi hann í 16 ára fangelsi.

Tryggvi Rún­ar Leifs­son (f. 1951, d. 2009)

Tryggva var haldið í gæsluvarðhaldi í 1.535 daga. Hann var dæmdur í 13 ára fangelsi.

Guðjón Skarp­héðins­son (f. 1943)

Guðjóni var haldið í gæsluvarðhaldi í 1.202 daga. Hann var dæmdur í 10 ára fangelsi en var laus eftir 4 ár.

Vigdís Finnbogadóttir, forseti Íslands, veitti Guðjóni uppreist æru árið 1995, þ.e. að hann fékk á ný öll sín réttindi.

Al­bert Kla­hn Skafta­son (f. 1955)

Alberti var haldið í gæsluvarðhaldi í 118 daga. Hann var dæmdur í 1 árs fangelsi.

Erla Bolla­dótt­ir (f. 1955)

Erlu var haldið í gæsluvarðhaldi í 239 daga. Hún var dæmd í 3 ára fangelsi í hæstarétti.

Tengt efni

• Leirfinnur

Tenglar

• „Hótanir og ónæði leiddu til handtöku fjörmenninganna“; grein í Dagblaðinu 1976
• „Játar að hafa skotið Geirfinn Einarsson“; grein í Þjóðviljanum 1976
• „Rannsókn Geirfinnsmálsins misheppnuð frá upphafi“; 1. grein í Mánudagsblaðinu 1976
• „Ef þú kjaftar frá mínu svindli, skal ég segja frá þínu“; 2. grein í Mánudagsblaðinu 1976
• „Tíminn vill handtöku Hauks Guðmundssonar“; 3. grein í Mánudagsblaðinu 1976
• „Mál 214: Vefur um Geirfinnsmálið“. Sótt 1. mars 2006.
• Eftirmáli við endurupptökubeiðni Sævars Ciesielskis

Erlendir tenglar

• „The Reykjavik Confessions“; grein af BBC.co.uk