„Metri“: Munur á milli breytinga
Set inn tilvísun í heimild sem er reglugerð nr. 1160-211 um mælieiningar. |
Stonepstan (spjall | framlög) mEkkert breytingarágrip |
||
Lína 1: | Lína 1: | ||
'''Metri''' er [[SI grunneining|grunneining]] [[SI]]-kerfisins fyrir [[fjarlægð]], táknuð með '''m'''. Er skilgreindur út frá [[ljóshraði|ljóshraða]] og [[sekúnda|sekúndunni]], þ.a. einn metri er ''sú vegalengd, sem ljósið fer á 1/299.792.458 hluta úr sekúndu''. Þessi [[skilgreining]] var ákveðin á sautjándu alþjóðaráðstefnunni um mælieiningar árið [[1983]]. Áður |
'''Metri''' er [[SI grunneining|grunneining]] [[SI]]-kerfisins fyrir [[fjarlægð]], táknuð með '''m'''. Er skilgreindur út frá [[ljóshraði|ljóshraða]] og [[sekúnda|sekúndunni]], þ.a. einn metri er ''sú vegalengd, sem ljósið fer á 1/299.792.458 hluta úr sekúndu''. Þessi [[skilgreining]] var ákveðin á sautjándu alþjóðaráðstefnunni um mælieiningar árið [[1983]]. Áður hafði metrinn verið skilgreindur á nokkra mismunandi vegu. Orðið ''metri'' er komið úr grísku, ''metron'' (μετρον) í gegnum [[franska|frönsku]], ''mètre'', sem þýðir mál eða mæling. |
||
Upphaf metrans má rekja til [[18. öldin|18 aldar]]. Þá var orðið ljóst að nauðsynlegt var að skilgreina mælieiningu fyrir lengd á einhvern fastan og óumbreytanlegan hátt. Tvær stefnur voru uppi: Önnur vildi skilgreina metrann sem lengd þess [[pendúll|pendúls]] sem hefði hálfan [[sveiflutími|sveiflutíma]] jafnan einni [[sekúnda|sekúndu]]. Hin var sú að mæla [[vegalengd]]ina frá [[norðurskaut]]i að [[miðbaugur|miðbaug]] með allri þeirri nákvæmni sem til væri og skilgreina metrann sem einn tíumilljónasta hluta þeirrar vegalengdar. Frakkar tóku þá ákvörðun að byggja á |
Upphaf metrans má rekja til [[18. öldin|18 aldar]]. Þá var orðið ljóst að nauðsynlegt var að skilgreina mælieiningu fyrir lengd á einhvern fastan og óumbreytanlegan hátt. Tvær stefnur voru uppi: Önnur vildi skilgreina metrann sem lengd þess [[pendúll|pendúls]] sem hefði hálfan [[sveiflutími|sveiflutíma]] jafnan einni [[sekúnda|sekúndu]]. Hin var sú að mæla [[vegalengd]]ina frá [[norðurskaut]]i að [[miðbaugur|miðbaug]] með allri þeirri nákvæmni sem til væri og skilgreina metrann sem einn tíumilljónasta hluta þeirrar vegalengdar. Frakkar tóku þá ákvörðun að byggja á síðarnefndu skilgreiningunni og notuðu [[lengdarbaugur|lengdarbauginn]] í gegnum [[París]] til [[viðmiðun]]ar. Þeir bjuggu til stöng úr [[platína|platínu]] og [[iridín]]i í hlutföllunum 90% og 10% og mörkuðu á hana tvær línur með eins metra [[millibil]]i. Þessi stöng er enn geymd í París. |
||
Fljótlega kom í ljós, að í mælingunum var skekkja. Þá var ákveðið að breyta ekki metranum, heldur |
Fljótlega kom í ljós, að í mælingunum var skekkja. Þá var ákveðið að breyta ekki metranum, heldur finna honum nýja skilgreiningu. Árið [[1960]] var ákveðið að einn metri skyldi miðast við 1.650.763,73 bylgjulengdir appelsínugulu litrófslínunnar í [[litróf]]i [[krypton]]-86 [[atóm]]sins í [[tómarúm]]i. Þessi skilgreining gilti svo til ársins 1983, þegar núverandi skilgreining var samþykkt. |
||
Metrinn er hin alþjóðlega lengdareining í [[Vísindi|vísindum]], en mikið vantar upp á að hann sé hin almenna viðmiðun í daglegu lífi þjóða, nema helst í [[Frakkland]]i, [[Þýskaland]]i og á [[Norðurlönd]]um. Aðrar |
Metrinn er hin alþjóðlega lengdareining í [[Vísindi|vísindum]], en mikið vantar upp á að hann sé hin almenna viðmiðun í daglegu lífi þjóða, nema helst í [[Frakkland]]i, [[Þýskaland]]i og á [[Norðurlönd]]um. Aðrar lengdareiningar eru enn mikið notaðar, t.d. [[Tomma|tommur]], [[fet]], [[yard|jardar]], [[míla|mílur]] og [[sjómíla|sjómílur]]. |
||
{{SI margfeldi |
{{SI margfeldi |
||
|symbol=m |
|symbol=m |
Útgáfa síðunnar 29. júlí 2018 kl. 12:54
Metri er grunneining SI-kerfisins fyrir fjarlægð, táknuð með m. Er skilgreindur út frá ljóshraða og sekúndunni, þ.a. einn metri er sú vegalengd, sem ljósið fer á 1/299.792.458 hluta úr sekúndu. Þessi skilgreining var ákveðin á sautjándu alþjóðaráðstefnunni um mælieiningar árið 1983. Áður hafði metrinn verið skilgreindur á nokkra mismunandi vegu. Orðið metri er komið úr grísku, metron (μετρον) í gegnum frönsku, mètre, sem þýðir mál eða mæling.
Upphaf metrans má rekja til 18 aldar. Þá var orðið ljóst að nauðsynlegt var að skilgreina mælieiningu fyrir lengd á einhvern fastan og óumbreytanlegan hátt. Tvær stefnur voru uppi: Önnur vildi skilgreina metrann sem lengd þess pendúls sem hefði hálfan sveiflutíma jafnan einni sekúndu. Hin var sú að mæla vegalengdina frá norðurskauti að miðbaug með allri þeirri nákvæmni sem til væri og skilgreina metrann sem einn tíumilljónasta hluta þeirrar vegalengdar. Frakkar tóku þá ákvörðun að byggja á síðarnefndu skilgreiningunni og notuðu lengdarbauginn í gegnum París til viðmiðunar. Þeir bjuggu til stöng úr platínu og iridíni í hlutföllunum 90% og 10% og mörkuðu á hana tvær línur með eins metra millibili. Þessi stöng er enn geymd í París.
Fljótlega kom í ljós, að í mælingunum var skekkja. Þá var ákveðið að breyta ekki metranum, heldur finna honum nýja skilgreiningu. Árið 1960 var ákveðið að einn metri skyldi miðast við 1.650.763,73 bylgjulengdir appelsínugulu litrófslínunnar í litrófi krypton-86 atómsins í tómarúmi. Þessi skilgreining gilti svo til ársins 1983, þegar núverandi skilgreining var samþykkt.
Metrinn er hin alþjóðlega lengdareining í vísindum, en mikið vantar upp á að hann sé hin almenna viðmiðun í daglegu lífi þjóða, nema helst í Frakklandi, Þýskalandi og á Norðurlöndum. Aðrar lengdareiningar eru enn mikið notaðar, t.d. tommur, fet, jardar, mílur og sjómílur.
Undirmargfeldi | Margfeldi | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
Gildi | Tákn | Nafn | Gildi | Tákn | Nafn | |
10–1 m | dm | desimetri | 101 m | dam | dekametri | |
10–2 m | cm | sentimetri | 102 m | hm | hektómetri | |
10–3 m | mm | millimetri | 103 m | km | kílómetri | |
10–6 m | μm | míkrómetri | 106 m | Mm | megametri | |
10–9 m | nm | nanómetri | 109 m | Gm | gigametri | |
10–12 m | pm | píkómetri | 1012 m | Tm | terametri | |
10–15 m | fm | femtómetri | 1015 m | Pm | petametri | |
10–18 m | am | attómetri | 1018 m | Em | exametri | |
10–21 m | zm | zeptómetri | 1021 m | Zm | zettametri | |
10–24 m | ym | yoktómetri | 1024 m | Ym | yottametri | |
Almenn greining eru feitletruð. |