„Múhameð Mossadek“: Munur á milli breytinga
Ekkert breytingarágrip |
TKSnaevarr (spjall | framlög) m Tók aftur breytingar 120.29.76.246 (spjall), breytt til síðustu útgáfu TKSnaevarr Merki: Afturköllun |
||
Lína 11: | Lína 11: | ||
<references/> |
<references/> |
||
{{Kaldstríð tölur}} |
|||
{{DEFAULTSORT:Mosaddegh, Mohammad}} |
{{DEFAULTSORT:Mosaddegh, Mohammad}} |
||
{{fde|1882|1967|Mosaddegh, Mohammad}} |
{{fde|1882|1967|Mosaddegh, Mohammad}} |
Útgáfa síðunnar 28. maí 2018 kl. 00:43
Mohammad Mosaddegh (محمد مصدق á persnesku) (16. júní 1882 – 5. mars 1967) var íranskur stjórnmálamaður. Hann var leiðtogi lýðræðislega kjörinnar ríkisstjórnar[1][2][3] og sat sem forsætisráðherra Írans frá 1951 til 1953 en þá var stjórn hans steypt af stóli í valdaráni sem bandarísku og bresku leyniþjónusturnar studdu.[4][5]
Mosaddegh var rithöfundur, lögfræðingur og áhrifamikill þingmaður. Stjórn hans stóð fyrir ýmsum samfélags- og stjórnarumbótum eins og velferðarráðstöfunum og jarðeignarumbótum, þ.á.m. skattlagningu á jarðleigu. Mikilvægasta stefna ríkisstjórnar hans var þjóðnýting íranska olíuiðnaðarins, sem hafði verið undir stjórn Breta frá árinu 1913 í gegnum ensk-persneska olíufélagið (Anglo-Persian Oil Company; APOC).[6]
Margir Íranar telja Mosaddegh helsta talsmann veraldlegs lýðræðis og andstöðu við erlendum yfirráðum í nútímasögu Írans. Mosaddegh var steypt frá völdum árið 1953 í valdaráni sem bandaríska leyniþjónustan skipulagði og framkvæmdi að áeggjan MI6, sem völdu síðan íranska hershöfðingjann Fazlollah Zahedi til að taka við völdum.[7]
Á vesturlöndum er valdaránið yfirleitt kallað „Ajax-aðgerðin“[8], sem var heiti aðgerðarinnar innan bandarísku leyniþjónustunnar. Í Íran er valdaránið kallað „valdaránið 28. Mordad 1332“ í höfuðið á dagsetningu þess á íranska dagatalinu.[9] Mosaddegh var fangelsaður í þrjú ár og síðan settur í stofufangelsi þar til hann lést og var þá grafinn á heimili sínu til að koma í veg fyrir pólitískan usla.
Tilvísun
- ↑ Andrew Burke, Mark Elliott & Kamin Mohammadi, Iran (Lonely Planet, 2004, bls. 34.
- ↑ Cold War and the 1950s (Social Studies School Service, 2007, bls. 108.
- ↑ Loretta Capeheart and Dragan Milovanovic, Social Justice: Theories, Issues, and Movements (Rutgers University Press, 2007), bls. 186.
- ↑ James Risen (2000). „SECRETS OF HISTORY The C.I.A. in Iran THE COUP First Few Days Look Disastrous“. nytimes.com.
- ↑ Stephen Kinzer, John Wiley; David S. Robarge (12. apríl 2007). „All the Shah's Men: An American Coup and the Roots of Middle East Terror“. Central Intelligence Agency.
- ↑ Daniel Yergin, The Prize: The Epic Quest for Oil, Money and Power.
- ↑ James Risen (16. apríl 2000). „Secrets of History: The C.I.A. in Iran“. The New York Times. Sótt 3. nóvember 2006.
- ↑ Dan De Luce (20. september 2003). „The Spectre of Operation Ajax“. London: Guardian Unlimited. Sótt 3. nóvember 2006.
- ↑ Mark Gasiorowski; Malcolm Byrne (22. júní 2004). „Mohammad Mosaddegh and the 1953 Coup in Iran“. National Security Archive. Sótt 3. nóvember 2006.