„Líparít“: Munur á milli breytinga
Ekkert breytingarágrip |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 1: | Lína 1: | ||
[[Mynd:RhyoliteUSGOV.jpg|thumb|right|Líparít]] |
[[Mynd:RhyoliteUSGOV.jpg|thumb|right|Líparít]] |
||
'''Líparít''', '''ljósgrýti''' eða '''rhýólít''' (ríólít) er súrt [[gosberg]]. Heitið er dregið af smáeynni |
'''Líparít''', '''ljósgrýti''' eða '''rhýólít''' (ríólít) er súrt [[gosberg]]. Heitið er dregið af smáeynni ''[[Líparí]]'' rétt norður af Sikiley þar sem það finnst í þó nokkru magni. |
||
[[Mynd:Different_rocks_at_Panum_Crater.jpg|thumb|Efst er [[hrafntinna]] , fyrir neðan það er [[vikur ]] og neðst til hægri er ljósgrýti eða rhýólít]] |
[[Mynd:Different_rocks_at_Panum_Crater.jpg|thumb|Efst er [[hrafntinna]] , fyrir neðan það er [[vikur ]] og neðst til hægri er ljósgrýti eða rhýólít]] |
Útgáfa síðunnar 22. mars 2018 kl. 21:42
Líparít, ljósgrýti eða rhýólít (ríólít) er súrt gosberg. Heitið er dregið af smáeynni Líparí rétt norður af Sikiley þar sem það finnst í þó nokkru magni.
Lýsing
Líparít er margvíslegt að lit en algengast er að það sé ljósgrátt, gulleit eða bleikt á litinn, litadýrðin stafar af jarðhitaummyndun. Kísilsýrumagn er yfir 67% og kristalgerð sést aðeins í smásjá. Oft dílótt og þá einkum af natríumríku feldspati en líka járnríku ágíti og ólivíni. Grunnmassi dulkornóttur og glerkenndur.
Steindir
Helstu steindir eru
Afbrigði
Ef líparít storknar hægt í iðrum jarðar myndast grófkristallað granít, í grunnum innskotum fínkristallað granófýr. Við snögga kælingu í vatni myndast ekki kristallar og þá storknar bergkvikan eins og gler og myndar hrafntinnu.
Útbreiðsla
Líparít þekur um 2% af yfirborði Íslands og er Torfajökulssvæðið í Friðlandi að fjallabaki stærsta líparítsvæði landsins. Kvika líparíts er seigfljótandi og fer hægt yfir. Því ná líparíthraun yfirleitt skammt frá uppruna sínum og bergið verður straumflögótt. Þykkt hraunsins er oft á bilinu 50-100 m eða það hrúgast upp og myndar hraungúla. Líparít þolir veðrun illa og klofnar í misstórar flögur.
Heimild
- „Hvað er líparít?“. Vísindavefurinn.
- „Hvert er enska heitið á bergtegundinni líparít?“. Vísindavefurinn.
- Kristján Sæmundsson og Einar Gunnlaugsson (1999) Íslenska steinabókin. ISBN 9979-3-1856-2
- Þorleifur Einarsson (1994) Myndun og mótun lands: Jarðfræði. ISBN 9979-3-0263-1