„Å (bókstafur)“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við

Innfellt

Útgáfa síðunnar 28. febrúar 2018 kl. 15:31

Åå

Å [oː]^ⓘ er 27 bókstafurin í finnsku og sænsku stafrófunum og 29 í dönsku og norsku stafrófunum. Fyrir utan vera notað í þessum norrænum tungumálum er bókstafurinn Å notaður í nokkrum fleiri málum m.a. norðfrísnesku, vallónsku og samískum málum.

Å er ekki notað í finnsku nema í finnlands-sænskum nöfnum og bókstafurinn er nefndur ruotsalainen o (sænskt o).

Framburður

Bókstafurinn Å á skandinavískum málum samsvarar næstum framburðinum á bókstafnum O á íslensku. En er í raun tvö hljóð, eitt stutt og annað langt.

Styttri gerðin er táknuð /ɔ/ í alþjóðlega hljóðstafrófinu.
Á norsku og sænsku er lengri gerðin táknuð /oː/. Lengri gerðin er táknuð /ɔː/ á dönsku.

Saga

Bókstafurinn Å er upphaflega langt a-hljóð, IPA /aː/, og var skrifað aa á norrænum málum á miðöldum. Þegar á leið miðaldir breytist langa a-hljóðið /aː/ í nútíma å-hljóð [ɔ]. Á sama hátt og æ, ä, ö og ø (sem upphaflega var skrifað sem ae annars vegar og hins vegar sem oe) varð bókstafurinn å til þegar spara átti pláss við skriftir og aa var skrifað með því að setja eitt a ofan á annað. Við útgáfu Nýja testamentisins á sænsku 1526 var a með litlu o fyrir ofan notað í stað aa'.

Aa var notað í norskri stafsetningu í stað å þangað til 1917 og í dönsku þangað til 1948. Í þessum málum er enn algengt að skrifa Aa í stað Å/å í nöfnum t.d. "Braaten", "Aabenraa" og "Aalborg".

Annað

Tólf staðir í Svíþjóð, fimm staðir í Noregi og einn staður í Danmörku, heita Å.
Å er skammstöfun á lengdareiningunni ångström (1 · 10^-10 m), sem er nefnt eftir sænska eðlisfræðingnum Anders Jonas Ångström
Á dönsku, norsku og sænsku þýðir Å á, fljót eða vatnsfall.

Å er kóðað í Unicode sem U+00C5 og å sem U+00E5.

@@ Lína 5: / Lína 5: @@
 == Framburður ==
-Bókstafurinn ''Å'' á skandinavískum málum samsvarar næstum framburðinum á bókstafnum ''O'' á [[Íslenska|íslensku]]. En er í raun tvö hlj
+Bókstafurinn ''Å'' á skandinavískum málum samsvarar næstum framburðinum á bókstafnum ''O'' á [[Íslenska|íslensku]]. En er í raun tvö hljóð, eitt stutt og annað langt.
+* Styttri gerðin er táknuð {{IPA|/[[Uppmælt, hálffjarlægt kringt sérhljóð|ɔ]]/}} í [[alþjóðlega hljóðstafróf]]inu.
+* Á norsku og sænsku er lengri gerðin táknuð {{IPA|/[[Uppmælt, hálfnálægt kringt sérhljóð|o]]ː/}}. Lengri gerðin er táknuð {{IPA|/ɔː/}} á dönsku.
+== Saga ==
 Bókstafurinn '''Å''' er upphaflega langt a-hljóð, IPA /[[Frammælt, fjarlægt ókringt sérhljóð|a]]ː/, og var skrifað ''aa'' á norrænum málum á miðöldum. Þegar á leið miðaldir breytist langa a-hljóðið /aː/ í nútíma å-hljóð {{IPA|[ɔ]}}. Á sama hátt og ''æ'', ''ä'', ''ö'' og ''ø'' (sem upphaflega var skrifað sem ''ae'' annars vegar og hins vegar sem ''oe'') varð bókstafurinn ''å'' til þegar spara átti pláss við skriftir og ''aa'' var skrifað með því að setja eitt a ofan á annað. Við útgáfu [[Nýja testamentið|Nýja testamentisins]] á [[Sænska|sænsku]] [[1526]] var ''a'' með litlu ''o'' fyrir ofan notað í stað ''aa'.