„Ungtyrkir“: Munur á milli breytinga
TKSnaevarr (spjall | framlög) Ekkert breytingarágrip |
TKSnaevarr (spjall | framlög) Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 1: | Lína 1: | ||
[[File:Greek lithograph celebrating the Ottoman Constitution.png|250px|thumb|right|Mynd af Ungtyrkjabyltingunni 1908 og viðurkenningu tyrknesku stjórnarskrárinnar.]] |
[[File:Greek lithograph celebrating the Ottoman Constitution.png|250px|thumb|right|Mynd af Ungtyrkjabyltingunni 1908 og viðurkenningu tyrknesku stjórnarskrárinnar.]] |
||
'''Ungtyrkir''' („Jön Turkler“ á [[Tyrkneska|tyrknesku]], dregið af „Les Jeunes Turcs“ á [[Franska|frönsku]]) voru stjórnmálaleg umbótahreyfing á byrjun tuttugustu aldar. Hreyfingin samanstóð af andófsmönnum sem höfðu verið sendir í útlegð frá [[Tyrkjaveldi]], menntamönnum, embættismönnum og herforingjum.<ref>A history of the Modern Middle East, Cleveland |
'''Ungtyrkir''' („Jön Turkler“ á [[Tyrkneska|tyrknesku]], dregið af „Les Jeunes Turcs“ á [[Franska|frönsku]]) voru stjórnmálaleg umbótahreyfing á byrjun tuttugustu aldar. Hreyfingin samanstóð af andófsmönnum sem höfðu verið sendir í útlegð frá [[Tyrkjaveldi]], menntamönnum, embættismönnum og herforingjum.<ref>''A history of the Modern Middle East'', Cleveland og Bunton bls. 123</ref> Ungtyrkir kölluðu eftir því að einveldi yrði afnumið í Tyrkjaveldi og að stjórnarskrárbundinni ríkisstjórn yrði þess í stað komið á. Árið [[1908]] leiddu foringjar Ungtyrkja uppreisn gegn alræðisstjórn [[Abdúl Hamid 2.]] [[Tyrkjasoldán|Tyrkjasoldáns]] í [[Ungtyrkjabyltingin|Ungtyrkjabyltingunni]].<ref>Hanioğlu (1995), bls. 12</ref> Með þessari byltingu komu Ungtyrkir á öðru stjórnarskrártímabili Tyrkjaveldis og leyfðu frjálsar fjölflokkakosningar í fyrsta sinn í sögu ríkisins.<ref>Akçam (2006), bls. 48.</ref> |
||
Eftir árið 1908 byrjaði stjórnmálaflokkur Ungtyrkja, Samstöðu- og framfaranefndin („İttihat ve Terakki Cemiyeti“),<ref>Balakian (2003), bls. 143</ref> að koma á nútímavæðingu og félagsumbótum í Tyrkjaveldi. Ágreiningur fór þó fljótt að myndast innan flokksins og brátt klufu margir frjálslyndari Ungtyrkirnir sig úr honum og mynduðu Frelsis- og samlyndisflokkinn í stjórnarandstöðu. Þeir sem héldu sig í Samstöðu- og framfaranefndinni voru aðallega hlynntir tyrkneskri [[Þjóðernishyggja|þjóðernishyggju]] og aukinni miðstýringu.<ref>Wilson, Mary Christina, [https://books.google.com/books?id=yUGYsBRpqPkC&pg=PA19 King Abdullah, Britain and the Making of Jordan] (1990), Cambridge University Press, bls. 19</ref> Eftir valdabaráttu milli flokkanna allt árið 1912 hafði Samstöðu- og framfaranefndin rangt við í þingkosningum til að ná fram kosningasigri. Frelsis- og samlyndisflokkurinn gripu til vopnaðrar uppreisnar í kjölfarið. |
Eftir árið 1908 byrjaði stjórnmálaflokkur Ungtyrkja, Samstöðu- og framfaranefndin („İttihat ve Terakki Cemiyeti“),<ref>Balakian (2003), bls. 143</ref> að koma á nútímavæðingu og félagsumbótum í Tyrkjaveldi. Ágreiningur fór þó fljótt að myndast innan flokksins og brátt klufu margir frjálslyndari Ungtyrkirnir sig úr honum og mynduðu Frelsis- og samlyndisflokkinn í stjórnarandstöðu. Þeir sem héldu sig í Samstöðu- og framfaranefndinni voru aðallega hlynntir tyrkneskri [[Þjóðernishyggja|þjóðernishyggju]] og aukinni miðstýringu.<ref>Wilson, Mary Christina, [https://books.google.com/books?id=yUGYsBRpqPkC&pg=PA19 King Abdullah, Britain and the Making of Jordan] (1990), Cambridge University Press, bls. 19</ref> Eftir valdabaráttu milli flokkanna allt árið 1912 hafði Samstöðu- og framfaranefndin rangt við í þingkosningum til að ná fram kosningasigri. Frelsis- og samlyndisflokkurinn gripu til vopnaðrar uppreisnar í kjölfarið. |
Útgáfa síðunnar 18. júlí 2017 kl. 23:47
Ungtyrkir („Jön Turkler“ á tyrknesku, dregið af „Les Jeunes Turcs“ á frönsku) voru stjórnmálaleg umbótahreyfing á byrjun tuttugustu aldar. Hreyfingin samanstóð af andófsmönnum sem höfðu verið sendir í útlegð frá Tyrkjaveldi, menntamönnum, embættismönnum og herforingjum.[1] Ungtyrkir kölluðu eftir því að einveldi yrði afnumið í Tyrkjaveldi og að stjórnarskrárbundinni ríkisstjórn yrði þess í stað komið á. Árið 1908 leiddu foringjar Ungtyrkja uppreisn gegn alræðisstjórn Abdúl Hamid 2. Tyrkjasoldáns í Ungtyrkjabyltingunni.[2] Með þessari byltingu komu Ungtyrkir á öðru stjórnarskrártímabili Tyrkjaveldis og leyfðu frjálsar fjölflokkakosningar í fyrsta sinn í sögu ríkisins.[3]
Eftir árið 1908 byrjaði stjórnmálaflokkur Ungtyrkja, Samstöðu- og framfaranefndin („İttihat ve Terakki Cemiyeti“),[4] að koma á nútímavæðingu og félagsumbótum í Tyrkjaveldi. Ágreiningur fór þó fljótt að myndast innan flokksins og brátt klufu margir frjálslyndari Ungtyrkirnir sig úr honum og mynduðu Frelsis- og samlyndisflokkinn í stjórnarandstöðu. Þeir sem héldu sig í Samstöðu- og framfaranefndinni voru aðallega hlynntir tyrkneskri þjóðernishyggju og aukinni miðstýringu.[5] Eftir valdabaráttu milli flokkanna allt árið 1912 hafði Samstöðu- og framfaranefndin rangt við í þingkosningum til að ná fram kosningasigri. Frelsis- og samlyndisflokkurinn gripu til vopnaðrar uppreisnar í kjölfarið.
Baráttunni milli þessara tveggja fylkinga Ungtyrka lauk í janúar árið 1913 þegar miðstjórn Samstöðu- og framfaranefndarinnar framdi valdarán. Úr valdaráninnu varð til einræðisstjórn þremenningabandalags Talaat Pasja innanríkisráðherra, Enver Pasja hermálaráðherra og Djemal Pasja flotamálaráðherra. „Pasjarnir þrír,“ eins og þeir urðu kallaðir, fóru með öll völd í Tyrkjaveldi frá árinu 1913 til 1918. Á þeim tíma komu þeir á nánu samstarfi við þýska keisaradæmið og gengu að endingu við bandalag við Þjóðverja gegn bandamönnum í fyrri heimsstyrjöldinni[6] Á meðan Tyrkjaveldi barðist í styrjöldinni stóð stjórn pasjanna þriggja einnig fyrir þjóðarmorði Tyrkja á Armenum.[7] Eftir ósigur Tyrkja í stríðinu byrjaði baráttan milli fylkinga Ungtyrkja á ný. Frelsis- og samlyndisflokkurinn náði aftur höldum á ríkisstjórn Tyrkjaveldisins og neyddi pasjana þrjá til að flýja land. Framfara- og samlyndisstjórnin var þó stuttlíf því Tyrkjaveldi hrundi stuttu síðar.
Hugtakið „Ungtyrki“ er í dag notað um „framfarasinna, byltingarmenn eða uppreisnarsama meðlimi í samtökum eða stjórnmálaflokki, sérstaklega þeim sem kalla eftir róttækum umbótum.“ [8] Því eru til ýmsir flokkar í mörgum löndum sem kenna sig við Ungtyrki.
Tilvísanir
- ↑ A history of the Modern Middle East, Cleveland og Bunton bls. 123
- ↑ Hanioğlu (1995), bls. 12
- ↑ Akçam (2006), bls. 48.
- ↑ Balakian (2003), bls. 143
- ↑ Wilson, Mary Christina, King Abdullah, Britain and the Making of Jordan (1990), Cambridge University Press, bls. 19
- ↑ Akçam (2006), bls. 153
- ↑ Akçam (2012) Young Turks’ Crime Against Humanity : The Armenian Genocide and Ethnic Cleansing in the Ottoman Empire, Princeton University Press, Princeton, NJ, bls. 203
- ↑ Dictionary.com, HarperCollins Publishers, 10. útgáfa, skoðað 18. júlí 2017