„Borðeyri“: Munur á milli breytinga

Hnit: 65°12′35″N 21°05′50″V / 65.20972°N 21.09722°V / 65.20972; -21.09722
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Efni eytt Efni bætt við
Lína 36: Lína 36:
== Tenglar ==
== Tenglar ==
* [http://www.angelfire.com/ex/solheimar/riis.html Saga Riis húss á Borðeyri]
* [http://www.angelfire.com/ex/solheimar/riis.html Saga Riis húss á Borðeyri]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1884791 Á Borðeyri kviknuðu margar góðar hugmyndir, Morgunblaðið, 180. tölublað (13.08.1997), Bls 10]

* {{Vísindavefurinn|6747|Getið þið sagt mér allt um Borðeyri}}
* {{Vísindavefurinn|6747|Getið þið sagt mér allt um Borðeyri}}



Útgáfa síðunnar 5. júlí 2017 kl. 19:30

65°12′35″N 21°05′50″V / 65.20972°N 21.09722°V / 65.20972; -21.09722

Borðeyri séð að austanverðu
Borðeyri 1883

Borðeyri stendur við Hrútafjörð á Ströndum og er eitt fámennasta þorp landsins með 13 íbúa 3.febrúar 2017. Fyrr á öldum var Borðeyri í tölu meiriháttar siglinga- og kauphafna. Nafn eyrarinnar er dregið af því að þegar Ingimundur gamli fór í landaleit, sumarið eftir að hann kom til Íslands, fann hann þar nýrekið viðarborð og nefndi eyrina Borðeyri eftir því. Frá þeim atburðum segir í Vatnsdælasögu:

Hann fór norður um sumarið í landaleitun og fór upp Norðurárdal og kom ofan í eyðifjörð einn. Og um daginn er þeir fóru með þeim firði þá hlupu úr fjalli að þeim tveir sauðir. Það voru hrútar. Þá mælti Ingimundur: „Það mun vel fallið að þessi fjörður heiti Hrútafjörður.“ Síðan komu þeir í fjörðinn og gerði þá þoku mikla. Þeir komu á eyri eina. Fundu þeir þar borð stórt nýrekið. Þá mælti Ingimundur: „Það mun ætlað að vér skulum hér örnefni gefa og mun það haldast og köllum eyrina Borðeyri“.
 
— Vatnsdæla saga

Borðeyri varð löggiltur verslunarstaður 23. desember 1846. Með fyrstu kaupmönnum sem ráku verslun þar var Richard P. Riis sem reisti þar verslunarhús. 7. maí 1934 kom þar upp Borðeyrardeilan sem snerist um samningsrétt félaga í verkalýðsfélagi í Hrútafirði.

Á Borðeyri var lengi starfrækt Kaupfélag Hrútfirðinga en síðar var þar útibú frá Kaupfélaginu á Hvammstanga. Seinast var þar verslunin Lækjargarður sem ekki er starfrækt lengur. Í dag er bifreiðaverkstæði[1], gistiheimili[2] og tjaldsvæði. Verið er að vinna að endurbótum á elsta húsi staðarins, Riis-húsi, en það eitt elsta hús við Húnaflóa

saga

Við Borðeyri er frá náttúrunnar hendi ágætt skipalægi og í fornritum er staðarins víða getið í tengslum við siglingar og kaupmennsku.  Á þjóðveldisöld (ca. 930-1264) hefur Borðeyri verið í hópi mikilvægustu kauphafna Norðanlands.  Siglt var á sumrum og hefur verslunarleiðangur til Íslands venjulega tekið heilt ár þótt fyrir kæmi að siglt væri út og utan hið sama sumar.  Kaupmenn hafa dvalið vetrarlangt í skjóli bænda en skipin legið í naustum.  Er líða tók á síðmiðaldir dró mjög úr skipakomum til Borðeyrar og hefur aukin fiskverslun ýtt undir að farið var að sigla á nýjar hafnir.

Á tímum einokunarverslunar (ca. 1602-1787) voru aðeins tveir verslunarstaðir við Húnaflóa, Kúvíkur í Reykjarfirði og Höfðakaupstaður á Skagaströnd.  Það var því langt og kostnaðarsamt að sækja verslun úr Hrútafirði og fóru menn gjarnan suður á Snæfellsnes í þeim erindagjörðum.  Íbúum í nærsveitum Borðeyrar var því að vonum mikið kappsmál að siglingar hæfust þangað að nýju.  Um miðja 19. öld fengu þær hugmyndir hljómgrunn og Borðeyri var löggiltur verslunarstaður með konungsbréfi árið 1846, en verslunin fór fyrst um sinn aðeins fram á skipum lausakaupmanna.

Pétur Eggerz hefur stundum verið nefndur faðir Borðeyrar en hann lærði verslunarfræði á Englandi en tók svo Borðeyrarbæ til ábúðar árið 1857.  Réðist hann í miklar byggingaframkævmdir á Borðeyrartanga.  Eitt hús Péturs stendur enn og gengur nú undir heitinu Riishús, en það er timburhús á einni hæð með risi, byggt árið 1864.  Pétur stóð að ýmsum framfaramálum í héraðinu og var hann m.a. einn forvigismanna að stofnun "Félagsverslunarinnar við Húnaflóa" árið 1870.

Félagssvæðið breiddist hratt út og tók fimm árum síðar yfir sex sýslur, með aðalstöðvar í verslunarhúsum þeim sem Pétur reisti á Borðeyri.  Þótt Félagsverslunin hafi ekki orðið langlíf kom það ýmsu góðu til leiðar, bæði hvað varðaði verðlag og vöruvöndun og ekki síður efldi það trú og bjartsýni á að landsmenn gætu sjálfir tekið að sér verslunina.

Þótt Félagsverslunin eða "Borðeyrarfélagið" liði undir lok árið 1877 urðu verslunarumsvifin sífellt meiri þegar líða tók á öldina og urðu ýmsir kaupmenn til að reka þar verslun, m.a. hóf Thor Jensen störf hérlendis sem verslunarþjónn í Brydesverslun.  Á árunum 1876-1896 var Borðeyri ein mikilvægasta útflutningshöfn á lifandi sauðfé til Bretlands og fylgdi sú nýklunda að bændur fengu greitt út í peningum. 

Frá Borðeyri hófu einnig margir Vesturfarar siglingu sína til Ameríku. 

Richard P. Riis eignaðist öll verslunarhús á Borðeyri árið 1892 og var rekin þar verslun undir hans nafni til 1930, að Kaupfélag Hrútfirðinga keypti eignirnar og rak þar verslun allt til ársins 2002.

Á Borðeyri var rekin veitingasala frá 1880, oftast kallað "Vertshúsið", en bann við sölu áfengis árið 1915 kippti grundvellinum undan þeirri starfsemi.  Borðeyri var sýslumannssetur á fyrri hluta 20. aldar og á tímum síðari heimsstyrjaldar höfðu Bretar þar bækistöð.  Þar var einnig landssímastöð um árabil, en eftir að stöðin flutti að Brú var gamla landssímahúsið notað undir barnaskóla fyrir hreppinn, frá 1951, eða þar til nýtt og myndarlegt skólahús var reist á staðnum árið 1974.

 Miklir húsbrunar urðu á Borðeyri á 4. og 5. áratug síðustu aldar og hlaust af þeim mikið og óbætanlegt tjón. 

Á Borðeyri hafa fæðst tveir þjóðþekktir einstaklingar, þeir Sigurður Eggertz (1875) fyrrverandi ráðherra Íslands og Þorvaldur Skúlason (1906) listmálari og frumkvöðull í íslenskri abstraktmálun.   

Bordeyri S:

Tenglar

  • „Getið þið sagt mér allt um Borðeyri“. Vísindavefurinn.
  Þessi Íslandsgrein sem tengist landafræði er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.