„Nýja-Sjáland“: Munur á milli breytinga
mEkkert breytingarágrip |
mEkkert breytingarágrip |
||
| Lína 31: | Lína 31: | ||
|símakóði = 64 |
|símakóði = 64 |
||
}} |
}} |
||
'''Nýja-Sjáland''' er land í [[Eyjaálfa|Eyjaálfu]] |
'''Nýja-Sjáland''' er land í [[Eyjaálfa|Eyjaálfu]] í suðvesturhluta [[Kyrrahaf]]sins. Meginhluti ríkisins eru tvær eyjar; [[Norðurey (Nýja Sjáland)|Norðurey]] eða ''Te Ika-a-Māui'', og [[Suðurey (Nýja-Sjáland)|Suðurey]] eða ''Te Waipounamu'', auk fjölda minni eyja. Nýja Sjáland er í [[Tasmanhaf]]i í [[Suður-Kyrrahaf]]i um 1.500 km austan við [[Ástralía|Ástralíu]] og um 1.000 km sunnan við [[Nýja-Kaledónía|Nýju-Kaledóníu]], [[Fídjieyjar]] og [[Tonga]]. Vegna þess hve afskekkt landið er var það eitt síðasta byggilega landsvæðið sem menn námu. Þar hefur því þróast sérstætt lífríki. Landfræðilega er Nýja-Sjáland mjög fjölbreytt vegna samblands [[landris]]s og eldvirkni. Hæsta fjall Nýja Sjálands heitir [[Mount Cook]] og er staðsett í [[Suður-Alparnir|Suður-Ölpunum]]. |
||
[[ |
[[Pólýnesar]] settust að á eyjunum á milli [[1250]] og [[1300]] e.Kr. og þróuðu þar sérstaka [[maóríar|maóríska]] menningu. Hollenski landkönnuðurinn [[Abel Tasman]] sá eyjarnar fyrstur Evrópumanna árið [[1642]]. Maóríar gengu [[Breska heimsveldið|Breska heimsveldinu]] á hönd 1840 með [[Waitangi-samningurinn|Waitangi-friðarsamningnum]]. Árið eftir varð Nýja-Sjáland [[bresk nýlenda]] og hluti af [[Breska heimsveldið|Breska heimsveldinu]]. Árið 1907 varð Nýja-Sjáland sjálfstjórnarsvæði undir bresku krúnunni. Mikill meirihluti núverandi íbúa Nýja-Sjálands eru af evrópskum uppruna og [[enska]] er opinbert tungumál ásamt [[maóríska|maórísku]] og [[nýsjálenskt táknmál|nýsjálensku táknmáli]]. Tæplega 15% íbúa eru Maóríar. |
||
Nýja-Sjáland er [[þróað ríki]] og situr hátt á alþjóðlegum listum sem bera saman heilsu, menntun, efnahagsfrelsi og lífsgæði íbúa ólíkra landa. Frá [[1981-1990|9. áratug 20. aldar]] hefur efnahagslíf Nýja-Sjálands smám saman verið að breytast úr miðstýrðu landbúnaðarhagkerfi í [[markaðshagkerfi]] sem byggist á þjónustu. Löggjafi Nýja-Sjálands er [[þing Nýja-Sjálands]] sem situr í einni deild, en framkvæmdavaldið er í höndum [[ríkisstjórn Nýja-Sjálands|ríkisstjórnar Nýja-Sjálands]]. [[Forsætisráðherra Nýja-Sjálands]] er stjórnarleiðtogi. [[Þjóðhöfðingi]] landsins er [[Elísabet 2.]] Bretadrottning og [[landstjóri Nýja-Sjálands]] er fulltrúi hennar. Nýja-Sjáland skiptist í 11 héruð og 67 umdæmi. [[Konungsríkið Nýja-Sjáland]] nær auk þess yfir hjálenduna [[Tókelá]], sjálfstjórnarlöndin [[Cook-eyjar]] og [[Niue]], og [[Rosshjálendan|Rosshjálenduna]] sem er [[landakrafa]] Nýja-Sjálands á [[Suðurskautslandið|Suðurskautslandinu]]. Nýja-Sjáland er aðili að [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðunum]], [[Breska samveldið|Breska samveldinu]], [[ANZUS]]-varnarsamstarfinu, [[Efnahags- og framfarastofnunin]]ni, [[Samstarf Kyrrahafseyja|Samstarfi Kyrrahafseyja]] og [[Efnahagssamstarf Asíu- og Kyrrahafsríkjanna|Efnahagssamstarfi Asíu- og Kyrrahafsríkjanna]]. |
|||
Í gegnum tíðina hefur ein helsta útflutningsvara Nýja Sjálands verið landbúnaðarvörur á borð við [[ull]] og mjólkur- og kjötvörur en það hefur breyst á síðustu áratugum með vaxandi vægi [[þjónusta|þjónustuiðnaðar]]. Efnahagur landsins er enn mjög háður alþjóðamarkaði með landbúnaðarvörur. |
|||
== Tenglar == |
== Tenglar == |
||
Útgáfa síðunnar 16. febrúar 2017 kl. 13:57
| Nýja-Sjáland | |
| New Zealand (enska) Aotearoa (maóríska) | |
|
|
| Fáni | Skjaldarmerki |
| Þjóðsöngur: God Defend New Zealand God Save the Queen | |
| |
| Höfuðborg | Wellington |
| Opinbert tungumál | enska, maóríska, nýsjálenskt táknmál |
| Stjórnarfar | Þingbundin konungsstjórn
|
| Drottning Landsstjóri Forsætisráðherra |
Elísabet 2. Patsy Reddy Bill English |
| Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
76. sæti 268.021 km² 1,6 |
| Mannfjöldi • Samtals (2017) • Þéttleiki byggðar |
123. sæti 4.759.090 17,5/km² |
| VLF (KMJ) | áætl. 2016 |
| • Samtals | 173,2 millj. dala (67. sæti) |
| • Á mann | 36.950 dalir (35. sæti) |
| VÞL |  0.913
|
| Gjaldmiðill | Nýsjálenskur dalur |
| Tímabelti | UTC +12 (UTC +13 yfir sumarið) |
| Ekið er | vinstri megin |
| Þjóðarlén | .nz |
| Landsnúmer | +64 |
Nýja-Sjáland er land í Eyjaálfu í suðvesturhluta Kyrrahafsins. Meginhluti ríkisins eru tvær eyjar; Norðurey eða Te Ika-a-Māui, og Suðurey eða Te Waipounamu, auk fjölda minni eyja. Nýja Sjáland er í Tasmanhafi í Suður-Kyrrahafi um 1.500 km austan við Ástralíu og um 1.000 km sunnan við Nýju-Kaledóníu, Fídjieyjar og Tonga. Vegna þess hve afskekkt landið er var það eitt síðasta byggilega landsvæðið sem menn námu. Þar hefur því þróast sérstætt lífríki. Landfræðilega er Nýja-Sjáland mjög fjölbreytt vegna samblands landriss og eldvirkni. Hæsta fjall Nýja Sjálands heitir Mount Cook og er staðsett í Suður-Ölpunum.
Pólýnesar settust að á eyjunum á milli 1250 og 1300 e.Kr. og þróuðu þar sérstaka maóríska menningu. Hollenski landkönnuðurinn Abel Tasman sá eyjarnar fyrstur Evrópumanna árið 1642. Maóríar gengu Breska heimsveldinu á hönd 1840 með Waitangi-friðarsamningnum. Árið eftir varð Nýja-Sjáland bresk nýlenda og hluti af Breska heimsveldinu. Árið 1907 varð Nýja-Sjáland sjálfstjórnarsvæði undir bresku krúnunni. Mikill meirihluti núverandi íbúa Nýja-Sjálands eru af evrópskum uppruna og enska er opinbert tungumál ásamt maórísku og nýsjálensku táknmáli. Tæplega 15% íbúa eru Maóríar.
Nýja-Sjáland er þróað ríki og situr hátt á alþjóðlegum listum sem bera saman heilsu, menntun, efnahagsfrelsi og lífsgæði íbúa ólíkra landa. Frá 9. áratug 20. aldar hefur efnahagslíf Nýja-Sjálands smám saman verið að breytast úr miðstýrðu landbúnaðarhagkerfi í markaðshagkerfi sem byggist á þjónustu. Löggjafi Nýja-Sjálands er þing Nýja-Sjálands sem situr í einni deild, en framkvæmdavaldið er í höndum ríkisstjórnar Nýja-Sjálands. Forsætisráðherra Nýja-Sjálands er stjórnarleiðtogi. Þjóðhöfðingi landsins er Elísabet 2. Bretadrottning og landstjóri Nýja-Sjálands er fulltrúi hennar. Nýja-Sjáland skiptist í 11 héruð og 67 umdæmi. Konungsríkið Nýja-Sjáland nær auk þess yfir hjálenduna Tókelá, sjálfstjórnarlöndin Cook-eyjar og Niue, og Rosshjálenduna sem er landakrafa Nýja-Sjálands á Suðurskautslandinu. Nýja-Sjáland er aðili að Sameinuðu þjóðunum, Breska samveldinu, ANZUS-varnarsamstarfinu, Efnahags- og framfarastofnuninni, Samstarfi Kyrrahafseyja og Efnahagssamstarfi Asíu- og Kyrrahafsríkjanna.
